1997

1997 (MCMXCVII) waor e gewoen jaor wat begós mit goonsdig. 't Woort door milieuorganisaties en door de Vereinigde Naties oetgerope tot Jaor van 't Koraalrif.

Gebäörtenisse

1 - De Nederlandse provincie Friesland weurt officieel tot Fryslân umgeduip; deze Friese naom weurt noe ouch in Nederlandstaolege publicaties gebruuk.
20 - President Bill Clinton vaan de Vereinegde Staote begint aon zien twiede ambsperiood.

4 - President Slobodan Milosevic vaan Klein-Joegoslavië erkint de euverwinning vaan de oppositie bij de parlemintsverkezinge.
22 - De geboorte vaan sjaop Dolly, 't ierste gekloond zoegdier ter wereld, weurt bekind gemaak.

9 - Gangsterrapper Notorious B.I.G. weurt zes maond nao Tupac Shakur vermaord.
28 - 'n Albanees sjeep mèt economische vlöchtelinge vergeit in de Straot vaan Otranto. Dit heet tacheteg doeje tot gevolg.

13 - Tiger Woods wint es joongste golfer en es ierste gekleurde oets 't Masters-toernoej.
22 - Aajd-SS'er Erich Triebke weurt tot vief jaor gevaangenisstraof veroordeild.
23 - In Omaria in Algerije vint e bloodbaad plaots boebij extremistische moslims 93 lui vermaorde. Later dat jaor zalle mie vaan die bloodbaojer volge.

1 - Labour-leismaan Tony Blair versleit de conservatief John Major euvertugend, boemèt 't Vereineg Keuninkriek veur 't iers in 18 jaor weer 'ne Labour-regering.
17 - de tróppe vaan rebelleleismaan Laurent Kabila marchere Kinshasa binne. Daomèt is de hiersjappij vaan Mobutu Sese Seko in Zaïre veurbij.
10 - 'n Eerdbeving op de grens vaan Iraan en Afghanistan vaan 7,1 op de Sjaol vaan Richter doejt 1.600 lui.

13 - Timothy McVeigh, d'n terroris dee in 1995 in Oklahoma City 'nen aonslaag pleegde, weurt te doed veroordeild.
30 - Harry Potter and the Philosopher's Stone, 't ierste book oet de later hiel succesvol Harry Potter-serie vaan J.K. Rowling, weurt gepubliceerd.

1 - Hong Kong weurt door 't Vereineg Keuninkriek aon China euvergedraoge.
4 - De ruimdesonde Pathfinder lant op Mars.
15 - Mode-oontwerper Gianni Versace weurt in Miami door 'ne seriemaordeneer doedgesjote.

29 - Netflix weurt opgeriech in Californië. Pas jaore later zal 't bedrief mèt de videodeens beginne boe 't bekind door is gewore.
31 - Prinses Diana Spencer veroongelök in Paries en störf de mörge daonao.

6 - Prinses Diana weurt in Westminster Abbey begraove.
11 - Sjotland kees in e rifferendum veur otonomie en 'n eige parlemint.
29 - Britse weitesjappers tuine aon tot inderdaod e verbaand besteit tösse BSE en de Krenkde vaan Creutzfeld-Jacob.

In Zuid-Korea weurt Kim Dae-jung, arsjitek vaan 't "Zonnesjien-beleid", tot president gekoze.
3 - In Ottawa (Canada) teikene 121 len e tractaot tege landmiene. De Vereinegde Staote, Rusland en Chian evels teikene neet.

Natuurkunde: Steven Chu, Claude Cohen-Tannoudji en William Daniel Phillips "veur 't oontwikkele vaan methodes um atome mèt laserleech aof te keule en te vaange."
Sjemie:
- Paul D. Boyer en John E. Walker "um hun verheldering vaan 't enzymatisch mechanisme achter de synthees vaan adenosinetrifosfaot (ATP/ATF)."
- Jens Christian Skou "um 't oontdèkke vaan 'n ionetransportenzym, Na⁺,K⁺ATPase."
Geneeskunde: Stanley B. Prusiner "um zien oontdèkking vaan prione, e nui biologisch infectieprinciep."
Literatuur: Dario Fo "dee de narre vaan de middeliewe naovolg door de hiersers te treitere en de weerdegheid vaan de vernederde op te hawwe."
Vrei: Internationaol Campagne veur 't Verbod op Landmijne en Jody Williams "um hun werk um antipersoensmijne te verbeeje en op te ruime."
Economie: Robert C. Merton en Myron Scholes "veur 'n nui methode um de weerde vaan derivaote te bepaole."

5 jannewarie - André Franquin, Belzje stripteikeneer (73)
14 jannewarie - Frank Govers, Nederlandse modeontwerper (64)
17 jannewarie - Clyde Tombaugh, Amerikaanse sjtarrekóndige (90)
19 fibberwarie - Deng Xiaoping, Chinese politicus (92)
9 miert - The Notorious B.I.G., Amerikaanse rapper (24)
19 miert - Willem de Kooning, Nederlands-Amerikaanse sjilder (92)
29 miert - Willem de Gaay-Fortman, Nederlandse politicus (85)
15 juli - Gianni Versace, Amerikaanse modeontwerper (50)
30 juli - Charlotte van Pallandt, Nederlandse bildhouwster (98)
1 augustus - Svjatoslav Richter, Russische pianis (82)
4 augustus - Jeanne Calment, awdste mins (122)
15 augustus - Ida Gerhardt, Nederlandse dichteres (92)
1 september - Diana Spencer, Britse aedelvrouw (36)
5 september - Moder Theresa, Indiase non (87)
7 september - Mobutu Sese Seko, Congolese politicus (66)
13 september - Meindert Tjoelker, Nederlands sjlachoffer van zinloes geweld (30)
23 september - Dolf Brouwers, Nederlandse komiek (85)
29 september - Roy Liechtenstein, Amerikaanse kónstenaer (73)
12 oktober - John Denver, Amerikaanse countryzenger (53)
21 oktober - Maarten van Traa, Nederlandse politicus (52)
23 oktober - Bert Haanstra, Nederlandse cineas (81)
25 november - Hastings Kamazu Banda, Malawese politicus (99)