ელიზაბეტ ფრანგი

ელიზაბეტ ფრანგი
დაბადების თარიღი	3 მაისი, 1764 ვერსალი, საფრანგეთი
გარდაცვალების თარიღი	10 მაისი, 1794, (30 წლის) პარიზი, საფრანგეთი
ეროვნება	ფრანგები
წოდება	მადამ როიალი
რელიგია	კათოლიციზმი
მშობლები	მამა: ლუი, საფრანგეთის დოფინი დედა: მარია ჟოზეფა საქსონიელი

ელიზაბეტ ფრანგი (ფრანგ. Élisabeth de France; დ. 3 მაისი, 1764 — გ. 10 მაისი, 1794) — ბურბონთა დინასტიის წარმომადგენელი. საფრანგეთის დოფინ ლუი დე ბურბონისა და მისი მეორე ცოლის, მარია ჟოზეფა საქსონიელის ნაბოლარა შვილი. საფრანგეთის მეფე ლუი XV-ის შვილიშვილი. საფრანგეთის სამი მეფის: ლუი XVI-ის, ლუი XVIII-ისა და შარლ X-ის უმცროსი და. სიკვდილით დასაჯეს ფრანგმა რევოლუციონერებმა, ეგრეთ წოდებული „დიდი ტერორის“ პერიოდში, რომელიც საფრანგეთის რევოლუციის ყველაზე სისხლისმღვრელი დრო იყო.

ბიოგრაფია

საფრანგეთის პრინცესა

ელიზაბეტი 1782 წელს

ელიზაბეტი დაიბადა 1764 წლის 3 მაისს ვერსალის სასახლეში. იგი იყო საფრანგეთის დოფინ ლუი დე ბურბონისა და მისი მეორე ცოლის, მარია ჟოზეფა საქსონიელის ნაბოლარა ქალიშვილი. მამის მხრიდან ბებია-ბაბუად ერგებოდნენ საფრანგეთის მეფე ლუი XV და მისი მეუღლე, პოლონეთის მეფე სტანისლავ I-ის ასული მარია ლეშჩინსკა, ხოლო დედის მხრიდან საქსონიის კურფიურსტ ავგუსტ III და მისი მეუღლე, საღვთო რომის იმპერატორ იოზეფ I-ის ასული მარია იოზეფა ავსტრიელი. მამამისი მისი დაბადებიდან მალევე, 1765 წელს გარდაიცვალა, დედა კი 1767 წელს მეუღლეზე დარდს გადაჰყვა. უმშობლებოდ დარჩენილი ელიზაბეტისა და მისი უფროსი და-ძმების აღზრდა მათმა გაუთხოვარმა მამიდებმა აიღეს საკუთარ თავზე.

პატარა ელიზაბეტს სულ სამი ძმა და ერთი და ჰყავდა, რომლებიც იყვნენ: საფრანგეთის დოფინი ლუი ავგუსტი (შემდგომში ლუი XVI), პროვანსის გრაფი ლუი სტანისლა (შემდგომში ლუი XVIII), არტუას გრაფი შარლი (შემდგომში შარლ X) და მარი კლოტილდა (შემდგომში სარდინიის დედოფალი). მიუხედავად ორმხრივი ობლობისა, ბავშვები მამიდებთან ბედნიერად და ლაღად იზრდებდნენ ვერსალში, რის გამოც მათ ისინი დედებივით უყვარდათ.

1774 წელს საფრანგეთის მეფე ლუი XV გარდაიცვალა, რის შემდეგაც ტახტზე ელიზაბეტის ძმა, ლუი XVI ავიდა, რომელიც დაქორწინებული იყო მარია ანტუანეტა ავსტრიელზე. დედოფალ მარია ანტუანეტას სძულდა ელიზაბეტის და, მარი კლოტილდა, ამიტომაც იგი 1775 წელს საჩქაროდ მიათხოვა სარდინიის მეფე კარლო ემანუელე IV-ს. მიუხედავად ყველაფრისა, მარია ანტუანეტასა ელიზაბეტს ძალიან კარგი ურთიერთობა ჩამოუყალიბდათ. სწორედ ამ პერიოდში ისწავლა ელიზაბეტმა იტალიური ენა, რომლის შესწავლაც მას ბავშვობიდანვე უნდოდა. იგი დიდად იყო გატაცებული ხელოვნებით და აგროვებდა უიშვიათეს ნახატებს. გარდა ამისა, იგი დაინტერესებული იყო ალგებრითაც.

პრინცესა ელიზაბეტი ღრმად რელიგიური ადამიანი იყო. 1777 წელს მას ხელი სთხოვა საღვთო რომისა და ავსტრია-უნგრეთის იმპერატორმა იოზეფ II-მ (მარია ანტუანეტას ღვიძლი ძმა), თუმცა ელიზაბეტს გათხოვება ძალიან არ უნდოდა, ამიტომაც ძმისა და დედოფლის ნებართვით იმპერატორს ცოლობაზე უარი უთხრა, რითაც ფაქტობრივად თავად გამოუტანა თავის თავს სასიკვდილო განაჩენი.

რევოლუცია

მადამ ელიზაბეტი რევოლუციის პერიოდში

1789 წლის 14 ივლისს ფრანგმა რევოლუციონერებმა ბასტილიის ციხე აიღეს, რითაც დაიწყო საფრანგეთის მრავალწლიანი რევოლუცია. ამ ამბიდან სამ დღეში, 17 ივლისს მისი ძმები: არტუასა და პროვანსის გრაფები თავიანთ ცოლებთან ერთად საფრანგეთიდან გაიქცნენ, მათ გზას გაჰყვა უამრავი ფრანგი დიდგვაროვანი და არისტოკრატი. მიუხედავად გრაფ დ'არტუას ხვეწნისა, ელიზაბეტმა მკაცრი უარი განაცხადა საფრანგეთის დატოვებაზე და იგი ლუი XVI-თან და მარია ანტუანეტასთან ერთად დარჩა. ამავე 1789 წლის 5 ოქტომბერს რევოლუციონერები ანთებული ჩირაღდნებით შეცვივდნენ ვერსალში და სამეფო ოჯახის წევრები დააპატიმრეს, შემდეგ კი იძულებით პარიზში გადაიყვანეს. 1791 წლის ივნისში სამეფო ოჯახის წევრებმა ელიზაბეტის ჩათვლით ინგლისში გაქცევა სცადეს, მაგრამ ისინი საზღვარზე იცნეს და უკან დააბრუნეს. 1792 წლის სექტემბერში პარიზის ქუჩაში სასტიკად მოკლეს დედოფლის უახლოესი მეგობარი: პრინცესა დე ლამბალი.

ელიზაბეტი ესწრებოდა იმ ეროვნული ასამბლეის სხდომას, რომელმაც მის ძმას სასიკვდილო განაჩენი გამოუტანა. 1793 წლის 21 იანვარს ლუი XVI-ს პარიზში გილიოტინაზე მოჰკვეთეს თავი. ამის შემდეგ ელიზაბეტი, მარია ანტუანეტა და მისი ქალიშვილი, მცირეწლოვანი მარი ტერეზ შარლოტი მარტონი დარჩნენ კოშკში გაამოკეტილნი. 1793 წლის 2 აგვისტოს გაასამართლეს დედოფალი მარია ანტუანეტაც, რომელსაც ასევე სასიკვდილო განაჩენი გამოუტანეს. მას თავი 1793 წლის 16 ოქტომბერს მოჰკვეთეს. სიკვდილით დასჯის დილას, გამთენიისას დედოფალმა მარია ანტუანეტამ ელიზაბეტს უკანასკნელი წერილი მისწერა, რომელშიც ასეთი რამ ეწერა:

„ჩემო დაო, გწერთ უკანასკნელად. ახლახან გამომიტანეს სასიკვდილო განაჩენი, მაგრამ ჩემთვის ეს სამარცხვინო კი არა (სამარცხვინოა მხოლოდ დამნაშავეთათვის), თქვენს ძმასთან შეერთების შესაძლებლობაა. მასსავით უდანაშაულო, ვიმედოვნებ, მასსავით გამოვიჩენ სულის სიმტკიცეს. მშვიდად ვარ ისევე, როგორც სუფთა სინდისის ადამიანები არიან ხოლმე. უკიდურესად ვწუხვარ, რომ მიხდება ჩემი საბრალო შვილების დატოვება. თქვენ იცით, რომ მხოლოდ მათთვის ვცოცხლობდი! თქვენ კი, ძვირფასო დაო, თქვენ, რომელმაც ჩვენ მეგობრობას და ჩვენთან ყოფნას შესწირეთ თავი, რა დღეში გტოვებთ. სასამართლოს მსვლელობისას შევიტყვე, რომ ჩემი ქალიშვილი დაგაშორეს თქვენ... ვერ ბედავ მივწერო მას, რადგან ვიცი, რომ ვერ მიიღებს ჩემს წერილს, იმაშიც ეჭვი მეპარება, მოაღწია თუ არა თქვენამდე ამ წერილმა. ციხე კონსიერჟერი, 1793 წლის 16 ოქტომბერი, დილის ხუთის ნახევარი — მარია ანტუანეტა.“

1794 წლის 9 მაისს ელიზაბეტიც კონსიერჟერის ციხეში გადაიყვანეს, სადაც მისი სასამართლო ჩაატარეს. მისი ბრალდებები შემდეგი იყო: მეფის გაქცევაში დახმარების მცდელობა და ემიგრაციაში მყოფი დიდგვაროვნების ფულით დახმარება, რითაც ხელს უწყობდა მათ გაძლიერებას ფრანგი რევოლუციონერების წინააღმდეგ. ამავე დღეს ელიზაბეტს სასიკვდილო განაჩენი გამოუტანეს, რომელიც აღსრულებაში მეორე დღეს, 1794 წლის 10 მაისს მოვიდა. ამ დროს ელიზაბეტი 30 წლის იყო. მასაც მარია ანტუანეტისა და ლუი XVI-ის მსგავსად თავი მოჰკვეთეს გილიოტინაზე, პარიზში.

წინაპრები

ელიზაბეტ ფრანგის წინაპრები

16. ლუი, საფრანგეთის დოფინი

8. ლუი, ბურგუნდიის ჰერცოგი

17. მარია ანა ვიქტორია ბავარიელი

4. ლუი XV, საფრანგეთის მეფე

18. ვიტორიო ამადეო II, სავოიის ჰერცოგი

9. მარია ადელაიდა სავოიელი

19. ანა მარი ორლეანელი

2. ლუი, საფრანგეთის დოფინი

20. რაფალ ლეშჩინსკი

10. სტანისლავ I, პოლონეთის მეფე

21. ანა იაბლონოვსკა

5. მარია ლეშჩინსკა

22. იოჰან კაროლ ოპალინსკი

11. კატარინა ოპალინსკა

23. სოფია ცარნკოვსკა

1. ელიზაბეტ ფრანგი

24. იოჰან გეორგ III, საქსონიის კურფიურსტი

12. ავგუსტ II, პოლონეთის მეფე

25. ანა სოფია დანიელი

6. ავგუსტ III, პოლონეთის მეფე

26. კრისტოფერ ერნესტი, ბრანდენბურგის მარკგრაფი

13. კრისტინა ებერჰარდინა ბაირეუთელი

27. სოფია ლუიზა ვიუტემბერგელი

3. მარია ჟოზეფა საქსონიელი

28. ლეოპოლდ I, საღვთო რომის იმპერატორი

14. იოზეფ I, საღვთო რომის იმპერატორი

29. ელეონორ მაგდალენა ნოიბურგელი

7. მარია იოზეფა ავსტრიელი

30. იოჰან ფრიდრიხი, ბრაუნშვაიგ-კალენბერგის ჰერცოგი

15. ვილჰელმინა ამალია ბრაუნშვაიგელი

31. ბენედიქტა ჰენრიეტა კურპფალცელი

ლიტერატურა

• Madame Campan, La vita segreta di Maria Antonietta (Memorie), Roma, Newton Compton, 2006, ISBN 88-541-0785-9.
• André Castelot, Maria Antonietta: la vera storia di una regina incompresa, Milano, Fabbri Editori, 2000.
• Paolo Cortesi, Luigi XVII. Il bambino ucciso dal terrore, Forlì, Foschi, 2008, ISBN 88-89325-45-3.
• Benedetta Craveri, Amanti e regine. Il potere delle donne, Milano, Adelphi, 2008, ISBN 978-88-459-2302-9.
• Carolly Erickson, Maria Antonietta, Milano, Mondadori, 1997, ISBN 88-04-43662-X.
• Antonia Fraser, Maria Antonietta. La solitudine di una regina, Milano, Mondadori, 2003, ISBN 88-04-50677-6.
• Cesare Giardini, I processi di Luigi XVI e Maria Antonietta (1793), Verona, Mondadori, 1934.
• Joan Haslip, Maria Antonietta, Milano, Longanesi, 1999, ISBN 88-304-0876-X.
• Evelyne Lever, Maria Antonietta. L'ultima regina, Milano, BUR Biografie, 2007, ISBN 978-88-17-00940-9.
• Antonio Spinosa, Luigi XVI. L'ultimo sole di Versailles, Milano, Mondadori, 2008, ISBN 978-88-04-58134-5.
• Élisabeth Vigée-Le Brun, Memorie di una ritrattista, Milano, Abscondita, 2004, ISBN 88-8416-135-5.
• Stefan Zweig, Maria Antonietta. Una vita involontariamente eroica, Verona, Mondadori, 1948.