Slobodan Milošević

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Slobodan Milošević (in Cyrillisch sjrif Слободан Милошевић; Požarevac, 20 augustus 1941 - Scheveningen, 11 miert 2006) waor 'ne Servische staotsmaan dee vaan 1989 tot 1997 regeerde es president vaan Servië, en daonao tot 2000 vaan (Klein-)Joegoslavië. Oonder zie presidentsjap veel Joegoslavië oeterein, wat leide tot Servisch verzèt in de ziech aofsjeiende rippublieke en de dao-op volgende Joegoslavische oorloge. In 1999 kaom ouch Kosovo, deil vaan Servië zelf in opstand. Milošević zien poging veur dit te oonderdrökke veurde tot 'n aonklach um oorlogsmisdaode en oetindelek tot zien aofzètting in 2001. 't Nui bewind lieverden 'm oet aon d'n Tribbenaol veur Ex-Joegoslavië in D'n Haag, boe heer tot zienen doed in 2006 woort berech.

Vreug leve

Milošević woort gebore in 't dörpke Požarevac in oostelek Servië meh had zien wortele in Montenegro. Zien geboorte veel veer maond nao d'n Duitsen inval in Joegoslavië; zien ierste levesjaore brach heer oonder de bezètting door. Ziene pa Svetozar waor ortodoxe preester, zien ma Stanislava Resanović waor sjaolmamzèl en actief in de communistische partij. Kort nao d'n oorlog sjeide Slobodan zien awwers ziech en alletwie zouwe ze later zelfmaord begoon: de pa in 1962, de ma in 1972. Milošević góng rechte studere in Belgrado, boe heer politiek actief woort en bevrund raakde mèt Ivan Stambolić (later ei jaor president vaan Servië, nog es deilstaot vaan Joegoslavië). Door dee ziene noonk Petar Stambolić kós heer stijge in de partijhiërarchie. In 1966 woort Milošević economischen adviseur veur de börgemeister vaan Belgrado. Twie jaor later zouw heer goon wèrke bij Tehnogas (vaanaof 1973 es directeur) en in 1978 woort heer hoof vaan de Beobanka. Frequinte reize nao 't weste stèlde häöm in staot Ingels te liere.

In 1971 trojden 'r mèt zien jäögvrundin Mirjana ('Mira') Marković, mèt ween 'r twie kinder zouw kriege, Marko en Marija. Marković oontwikkelde ouch 'n politieke carrière en zouw op versjèllende meminte invlood höbbe op 't beleid vaan häöre maan.

Gaank nao de mach

Op 16 aprèl 1984 woort Milošević verkoze tot hoof vaan 't stadscomité vaan de Boond vaan Communiste. Twie jaor later woort heer ouch veurzitter veur gans Servië. In 1987 kaom heer veur 't iers oetgebreid in de aondach. In Kosovo waor 't tot conflikte gekoume tösse de Albanese mierderheid en de Servische minderheid. Kosovo hoort bij de deilrippubliek Servië meh had es otonoom gebeed 'n eige regering, die in Servische ouge väöls te väöl veur de Albaneze opkaom. Op 24 aprèl gaof 't in Kosovo Polje 'n demonstratie vaan etnische Serve, boebij de (ouch gooddeils Albanese) pelitie mèt geweld ingreep. Milošević góng detösse stoon en zag: 'ze zalle uuch neet mie houwe!' Dit memint maakde ziene naom bij vrund en vijand. In de politiek pleitde heer veur 'n trökdringe vaan de Kosovaarse otonomie. Nog mie olie zouw heer op 't vuur goeje door in 1989 te spreke bij de zèshoonderdjaorege herdinking vaan de Slaag bij 't Merelveld (Kosovo Polje), al vèlt te discutere wie nationalistisch dees touwspraok waor.

In de naosleep vaan dees gebäörtenisse kaom Milošević es populaire politicus nao väöre. Heer kraog in 1988 economische take. Dalek begós heer, mèt steun vaan 't IMF, aon de liberalisering vaan de economie. Wie de regeringe vaan Vojvodina en Montenegro (gei deil vaan Servië, meh wel betrokke) daotege protesteerde, kaom 't tot demonstratisch veur 't nui beleid en tege de aw regeringe. Oetindelek woorte de regeringe vervaange door nuie die Milošević en zie beleid wel steunde (de zoegeneumde antibureaucratische revoluties). Of, en zoe jao wie zier heer zelf in die demonstraties de haand had, is umstrejje.

In 1989 woort Milošević officieel 'Veurzitter vaan 't Bestuur vaan de Socialistische Rippubliek Servië'. Door de politieke oontwikkelinge de volgende jaore zouw deen titel nog e paar kier vaan naom verandere. Al dalek veel ouch in Joegoslavië 't communisme, en bij de democratische verkezinge vaan 1990 woort Milošević mèt ruim mierderheid tot president vaan Servië gekoze. Nao d'n definitieve val vaan 't communisme in 1991 hètde zien functie officieel 'President vaan Servië'. Al e jaor ieder waor de communistische partij vaan Servië mèt de Servische Alliantie gefuseerd tot de Socialistische Partij vaan Servië (SPS), boevaan Milošević veurzitter woort.

Tijens de Joegoslavische oorloge

Oonderteikening vaan 't Daytonakkoord. Milošević daarde vaan links.

Midde 1991 sjeide Slovenië en Kroatië, de riekste twie rippublieke, ziech aof vaan Joegoslavië. Bosnië en Macedonië volgde later. Milošević waor, wie de mieste Serve, sterke veurstander vaan 't behaajd vaan Joegoslavië en perbeerde dit mèt geweld door te duie. Heer oondersteunde de Serve militair in de Tiendaagsen Oorlog (Slovenië) en aonvenkelek in de Kroatischen Oorlog. In de Bosnischen Oorlog oondersteunde heer de etnische Serve wel logistiek meh leet heer de gevechte aon de plaotseleke tróppe euver. Zoewel in Kroatië es in Bosnië pleitde de Serve veur aonsleting bij de staot Servië. 't Vèlt evels neet te bewieze of heer daoveur gewonne waor; 't liekent mier drop tot heer 't Joegoslavië vaan veur 1991 in iere wouw herstèlle. Bij vreidesbesprekinge veur Bosnië waor Milošević vaste gas; heer oonderteikende op 21 november 1995 same mèt Alija Izetbegović (president vaan Bosnië en de leismaan vaan de Bosnische moslims) en Franjo Tuđman (president vaan Kroatië) 't Daytonakkoord.

Wie Milošević veur d'n Tribbenaol stoont, woort häöm neve oorlogsmisdaode in Kosovo ouch betrokkeheid bij de genocide in Srebrenica verwete. In 2007 bepaolde d'n Tribbenaol postuum tot heer neet betrokke waor gewees, meh wel sjöldeg had verzuimp oonder de regele vaan 't Verdraag vaan Genève, umtot heer hej kinne ingriepe.

Bij de gemeinteraodsverkezinge vaan 17 november 1996 haolde de oppositie in väöl plaotse, boe-oonder ouch in Belgrado, groete successe, wat de regeringspartij brach tot 't vervalse vaan de oetsleeg. Nao maondelang demonstraties besloot de regering in fibberwarie 1997 de successe vaan de oppositie toch te erkinne. Intösse had Milošević twie termijne es president vaan Servië oetgezete; volgens de constitutie kós heer ziech neet veur 'n daarde verkeesbaar stèlle. Dao-op leet heer ziech door 't (nog ummer door de SPS gedomineerde parlemint) tot president vaan Joegoslavië verkeze. In mei 1998 kaom 't tot e conflik mèt Montenegro, wie Milošević de ziene ministerpresident Radoje Kontić ('ne Montenegrijn) oontsloog.

Oorlog in Kosovo en aofzètting

Al sinds de gebäörtenisse in de jaore tachteg (zuug bove) waore de spanninge in Kosovo sterk opgeloupe. Intösse had ziech e guerrillaleger gevörmp, 't UÇK, wat al sinds 1996 noe en daan tege 't Joegoslavisch legeringsleger had gevochte en noe sterk in mach waor tougenome. De Kosovare kaome in opstand en ind 1998 braok 'ne börgeroorlog oet. Al dalek kaome verhaole vaan aonvalle, soms irnstege, op börgers binne, en de Albanees-Kosovaarse bevolking vlöchde en masse nao de naoberlen. Op 24 miert 1999 begós de NAVO mèt lochaonvalle op Servische doele, zoonder serieus 'ne groondoorlog te euverwege. Oetindelek mós 't leger de gevechte opgeve. Kosovo kaom noe oonder bestuur vaan de VN te stoon, al bleef 't formeel deil vaan Servië en Joegoslavië.

Milošević had mèt helle staotspropaganda ingespäöld op anti-imperialistische sentiminte oonder de bevolking, meh nao 't verlere vaan d'n oorlog waor heer neet mie zo populair. In 2000 braoke massa-demonstraties tege häöm oet, boenao de president op 5 oktober door zien eige regering woort aofgezat.

Perces en doed

Al in 1999 waor Milošević aongeklaog veur oorlogsmisdaode in Kosovo; d'n Tribbenaol veur Ex-Joegoslavië zoch häöm veural daoveur. De nui machhöbbers in Servië waor mieljarde hölpgeld in 't veuroetziech gestèld, meh op veurweerde tot de verdachte aon d'n Tribbenaol woorte oetgelieverd. De Servische premier Zoran Đinđić deeg Milošević daan ouch op 1 aprèl 2001 arrestere en nao D'n Haag euverbringe.

De aonklach volgde op 27 mei. Häöm woorte misdaode tege de minsheid tot las gelag, mie bepaold sjennis vaan 't oorlogsrech, sjennis vaan 't Verdraag vaan Genève en volkermaord. Mie in 't bezunder góng 't um:

Etnische zuveringe (massaol verjaoge vaan neet-Serve oet e bepaold gebeed);
Vashawwe en internere vaan lui oonder oonminseleke condities;
Deportaties;
Verweusting en plundering vaan opebaar en privégood;
Aonvalle en maorde op börgers, boe-oonder mèt artillerie, mortere en sjerpsjötters.

De percesveuring begós 12 fibberwarie 2002. Milošević stèlde ziech in 't perces op esof heer nog president waor. Heer zag d'n Tribbenaol neet te erkinne en stèlde in laankdoreg, propagandistisch getinte monologe 't weste veur d'n oorlog verantwäördelek. Heer weigerde 'nen avvekaot en deeg, mèt touwstumming vaan d'n Tribbenaol, zien eige verdeideging (bijgestande allein door amici curiae). 't Bewies wat d'n Tribbenaol in dees zaak had aongeveurd, waor hendeg umvaankriek, zoetot 't perces ziech jaore voortsleepde.

Milošević, 'ne laankjäörege sókker- en hartpatiënt, waor oonder 't perces dèks te kraank um teriech te stoon. Dit veurde tot väölvöldege oonderbrekinge die de rechsgaank nog langer rekde. In 2006 begós zien gezoondheid snel te verslechtere. Op 11 miert voont me häöm doed in zien cel in Scheveningen. Zienen doed waor controversieel: sympathisante verdachte d'n Tribbenaol vaan betrokkeheid. Woersjijneleker, meh ouch neet zeker, is tot heer zelf zienen doed heet veroerzaak door zien medicijne neet te pakke.

Slobodan Milošević woort begrave in zie geboortedörp Požarovać. Zien wedevrouw en ziene zoon, die in Moskou zaote, dorste de begrafenis neet bij te woene oet angs veur zelf te weure gearresteerd. Milošević is tot op d'n daag vaan vaandaog 'n controversieel figuur: heer weurt door e deil vaan de Serve es held verierd meh door aandere gezeen es oorlogscrimineel. Ouch in 't weste höbbe inkele historici getwieveld aon zien rol in de oorloge; in 't bezunder zien betrokkeheid bij d'n oorlog in Bosnië steit ter discussie.

Bronne

Dit artikel is gebaseerd op, meh neet vertaold oet, 't corresponderend Duitstaoleg ([in dees versie) en Ingelstaoleg (in dees versie) artikel.