Friedrich Schneider

Friedrich Schneider
	Friedrich Schneider; gravure om 1855 door L. Sichling ; naar een portret van G. Völkerling (1852)
Volledige naam	Johann Christian Friedrich Schneider
Geboren	3 januari 1786
Overleden	23 november 1853
Land	Duitsland
Nevenberoep	muziekpedagoog, kapelmeester, organist
Instrument	orgel, piano
Leraren	August Eberhard Müller, Johann Gottfried Schicht, Johann Friedrich Rochlitz
Leerlingen	Louis Kufferath, Hubert-Ferdinand Kufferath, Wilhelm Rust
Belangrijkste werken	23 symfonieën, 16 oratoria (o.a. "De jongste dag"), 7 opera's, veel kerkmuziek
	(en) MusicBrainz-profiel;
Portaal	Muziek

Johann Christian Friedrich Schneider (Altwaltersdorf, tegenwoordig een wijk van Waltersdorf, 3 januari 1786 – Dessau, 23 november 1853) was een Duitse componist, muziekpedagoog, kapelmeester en organist. Hij was de oudste van twee zonen van de leraar en organist Johann Gottlieb Schneider (1753-1840).

Levensloop

Jeugd, opleiding en het begin van de muzikale carrière

Schneider kreeg eerste muziekles (piano, orgel, viool, cello en verschillende blaasinstrumenten) van zijn vader. Vanaf 1798 ging hij op het gymnasium in Zittau en zong in het koor van deze school. Spoedig werd hij solist als tenor van dit schoolkoor. Van april 1804 tot juli 1805 was hij schoolprefect. Vanaf 1805 studeerde hij "Humaniora" in Leipzig en studeerde privé muziek bij August Eberhard Müller, Johann Gottfried Schicht en ook Johann Friedrich Rochlitz, de bekende oprichter van het Algemene muzikale dagblad (Allgemeine Musikalische Zeitung) in Leipzig. Binnen korte tijd had hij vele functies, in 1807 werd hij organist aan de St. Pauli kerk (Universiteitskerk),^[1] in 1810 werd hij muziekdirecteur van een operagezelschap, in 1813 organist aan de Thomaskerk en werd in 1816 directeur van de zangacademie (Singakademie) en vanaf 1817 muziekdirecteur van het stedelijk theater. Daarmee had hij grote invloed op het muziekleven in Leipzig in deze periode. Als solist bij de uitvoering van het 5e pianoconcert in Es majeur op. 73 van Ludwig van Beethoven in 1811 in het Leipziger Gewandhaus kon hij zijn vakbekwaamheid als pianist bewijzen.

In 1812 huwde hij de zangeres Elisa Geibel. Bij de geboorte van het eerste kind overleden moeder en kind. In 1815 huwde hij de zuster van zijn eerste vrouw Katharina Maria. Uit dit huwelijk werden 4 meisjes en 4 jongens geboren.

Alhoewel hij zich gedurende de jaren in Leipzig met alle muzikale genres bevatte, was van hem voor 1820 als componist niet veel bekend. De doorbraak als componist kwam met de onverwachte succes na première op 6 maart 1820 van zijn tweede oratorium Das Weltgericht. Niet alleen in Leipzig moest het werk meerdere malen uitgevoerd worden en bracht hem bekendheid ook buiten de regio.

Hofkapelmeester in Anhalt-Dessau

In 1821 werd hij opvolger van de in 1820 overleden Leopold Carl Reinicke als kapelmeester aan het hof van hertog Leopold III Frederik Frans van Anhalt-Dessau en beleefde het muziekleven aldaar. Een belangrijk punt was de reorganisatie van de orkest aan het hof. Al spoedig was de nieuw opgestelde hofkapel in staat om te presteren. Vanaf 1822 installeerde hij naar het voorbeeld van Leipzig regelmatige abonnementsconcerten en richtte een zangacademie op. Samen met de dichter Wilhelm Müller richtte hij ook de Dessauer Liedertafel op. Zowel met het schoolkoor van het gymnasium als met het mannenkoor van het lerarenseminaar voerde hij regelmatig concerten met kerkmuziek in de drie kerken van de stad uit. In 1829 richtte hij in Dessau een muziekschool op.

Hij vestigde zijn bekendheid ook buiten de regio doordat hij - naast zijn werkzaamheden als kapelmeester - bij talrijke muziekfeesten als dirigent optrad. Gedurende zijn jaren in Dessau ontstonden vooral oratoria en andere geestelijke werken alsook werken voor mannenkoor. Vanaf 1830 componeerde hij minder en trok zich langzamerhand meer terug in het contemplatieve Zerbst, om zich zijn andere voorliefde voor tuinliteratuur en astronomie te wijden. In deze periode was hij lid van meer als 25 muzikale verenigingen. Onder de talrijke onderscheidingen schieten bovenuit de in 1830 besloten benoemingen tot eredoctor van de universiteiten in Halle en in Leipzig, maar ook de ere-lidmaatschappen bij de New York Philharmonic Society (1853), van de Weense Gesellschaft der Musikfreunde en van de Koninklijke Muziekacademie in Stockholm. In 1807 werd hij opgenomen in de vrijmetselaarsloge Balduin zur Linde in Leipzig.

Als componist schreef hij 16 oratoria, verdere geestelijke vocale composities, maar ook zes opera's en een reeks instrumentale werken, waaronder 23 symfonieën, 20 ouverturen, 2 pianoconcerten, dansen en variaties. Zijn bekendheid als componist heeft hij vooral het grote succes van zijn oratorium Das Weltgericht (De jongste dag), op. 46 te danken.^[2] Verder heeft hij de behoefte van de overal opkomende muziekfeesten en de zich ontwikkelende koormuziekbeweging met een groot aantal van licht te zingende koormuziek bedient. Zijn oratoria en de andere werken werden zowel van het publiek als door de critici positief opgenomen en beoordeelt. Door zijn inzet als dirigent, organisator en componist heeft hij maatgevend de muziekfeestontwikkeling beïnvloed. Bijvoorbeeld waren de sinds 1826 organiseerde Elbmuziekfeesten vast met zijn naam verbonden. Grote waardering kreeg hij door zijn tijdgenoten ook als koor- en orkestpedagoog. Naast zijn missen en opera's ontving hij ook voor zijn liederen en koorwerken positieve resonantie. Hij genot in zijn leeftijd als muzikant in Duitsland grote waardering.

Composities

Werken voor orkest

Symfonieën

1798: - Symfonie nr. 1 in D majeur
1800: - Symfonie nr. 2 in D majeur
1802: - Symfonie nr. 3 in Bes majeur
1802: - Symfonie nr. 4 in d mineur
1803: - Symfonie nr. 5 in C majeur
1805: - Symfonie nr. 6 in D majeur
1806: - Symfonie nr. 7 in Es majeur
1807: - Symfonie nr. 8 in C majeur
1807: - Symfonie nr. 9 in d mineur
1807: - Symfonie nr. 10 in Es majeur
1808: - Symfonie nr. 11 in Bes majeur
1809: - Symfonie nr. 12 in c mineur
1810: - Symfonie nr. 13 in G majeur
1810: - Symfonie nr. 14 in Es majeur
1816: - Symfonie nr. 15 in D majeur
1818: - Symfonie nr. 16 in A majeur
1822: - Symfonie nr. 17 in c mineur
1825: - Symfonie nr. 18 in F majeur
1831: - Symfonie nr. 19 in e mineur
1832: - Symfonie nr. 20 in Bes majeur
1834: - Symfonie nr. 21 in b mineur
1847: - Symfonie nr. 22 in f mineur
1847: - Symfonie nr. 23 in G majeur

Concerten voor instrumenten en orkest

Concert nr. 1, voor piano en orkest
Concert nr. 2, voor piano en orkest

Ouverturen

1804: - Ouverture in C majeur
1804: - Ouverture in d mineur
1805: - Ouverture
1805: - Ouverture "Tragische" in c mineur, op. 45
1805: - Ouverture
1806: - Ouverture, voor groot orkest, op. 11
1817: - Ouverture tot Schillers "Die Braut von Messina", op. 42
1818: - Ouverture zu dem Festspiele "Die Koenigseiche"
1818: - Ouverture "Polnische"
1820: - Ouverture
1820: - Ouverture
1822: - Ouverture "Dessauer Marsch" - Der Dessauer Marsch als Ouverture, op. 50
1826: - Ouverture "Jacht-Ouverture Nr. 1", op. 66
1826: - Ouverture "Jacht-Ouverture Nr. 2", op. 67
1829: - Gaudeamus igitur: Feest-Ouverture over motieven van academische liederen, voor groot orkest, op. 84
1848: - Ouverture "Feestouverture"
Ouverture "God save the King" in Es majeur, op. 43

Andere werken voor orkest

Drei Polonaisen, voor groot orkest, op. 48
1. Bes majeur
2. E majeur
3. D majeur
Drei Polonaisen, voor groot orkest
1. D majeur
2. C majeur
3. C majeur
Geschwindmarsch in F majeur

Werken voor harmonieorkest

Ouverture over de "Dessauer Marsch" in Es majeur, voor harmonieorkest, op. 30

Missen en andere kerkmuziek

Oratoria

1810: - Die Höllenfahrt des Messias, voor solisten, gemengd koor en orkest - tekst: Heinrich Seidel
1819: - Das Weltgericht - Iudicium extremum (De jongste dag), oratorium in drie delen voor solisten, gemengd koor en orkest, op. 46 - tekst: Johann August Apel, Nederlandse vertaling: Pieter Gerardus Witsen Geysbeek - opgedragen aan Frederika Louise van Pruisen, hertogin van Anhalt-Dessau
1821: - Die Totenfeier, oratorium in drie delen voor solisten, gemengd koor en orkest - tekst: August Hermann Niemeyer
1823: - Die Sündfluth, oratorium voor solisten, gemengd koor en orkest (of piano), op. 52 - tekst: Eberhard Rudolf von Groote
1824: - Das verlorene Paradies, oratorium in drie delen voor solisten, gemengd koor en orkest - tekst: Heinrich Ludwig de Marées
1825: - Jesus Geburt, oratorium in drie delen voor solisten, gemengd koor en orkest - tekst: Heinrich Ludwig de Marées
1827: - Christus, der Meister, oratorium in drie delen voor solisten, gemengd koor en orkest - tekst: Philipp Mayer
1828: - Pharao, oratorium in twee delen voor solisten, gemengd koor en orkest, op. 74 - tekst: Adolf Brüggemann
1829: - Christus, das Kind, oratorium in drie delen voor solisten, gemengd koor en orkest, op. 83 - tekst: Philipp Mayer
1829: - Gideon, oratorium in drie delen voor solisten, gemengd koor en orkest, op. 88 - tekst: Adolf Brüggemann
1830: - Absalon, oratorium voor solisten, gemengd koor en orkest - tekst: Adolf Brüggemann
1835: - Das befreite Jerusalem, oratorium in drie delen voor solisten, gemengd koor en orkest - tekst: Gelske
1836: - Salomonis' Tempelbau (onvoltooid) - tekst: Gelske
1837: - Bonifacius (onvoltooid) - tekst: Julius Schubring
1838: - Gethsemane und Golgatha, passie(Goede Vrijdags)-oratorium voor solisten, gemengd koor en orkest, op. 96 - tekst: Wilhelm F. Schubert
1838: - Christus, der Erlöser, oratorium in drie delen voor solisten, gemengd koor en orkest - tekst: Philipp Mayer

Missen, Te Deum

1802: - Mis in C majeur, voor gemengd koor en orkest
1803: - Mis in D majeur, voor gemengd koor en orkest
1804: - Mis in Es majeur, voor gemengd koor en orkest
1805: - Mis in C majeur, voor gemengd koor en orkest
1807: - Mis in Es majeur, voor gemengd koor en orkest
1807: - Mis, voor 3 zangstemmen en piano (of orgel)
1815: - Mis in F majeur, voor solisten, gemengd koor en orkest, op. 39
1815: - Mis in a mineur, voor dubbelkoor a capella
1816: - Mis in G majeur, voor solisten, gemengd koor en orkest
1817: - Mis in Es majeur, voor dubbelkoor a capella
1817: - Missa: solis vocibus humanis comitante in F majeur - tekst: Adolf Brüggemann
1817: - Mis, voor vijfstemmig gemengd koor a capella
1819: - Mis in C majeur, voor solisten, gemengd koor en orkest, op. 55 - opgedragen aan: Erich Heinrich Verkenius
1825: - Gloria in D majeur, voor mannenkoor
1826: - Mis in F majeur, voor solisten, gemengd koor en orkest
1830: - Te Deum für die Universität Leipzig
1832: - Mis "Orgelmis"

Cantates, hymnes, psalmen

1800: - Cantate "Heilig, heilig!"
1800: - Cantate "Wie der Wind bläset"
1801: - Cantate "Der Tod"
1801: - Cantate "Groß sind die Werke des Herrn"
1801: - Cantate "Jedes Werk zeigt deine Größe"
1802: - Cantate "Heilig"
1804: - Hymnus "Das große Halleluja"
1804: - Hymnus, voor 3 koren
1808: - Cantate
1808: - Hymnus "Die Gottheit"
1810: - Cantate
1810: - Cantate zur Kirchenweihe in Gersdorf
1810: - Cantate "Ariadnes Apotheose"
1810: - Der 130. Psalm
1811: - Abschiedskantate, cantate
1811: - Cantate "Trauungskantate"
1817: - Cantate, Aria met koor
1817: - Cantate "Hochzeitskantate"
1817: - Cantate "Osterkantate" nach Worten der heiligen Schrift
1821: - Cantate zur Einweihung der Georgenkirche in Dessau
1821: - Der 146. Psalm
1821: - Die Todtenfeier, cantate in 2 afdelingen - tekst: Niemeyer
1822: - Cantate "Pfingstkantate" - "Merkt auf! So spricht der Herr", voor gemengd koor en orkest - tekst: Friedrich Rochlitz
1822: - Der 24. Psalm "Jehovas ist die Erd' und ihre Fülle", voor gemengd koor en orkest, op. 72 - tekst: vertaling van Johann Gottfried Herder
1823: - Cantate "Kerstcantate"
1823: - Der 29. Psalm
1824: - Cantate "Paascantate"
1824: - Cantate zur Orgelweihe in der Schlosskirche Dessau
1824: - Cantate zum Buß- und Bettag
1826: - Cantate "Goede vrijdagscantate"
1831: - Cantate zum Kirchgang der Herzogin von Anhalt-Dessau
1831: - Cantate "Die Seefahrt"
1831: - Cantate zur Einweihung der Johanniskirche in Zittau
1834: - Hymnus, voor mannenkoor a capella
1834: - Hymne "Jehova, dir frohlockt der König" in C majeur, voor achtstemmig mannenkoor, blaasinstrumenten, pauken en contrabas, op. 94 - componeert voor het Gesangfest des Märkischen Gesangvereins in juni 1834
1835: - Psalm (zonder nummer), voor mannenkoor a capella
1843: - Der 21. Psalm, voor driestemmig mannenkoor en blaasinstrumenten
1843: - Der 67. Psalm "Gott sei uns gnädig, und segne uns!", voor 2 mannenkoren, blaasinstrumenten, pauken, cello en contrabas, op. 102
1845: - Psalm "Vater unser", voor achtstemmig mannenkoor, koperblazers (of orgel) en contrabas, op. 103
1848: - Hymnus, voor mannenkoor a capella
1848: - Der 4. Psalm
1848: - Der 5. Psalm
1848: - Der 123. Psalm
1851: - Der 121. Psalm
Hinunter in der Erde Schoß, hymne aan de nacht voor gemengd koor en orkest

Koorliederen, motetten en andere gezangen

1803: - Motet "Christ ist erstanden"
1804: - Motet "Der Herr ist Gott"
1804: - Motet "Milder Regen"
1804: - Motet "Gott, unser Vater"
1804: - Motet
1804: - 26 Kooraria's
1805: - Motet, met begeleiding van een blaasensemble
1807: - Motet "Dem hohen, guten Vater"
1813: - Motet "Zur Vermählung der Frl. Schicht"
1817: - Ave Maria in Es majeur
1818: - Ave Maria in D majeur
1820-1825 6 (18) geestelijke (religieuze) gezangen, voor vier stemmen in 3 bundels
1. bundel 1 (nr. 1-6) (1820)
2. bundel 2 (nr. 7-12) (1821), op. 62
3. bundel 3 (nr. 13-18) (1825), op. 63
1825: - Salve regina, voor mannenkoor a capella
1838: - Fuga: "Kyrie eleison ...", voor gemengd koor en basso continuo
3 motetten uit op. 62, voor gemengd koor
1. Auf ewig ist der Herr mein Teil
2. O Gott, von dem wir alles haben
3. Preis dem Todesüberwinder

Muziektheater

Opera's

Voltooid in	titel	aktes	libretto
1804	Der Wahrsager	2 bedrijven	Johann Theodor Lingke
1805	Claudine von Villa Bella	3 bedrijven	Johann Wolfgang von Goethe
1807	Andromeda	3 bedrijven	Heinrich Seidel
1808	Alvins Entzauberung	3 berijven	Christian Friedrich Bretzner
1809	Der Zettelträger	1 akte	Heinrich Seidel
1811	Der Scherenschleifer	1 akte	Franke
1827	Schwanhilde	3 bedrijven maar liefst 2 bedrijven voltooid	Wendler

Vocale muziek

Werken voor koor

1817: - Sechs Gesänge, voor mannenkoor
1821: - Zes vierstemmige gezangen, voor gemengd koor (SSTB) a capella, op. 44
1839: - Sechs Volkslieder, voor mannenkoor a capella
Frohe Heimkehr, voor mannenkoor a capella - tekst: Johann Peter Hebel
Fünfzig Canons, voor twee- drie- en vier zangstemmen
Gut Heil! - Liederbuch für Turner in grösstentheils vierstimmiger Bearbeitung
Mag auch die Liebe weinen, voor mannenkoor - tekst: Friedrich Adolf Krummacher
Sechs altdeutsche Lieder , voor mannenkoor, op. 97
Zes gezangen, voor mannenkoor (TTBB), op. 53

Liederen

1828: - Zweystimmige Kinderlieder (1e bundel), voor 2 zangstemmen en piano
1830: - Zweystimmige Kinderlieder (2e bundel), voor 2 zangstemmen en piano, op. 81
Die Jahreszeiten, twaalf liederen voor zangstem en piano, op. 58 - tekst: Johann Christian August Heinroth
Scherzo capriccioso, voor zangstem(men), klarinet en piano
Solfeggien, voor alt en piano, op. 57

Kamermuziek

1814: - Grand Duo, voor viool en piano, op. 31
1830: - Variazioni, voor dwarsfluit en piano (of gitaar)
6 Ländler für Herrn Exnern, voor 2 klarinetten en 2 bassethoorns
Duo de concert, voor viool, altviool en piano
Kwartet in c mineur, voor viool, altviool, cello en piano, op. 36
Kartetten, voor 2 klarinetten en 2 bassethoorns
Sestetto notturno in G majeur, voor hobo, klarinet, hoorn, 2 altviolen, fagot, cello en contrabas
Sonate in G majeur, voor dwarsfluit en piano, op. 33
Sonate in e mineur, voor dwarsfluit en piano, op. 35
Sonate in F majeur, voor cello en piano
Strijkkwartet nr. 6 in g mineur
Strijkkwartet in g-mineur, op. 90
Trio, voor viool, cello en piano, op 38

Werken voor orgel

Melodien der im Anhalt-Dessauischen Gesangbuche enthaltenen Lieder

Werken voor piano

Der Dessauer Marsch als Ouverture, voor piano vierhandig, op. 51
Grande Sonate brillante
Grande Sonate "Pathétique", op. 14
Sonate in Es majeur, voor piano vierhandig, op. 2
Sonate nr. 39 in f mineur, op. 37

Publicaties

Elementarübungen im Gesange. Zum Gebrauch beym ersten Gesangunterricht in Bürgerschulen und Choranstalten, Leipzig, K. Tauchnitz, 1822.
Vierzig einstimmige Gesänge für Kinder. Zum Gebrauch beim ersten Gesangunterricht in Bürgerschulen und Choranstalten, Leipzig, K. Tauchnitz, 1827.
Handbuch des Organisten, Halberstadt: C. Brüggemann, 1829-1833. - ook in de Engelse vertaling: Complete theoretical and practical instruction for playing the organ, with numerous exercises for acquiring the use of the pedals, vertaald door Charles Flaxman, London: J.A. Novello
1. Die Elemente der Tonsetzkunst
2. Orgelschule
3. Choralbuch
4. Höhere Orgelschule
Die Musikschule zu Dessau, Dessau : Hofbuchdruckerei, 1837. 15 p.

Bibliografie

Frank Kreißler, Günter Ziegler: Friedrich-Schneider-Ehrung der Stadt Dessau : Vorträge des Kolloquiums anlässlich des 150. Todestages von Friedrich Schneider, Dessau Amt für Kultur, Tourismus und Sport, 2004. 178 p.
Anne Marlene Gurgel: Leipziger Orgelmusik aus der Thomaskirche : Orgelwerke von Thomasorganisten und -kantoren, St. Augustin: Butz, 1997. 33 p.
Hans Michael Schletterer: Friedrich Schneider (anhaltischer Hofkapellmeister). in: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 32, Duncker & Humblot, Leipzig 1891, pp. 110–119.
Friedrich Kempe: Friedrich Schneider : ein Lebensbild nach Original-Mittheilungen, Original-Briefen und Urtheilen namhafter Kunstrichter, 2. Ausgabe, Berlin: Janke, 1864. 483 p.

Externe links

(de) Biografie op de internetpagina van de Friedrich-Schneider-Ehrung door de stad Dessau (gearchiveerd)
(de) Biografie op de internetpagina van de Friedrich-Schneider-Chor Dessau"
(de) Internetpagina van de "Internationale Friedrich-Schneider-Gesellschaft" Leipzig-Dessau (gearchiveerd)
(de) Werklijst van de hofkapel Rudolstadt in "Thüringisches Staatsarchiv Rudolstadt" (gearchiveerd)
Bladmuziek van Friedrich Schneider op de website van het International Music Score Library Project

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Rudolf Vierhaus: Deutsche Biographische Enzyklopädie 9, Berlin: Walter de Gruyter, K. G. Saur Verlag GmbH & Company, ISBN 978-3-110-96502-5 pp. 98
↑ Niederrheinische Musik-Zeitung, 21 January 1854: Das Weltgericht wurde zum ersten Male im Jahre 1820 zu Leipzig aufgeführt und erlangte bald eine Theilnahme und Anerkennung in ganz Deutschland, wie sie lange kein Werk in solcher Einstimmigkeit und in solchem Maasse gefunden hatte.

Duitstalige Wikipedia

Zie de categorie Friedrich Schneider (1786-1853) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] Rudolf Vierhaus: Deutsche Biographische Enzyklopädie 9, Berlin: Walter de Gruyter, K. G. Saur Verlag GmbH & Company, ISBN 978-3-110-96502-5 pp. 98

[2] Niederrheinische Musik-Zeitung, 21 January 1854: Das Weltgericht wurde zum ersten Male im Jahre 1820 zu Leipzig aufgeführt und erlangte bald eine Theilnahme und Anerkennung in ganz Deutschland, wie sie lange kein Werk in solcher Einstimmigkeit und in solchem Maasse gefunden hatte.

[1]

[2]