Naar inhoud springen

Staatkundig Gereformeerde Partij

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Dit is een oude versie van deze pagina, bewerkt door 87.255.32.157 (overleg) op 13 apr 2015 om 11:52. (→Waterschappen)
Deze versie kan sterk verschillen van de huidige versie van deze pagina.
Staatkundig Gereformeerde Partij
Logo
Staatkundig Gereformeerde Partij
Personen
Partijvoorzitter Maarten van Leeuwen
Partijleider Kees van der Staaij
Fractie­leider in de Tweede Kamer Kees van der Staaij
Fractie­leider in de Eerste Kamer Gerrit Holdijk
Delegatie­leider in het Europees Parlement Bas Belder
Zetels
Tweede Kamer
3 / 150
Eerste Kamer
1 / 75
Europees Parlement
1 / 31
Geschiedenis
Opgericht 1918
Algemene gegevens
Actief in Nederland
Richting Conservatief
Ideologie Bevindelijk-gereformeerd Reformatorisch
Jongeren­organisatie SGP-jongeren
Wetenschappelijk bureau Guido de Brès-Stichting
Europese fractie EVD
Website www.sgp.nl
Portaal  Portaalicoon   Politiek
Nederland

De Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) is de oudste Nederlandse politieke partij die in het parlement vertegenwoordigd is. De partij is van bevindelijk-gereformeerde signatuur en staat in de protestants-politieke traditie.

Geschiedenis

De SGP deed voor het eerst mee aan de Tweede Kamerverkiezingen van 1918, toen ze in vijf provincies stond ingeschreven en 5.180 stemmen kreeg (0,39% van de stemmen), onvoldoende voor een zetel. Van 1922 tot heden is ze echter onafgebroken in de Tweede Kamer vertegenwoordigd geweest. Zij is daarmee de enige Nederlandse partij van vóór de Tweede Wereldoorlog; alle andere oudere partijen zijn sindsdien opgeheven dan wel samengegaan of onder een andere naam voortgezet. De partij werd op 24 april 1918 in Middelburg opgericht uit onvrede over de toen bestaande protestants-christelijke partijen, te weten de ARP en de CHU. Het partijprogramma is naar eigen zeggen gegrond op Bijbelse waarden en normen zoals die in de reformatorische belijdenisgeschriften tot uiting komen. Ds. G.H. Kersten, predikant van de Gereformeerde Gemeenten, was de drijvende kracht achter de oprichting van deze partij.

SGP-fractieleiders in de Tweede Kamerfractie:

Fractievoorzitter van 1986 tot 2010 was ir. Bas van der Vlies, die tevens fungeerde als lijsttrekker voor de Kamerverkiezingen van 1986, 1989, 1994, 1998, 2002, 2003 en 2006. Tot op heden is hij met 24 jaar de langstzittende fractieleider van na de Tweede Wereldoorlog.

Zetelverloop

Ontwikkeling van het aantal zetels in de Tweede Kamer

De SGP heeft een zeer stabiel zetelaantal in zowel de Eerste Kamer als de Tweede Kamer. Dit heeft te maken met haar achterban die hoofdzakelijk uit de orthodox-reformatorische gezindte afkomstig is. In de sociologische literatuur worden de SGP'ers meestal gerekend tot de bevindelijk gereformeerden. Op 12 september 2012 behaalde de partij het hoogste aantal stemmen in haar bestaan: 196.834.

Tweede Kamer

  • 1922-1925: 1 zetel (van de 100)
  • 1925-1929: 2 zetels
  • 1929-1937: 3 zetels
  • 1937-1956: 2 zetels
  • 1956-1994: 3 zetels (van de 150)
  • 1994-1998: 2 zetels
  • 1998-2002: 3 zetels
  • 2002-2012: 2 zetels
  • 2012-heden: 3 zetels

Eerste Kamer

  • 1956-1959: 1 zetel
  • 1959-1971: 0 zetels
  • 1971-1983: 1 zetel
  • 1983-1987: 2 zetels
  • 1987-1991: 1 zetel
  • 1991-2011: 2 zetels
  • 2011-heden: 1 zetel

Beginselen en standpunten

Beginselen

In haar statuten heeft de SGP haar grondslag als volgt geformuleerd:

De partij stelt zich op de grondslag van Gods Woord, zoals daarvan belijdenis gedaan wordt in de artikelen 2 tot en met 7 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis. Zij onderschrijft geheel en onvoorwaardelijk de Drie Formulieren van Enigheid, zoals deze zijn vastgesteld in de Nationale Synode, gehouden te Dordrecht in de jaren zestienhonderd achttien en zestienhonderd negentien.
Zij belijdt mitsdien het absoluut gezag van Gods Woord (naar de zuivere Statenvertaling) over alle terreinen van het leven en derhalve mede over het terrein van het staatkundige en maatschappelijke leven zoals nader uitgewerkt in het Program van Beginselen.[1]

Opmerkelijk is dat de partij volgens diezelfde statuten niet in de eerste plaats naar een meerderheid van de kiezers streeft, maar vooral naar de handhaving en doorwerking van de beginselen die ze belijdt. Daarom wordt de SGP ook wel een getuigenispartij genoemd.

Theocratie

Volgens het beginselprogramma streeft de SGP naar een regering die ingericht is naar het voorbeeld uit de Bijbel. In haar voorlichtingsdossier over theocratie schrijft de SGP:

Theocratie betekent letterlijk: Godsregering. God vraagt van ons in Zijn Woord, de Bijbel, dat wij leven overeenkomstig Zijn geboden. Hij heeft daar recht op als onze Schepper en Onderhouder. (...) Elk mens heeft dus de Bijbelse opdracht om te leven volgens Gods Woord. Ook de overheid heeft die opdracht.

De SGP wijst publieke uitingen van niet-christelijke godsdiensten af, maar stelt voor gewetensvrijheid te zijn. Volgens voormalig SGP-leider Van der Vlies heeft de overheid in het privé-domein, mits daar geen excessen voorkomen, geen taak.

De SGP houdt vast aan de oude tekst van artikel 36 van de Nederlandse geloofsbelijdenis.[2] Daarin wordt het streven genoemd:

En hun (van de overheid) ambt is, niet alleen acht te nemen en te waken over de politie, maar ook de hand te houden aan den heiligen kerkendienst; om te weren en uit te roeien alle afgoderij en valsen godsdienst, om het rijk van den antichrist te gronde te werpen, en het Koninkrijk van Jezus Christus te doen vorderen, het woord des Evangelies overal te doen prediken.

De "21 woorden" (om te weren en uit te roeien alle afgoderij en valsen godsdienst, om het rijk van den antichrist te gronde te werpen) waren met name tegen de Rooms-katholieken gericht. De synode van de Gereformeerde Kerk heeft ze in 1905 geschrapt. Ze werden toen ook niet meer gehanteerd door de gereformeerde Anti-Revolutionaire Partij). De SGP wilde ze echter handhaven en vond daarin de reden voor haar bestaan.

Dit artikel van de Nederlandse geloofsbelijdenis is als volgt terug te vinden in artikel 4 van het Program van beginselen van de SGP:

Wetgeving en bestuur mogen de prediking van het Evangelie niet hinderen, maar moeten deze bevorderen. De Kerk van Christus dient wel onderscheiden te worden van elke vereniging en moet naar eigen rechten beschermd worden. Dientengevolge behoren ongeloofspropaganda, valse religies en anti-christelijke ideologieën door de overheid uit het openbare leven te worden geweerd.[3]

Toen Van der Vlies in een interview[4] hiernaar gevraagd werd, bleek uit zijn reactie toch een zachte bekeringsdrang:

„In de protestantse traditie zijn geen atheïsten of mensen met een afwijkende mening ter dood gebracht. Dat is ook nooit de bedoeling geweest van de opsteller van de Nederlandse Geloofsbelijdenis, Guido de Brès. In de Bijbel staat dat het niet door kracht of door geweld, maar door Gods Geest zal geschieden.”

Tijdens een jubileumbijeenkomst in oktober 2008 van de 90-jarige SGP bracht het partijkader de gedragslijn naar buiten dat partijprominenten niet langer zullen zeggen dat ze een theocratie voorstaan. Liever wordt er gesproken over het nastreven van Bijbels genormeerde politiek, of woorden van gelijke strekking. Reden was dat het begrip theocratie naar de mening van de SGP gauw misverstanden oproept. Van der Vlies voegde aan de bekendmaking wel toe dat de afspraak niet op een ideologische koerswijziging duidde, maar op het opnieuw verwoorden van hetzelfde gedachtegoed.

Standpunten

In algemene zin zei partijleider Van der Staaij in 2010 over de verhouding tussen Bijbelse principes en alledaagse politiek: “de Bijbelse beginselen die onder onze partij liggen, zijn hard, maar over de precieze vertaling daarvan kan binnen de partij worden gediscussieerd”.[5]

Het ‘man-vrouw-standpunt’ van de SGP verdient, gezien de ophef die het veroorzaakt bij, veelal feministische, niet-SGP-leden, een aparte paragraaf, zie hieronder.

De SGP vindt dat homoseksueel gedrag niet geoorloofd is en daarom dat personen van hetzelfde geslacht niet met elkaar mogen trouwen of samen kinderen adopteren. Eveneens is de partij tegen de legalisering van abortus, euthanasie, prostitutie en drugs, voor strikte handhaving van de zondagsrust en is (mede) op initiatief van de SGP in een aantal gemeenten een vloekverbod van kracht.

De speerpunten van het verkiezingsprogramma "TOT UW DIENST" voor de Tweede Kamerverkiezingen in 2002 waren:

  • huwelijk en gezin
  • bescherming van leven
  • zorg voor zieken en hulpbehoevenden
  • veiligheid

Man-vrouw-standpunt

Zie Vrouwenstandpunt van de Staatkundig Gereformeerde Partij voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De SGP ziet de verhouding tussen man en vrouw als onderdeel van een onveranderlijke scheppingsorde.[6] De SGP leidt uit bijbelteksten af dat mannen en vrouwen door God een eigen “roeping en plaats” gegeven is, dat daarbij “de man het hoofd van de vrouw” is, en dat zitting nemen van de vrouw in politieke organen “strijdt met de roeping van de vrouw”. Het regeerambt is voorbehouden aan de man.[7] Desalniettemin erkende de SGP Beatrix, de koningin van Nederland van 1980 tot 2013, “als regerend bij de gratie Gods”.

In haar eerste partijprogramma uit 1918 wees de SGP het vrouwenkiesrecht af. Toen in 1922 het actief vrouwenkiesrecht werd ingevoerd riep zij vrouwen op om - ondanks de opkomstplicht - niet te gaan stemmen. Pas in 1989 werd, onder invloed van de maatschappelijke ontwikkelingen, in het beginselprogramma opgenomen dat de vrouw zelf moet bepalen of zij meent wel of niet te moeten gaan stemmen.

Door een maas in de statuten konden in 1984 enkele vrouwen lid worden van de partij. In 1993 legde de SGP expliciet vast dat vrouwen geen lid konden worden. Dit leverde veel kritiek op en toen de partij in 1994 haar derde Tweede Kamer-zetel verloor, schreef zij dit verlies onder andere toe aan haar vrouwenstandpunt. In 1996 werd bepaald dat vrouwen buitengewoon lid konden worden. Onder druk van een bij de rechter afgedwongen subsidiestop en van de eigen linkervleugel werd in 2006 het lidmaatschap opengesteld voor vrouwen, met als redenering: wie lid is van een politieke partij regeert nog niet. Wel werden vrouwen uitdrukkelijk uitgesloten van politieke ambten.

De stichting Proefprocessenfonds Clara Wichmann te Amsterdam, de stichting Humanistisch Overleg Mensenrechten te Utrecht en nog drie verenigingen hebben tegen de Staat een proces gevoerd betreffende de Wet subsidiëring politieke partijen: ze vonden dat de SGP vanwege de discriminatie van vrouwen binnen de partij subsidiëring en zendtijd ontzegd kon worden en dat de Staat in strijd handelde met de artikelen 1 en 4 van de Grondwet (punt 1.7 en 1.8 van de noot hierna). De uitspraak van het gerechtshof te 's-Gravenhage is op 20 december 2007 gedaan.[8]

Op 9 april 2010 droeg de Hoge Raad de Staat der Nederlanden op, maatregelen te nemen zodat de SGP 'het passief kiesrecht aan vrouwen toekent'.[9] Op een partijbijeenkomst op 16 maart 2013 besloot de partij om de formele belemmeringen in deze weg te nemen. Hierdoor werd het formeel mogelijk dat vrouwen op kieslijsten van de SGP komen. Het artikel in het beginselprogramma over het niet toekomen van het regeerambt aan vrouwen bleef wel overeind.[10]

Lilian Janse-van der Weele uit Vlissingen werd in augustus 2013 de eerste vrouw binnen de SGP die gebruik maakte van haar passief kiesrecht, door zich kandidaat te stellen voor een gemeenteraadszetel.[11] Nadat bleek dat geen van de benaderde mannen beschikbaar was om lijsttrekker te worden, kandideerde Janse zich en werd ze door de leden van haar afdeling gekozen als lijstaanvoerder.[12] Het landelijke partijbestuur van de SGP stond niet achter dit besluit, maar erkende de keuze van de afdeling.[13] Bij de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2014 haalde de SGP één zetel in Vlissingen, die werd ingenomen door Janse. Zij was daarmee de eerste gekozen vrouwelijke volksvertegenwoordiger voor deze partij.[14]

Feiten en cijfers

Ledenaantal

Ledenaantallen SGP

Ledenaantallen per 1 januari[15]

Jaar Aantal leden Jaar Aantal leden
1945 10.000 1990 23.062
1950 10.500 1999 23.860
1955 10.850 2000 25.491
1960 12.300 2005 25.900
1965 14.000 2009 26.940
1970 15.400 2011 27.687
1975 17.500 2012 28.048
1980 20.300 2013 29.648
1980 21.500 2014 29.964

Partij- en algemeen voorzitter

Partijvoorzitter sinds 2004 is Adri van Heteren. Hij is de achtste in rij. Het partijvoorzitterschap van de SGP is grotendeels symbolisch van aard. Gewoonlijk wordt deze functie door een predikant(-politicus) uitgeoefend. Sinds 2001 beschikt de partij ook over een algemeen voorzitter die gaat over de organisatie en het communicatieve gezicht vormt van de partij naar buiten toe. Deze algemeen voorzitter is sinds maart 2011 Maarten van Leeuwen.

Zie: lijst van partijvoorzitters van de SGP

Politiek leider

Politiek leider is Kees van der Staaij, tevens fractievoorzitter in de Tweede Kamer. Op 27 maart 2010 volgde hij Bas van der Vlies op die deze functie sinds 1981 vervulde.

Electoraat

Overzicht van SGP-stemmers per gemeente bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2010.

Hoewel de aanhang van politieke partijen niet meer vaststaat en verkiezingsuitslagen behoorlijk kunnen schommelen, kent de SGP een relatief zekere aanhang: de partij behaalt altijd veel stemmen binnen de bevindelijk gereformeerde bevolkingsgroep. Hierdoor scoort de partij goed in gebieden waar veel bevindelijk gereformeerden wonen. Deze gebieden vormen samen een langgerekte strook die van Walcheren tot Staphorst dwars door Nederland loopt en in algemene literatuur ook wel de Bijbelgordel genoemd wordt. Buiten de Bijbelgordel krijgt de SGP nauwelijks stemmen (< 1%), met uitzondering van een beperkt aantal bevindelijk-gereformeerde enclaves waar de SGP traditioneel ook veel stemmen haalt, zoals Urk, Rijssen, Opperdoes en Katwijk. Daarnaast wint de partij stemmen onder een kleine maar langzaam groeiende minderheid van orthodox-gereformeerden. De aanhang van de SGP staat bekend om zijn trouwe stemgedrag, waardoor het zeteltal van de SGP in de Tweede Kamer door de jaren heen erg stabiel is.

Op gemeentelijk niveau behaalde de SGP bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2012 in de volgende gemeenten het hoogste percentage stemmen:

  1. 51,1% Urk
  2. 33,4% Reimerswaal
  3. 32,6% Staphorst
  4. 29,8% Neder-Betuwe
  5. 29,0% Nieuw-Lekkerland
  6. 24,8% Rijssen-Holten
  7. 24,5% Goedereede
  8. 24,1% Nunspeet
  9. 24,1% Tholen
  10. 23,0% Aalburg

In absolute aantallen kwam de gemeente Ede op de eerste plaats. Ook bij verkiezingen voor de gemeenteraad, Provinciale Staten of Europees Parlement zijn deze gemeenten de grootste bolwerken.

De SGP is een echte plattelandspartij, die vooral veel stemmen krijgt in de kleinere plaatsen binnen de Bijbelgordel. Enkele grote plaatsen met een aanzienlijk aandeel SGP-stemmers zijn Kampen, Ede, Veenendaal en Katwijk. Op plaatselijk niveau behaalde de SGP bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2012 in de volgende dorpen en steden het hoogste percentage stemmen:

Volksvertegenwoordigers en bestuurders

Tweede Kamer

De Tweede Kamerfractie van de SGP bestaat sinds de Tweede Kamerverkiezingen van 2012 uit drie personen. Ook Menno de Bruyne, voorlichter van de partij, staat binnen en buiten de partij bekend als een opvallende persoonlijkheid. De SGP wordt sinds 20 september 2012 vertegenwoordigd door:

Zie: alle (voormalige) Tweede Kamerleden voor de SGP

Eerste Kamer

De Eerste Kamerfractie van de SGP bestaat sinds de verkiezingen van 7 juni 2011 uit een persoon:

Zie: alle (voormalige) Eerste Kamerleden voor de SGP

Europees Parlement

De SGP vormde bij de verkiezingen voor het Europees Parlement in 2004 een kartel met de ChristenUnie. Verder was er voor het eerst een lijstverbinding met het CDA. Beide partijen maakten deel uit van de fractie Onafhankelijkheid en Democratie. De SGP had één lid in het Europees Parlement: Bas Belder. Hans Blokland (CU) was het andere lid van het kartel en eveneens delegatieleider.

Bij de verkiezingen van 2009 kwamen beide partijen opnieuw met een gezamenlijke lijst; lijsttrekker was de CU'er Peter van Dalen. De combinatie kreeg twee zetels. Twee weken na het bekend worden van de uitslag kwam het echter tot een breuk. CU en SGP hadden samen met onder meer de Britse Conservatieven een nieuwe fractie gevormd, de Europese Conservatieven en Hervormers, maar de Britten zagen een breekpunt in het vrouwenstandpunt van de SGP. Uiteindelijk koos SGP'er Bas Belder voor een, eveneens nieuwe, 'onafhankelijke' fractie (Europa van Vrijheid en Democratie), die ook de UK Independence Party en het Italiaanse Lega Nord herbergt.

Zie ook alle (voormalige) Europarlementariërs voor de SGP

Provincies

Gedeputeerde Staten, gedeputeerden:

Provinciale Staten:

Gemeenten

Burgemeesters:

De SGP heeft anno 2014 43 wethouders en 258 gemeenteraadsleden in 98 gemeenten. De meeste zetels heeft de SGP-fractie van de gemeente Goeree-Overflakkee, namelijk 9. De SGP levert daarmee 2 wethouders. De gemeenteraden van Barneveld en Neder-Betuwe hebben een SGP-fractie van 8 zetels. De gemeenteraden van Ede, Reimerswaal, Rijssen-Holten en Nunspeet hebben een SGP-fractie van 7 zetels. In Heemskerk deed de SGP voor het eerst in de historie van het dorp mee aan de gemeenteraad raadsverkiezingen samen met de ChristenUnie maar ze kwamen 42 stemmen tekort voor de laatste (rest)-zetel.

Waterschappen

Op 18 maart 2015 vonden de laatste waterschapsverkiezingen plaats, gelijktijdig met de verkiezingen voor Provinciale Staten. De SGP raakte in totaal slechts één zetel kwijt en ze komt op 15 waterschapsbestuurders terecht. Het verlies in de grotere waterschapsfracties van de SGP (Schieland en de Krimpenerwaard, Hollandse Delta en Scheldestromen) wordt gecompenseerd door de opkomst van de SGP in de kleinere waterschapsfracties (Zuiderzeeland en Rijnland).

Waterschap Zetels 2015 (zetels 2011) Groot Salland 1 (1) Zuiderzeeland 1 (0) Vallei en Veluwe 3 (3) De Stichtse Rijnlanden 1 (1) Amstel, Gooi en Vecht* 0 (0) Hollands Noordekwartier* 0 (0) Rijnland* 2 (1 voor SGP) ((1 (0 voor SGP)) Delfland* 1 (0 voor SGP) (0) Schieland en de Krimpenerwaard* 2 (1 voor SGP) ((3 (2 voor SGP)) Rivierenland 2 (2) Hollandse Delta 2 (3) Scheldestromen 3 (4) Totaal 15 (16)

  • Combinatielijst met ChristenUnie; zetelaantal niet meegenomen in totaal.

Verwante organisaties

Gelieerd aan de partij zijn de SGP-jongeren, de grootste politieke jongerenorganisatie van Nederland met ongeveer 12.000 leden (inclusief niet betalende leden van onder de 15 jaar). Het aantal betalende leden ligt tussen de 5000 en 6000 (gegevens december 2004). Op diverse gebieden werkt zij samen met haar ideologische (gematigde) geestverwant, de ChristenUnie.

De SGP is medeoprichter van het Nederlands Instituut voor Meerpartijendemocratie, een organisatie van zeven Nederlandse politieke partijen die democratiseringswerk steunt in 17 landen.

Literatuur

  • Henk Post, In strijd met de roeping der vrouw. De Staatkundig Gereformeerde Partij en het vrouwenkiesrecht (Heerenveen: Groen, 2009) ISBN 978-90-5829-953-6. Deze studie geldt als basis voor de gehele paragraaf 2.4 ‘Man-vrouw-standpunt’, tenzij anders is aangegeven.
  • Wim Fieret, De Staatkundig Gereformeerde Partij, 1918-1948: een bibliocratisch ideaal (Houten 1990).

Zie ook

Zie de categorie Staatkundig Gereformeerde Partij van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Staatkundig_Gereformeerde_Partij&oldid=43828064"