Pianét terèster
|
|
Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda. |
Ü pianét terèster l'è ü pianét fài sö quàze adóma de préda e de metàl e i è ciamàcc isé dal nòm del nòst pianét, la Tèra.
In del sistéma sulàr i pianécc terèster i è quàter e i è Mercùrio, Vèner, la Tèra e Màrt, menimà i óter pianécc i è ciamàcc gigàncc de gas, dezà che i è facc de idrògen, élio e àqua e i gh'à mia öna superfìs stàgna 'ndó che s'pöl pogià i pé. I pianécc terèster del sistéma sulàr i è chèi piö vizì al sul e pròpe per chèsto i è ciamàcc pianécc del sistéma sulàr intèrn.
I pianécc terèster i gh'à mia di satèliti o, se i ghe n'à, i ghe n'à póch,i ghe n'à ü tòch de méno di pianécc del sistéma sulàr estèrn: ad ezèmpe, la Tèra la gh'à adóma la Lüna, menimà Giòve 'l gh'à 63 lüne.
Cóme i è facc
[Modifega | modifica 'l sorgent]De sólet quàze töcc i pianécc terèster i gh'à 'n del mès ol nücleo de metàl, per lo piö de fèr, intùren gh'è ü mantèl de silicàcc e sura öna rösca düra. Fò sùra i gh'à ach ön atmosféra che l'è però ön atmosféra secondària, cioè che la s'è fàcia co i gas che i vé dal pianéta stès, cioè co i gas bötài fò da i vülcà, ma sö la tèra ach co i gas de la éta, compàgn del osìgeno, menimà sö i pianécc gigàncc de gas la gh'è ön atmosféra primària, cioè che l'è fàcia co i gas de la nìola uriginària de 'ndö l'è nasìt ol sul.
I còrp terèster
[Modifega | modifica 'l sorgent]La Lüna, insèma a Io e a Europa, che i è dù satèliti de Giòve, i è di còrp terèster, de fati i è de préda, acasibé i sìes mia di pianècc, dezà che i gìra mia intùren al sul.