სუბჰას ჩანდრა ბოსი: განსხვავება გადახედვებს შორის

	სუბჰას ჩანდრა ბოსი; ბენგ. সুভাষ চন্দ্র বসু
	;
თავისუფალი ინდოეთის დროებითი მთავრობის თავმჯდომარე
თანამდებობაზე ყოფნის დრო
	4 ივლისი 1943 – 18 აგვისტო 1945
წინამორბედი	თანამდებობა დამტკიცდა
მემკვიდრე	თანამდებობა გაუქმდა
ინდოეთის ეროვნული კონგრესის პრეზიდენტი
თანამდებობაზე ყოფნის დრო
	18 იანვარი 1938 – 15 აპრილი 1931
წინამორბედი	ჯავაჰარლალ ნერუ
მემკვიდრე	რაჯენდრა პრასადი
კოლკატას მერი
თანამდებობაზე ყოფნის დრო
	22 აგვისტო 1930 – 15 აპრილი 1931
წინამორბედი	ბიდჰან ჩანდრა როი
დაბადებული	23 იანვარი 1897; კატაკი, ბენგალის საპრეზიდენტო, ბრიტანეთის ინდოეთი, ბრიტანეთის იმპერია
გარდაცვლილი	18 აგვისტო 1945 (48 წლის); ტაიხოკუ, იაპონიის იმპერია, იაპონია
დაკრძალულია	ტოკიო, იაპონია
პოლიტიკური პარტია	ინდოეთის ეროვნული კონგრესი
მამა	ჯანახინათ ბოსი
დედა	პრაბხაბატი ბოსი
მეუღლე	ემილი შენკლი
შვილები	ანიტა ბოსე ფპაფი
განათლება	კალკუტის უნივერსიტეტი; ფიცუილიამას კოლეჯი ; საპრეზიდენტო უნივერსიტეტი; შოტლანდიის საეკლესიო კოლეჯი; Ravenshaw Collegiate School; Bangabasi Morning College
საქმიანობა	საზოგადო მოღვაწე
რელიგია	ინდუიზმი
ჯილდოები	ბჰარატ რატნა
ხელმოწერა
საიტი	[[1]]

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა

[შემოწმებული ვერსია]

← წინა ცვლილება

შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა

ვიზუალურივიკიტექსტი

შიდახაზური

უკანასკნელი რედაქცია 19:42, 23 აპრილი 2024-ის მდგომარეობით

სუბჰას ჩანდრა ბოსი (ინგლ. Subhash Chandra Bose, ბენგ. সুভাষ চন্দ্র বসু, Shubhash Chôndro Boshu ) ( 23 იანვარი 1897 - 18 აგვისტო 1945 ) ^[1], ასევე ცნობილი როგორც ნეტაჯი — წარმოშობით ბენგალელი, ინდოეთის ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის ერთ-ერთი ლიდერი. ისეთივე პატივს მიაგებენ, როგორც ჯავაჰარლალ ნერუს და მაჰათმა განდის.

ბრიტანელ კოლონიალისტებთან საბრძოლველად გერმანელებთან დაიწყო თანამშრომლობა, შემდეგ კი — იაპონელებთან. იგი ხელმძღვანელობდა აზად ჰინდის(„ თავისუფალი ინდოეთი“) სახელით ცნობილ პრო-იაპონურ დროებით მთავრობას , რომელიც გამოსცემდა საკუთარ ფულს და მარკებს და აკონტროლებდა იაპონელების მიერ ოკუპირებულ მცირე ტერიტორიას. ოფიციალურად მიღებული ვერსიით, თვითმფრინავმა, რომლითაც ბოსი იაპონიაში გაქცევას ცდილობდა, ავიაკატასტროფა განიცადა.^[2]

ბიოგრაფია

წარმომავლობა

სუბჰას ჩანდრა ბოსი დაიბადა ბენგალელი ინდუისტების ოჯახში; თოთხმეტიდან მეცხრე შვილი იყო. სწავლობდა კერძო კოლეჯებში, კალკუტისა და კემბრიჯის უნივერსიტეტებში .^[3]

პოლიტიკური საქმიანობა ინდოეთში

ადრეული ასაკიდანვე აქტიურად ჩაება პოლიტიკაში. არაერთხელ დააპატიმრეს რევოლუციური საქმიანობისთვის. ზედიზედ ორჯერ აირჩიეს ინდოეთის ეროვნული კონგრესის თავმჯდომარედ.მისი შეხედულებები წინააღმდეგობაში მოდიოდა მაჰათმა განდისთან, ვინაიდან თვლიდა, რომ მისი არაძალადობრივი პოლიტიკა არ იყო საკმარისი ინდოეთის დამოუკიდებლობის მისაღწევად. ბოსი ბრიტანეთის მმართველობის წინააღმდეგ შეიარაღებული მოქმედების მომხრე იყო . მან დააარსა საკუთარი პოლიტიკური ჯგუფი, Block — Forward India. თანამოაზრეებმა პატივისცემის ნიშნად შეარქვეს "ნეტაჯი" —ბელადი.

როლი მეორე მსოფლიო ომში

მეორე მსოფლიო ომის დაწყებისთანავე, შეეცადა კონტაქტის დამყარებას სსრკ-სთან (თუმცა მაშინ სსრკ-ში, არსებული პოლიტიკური კონიუნქტურის საამებლად, ინდოეთის ბრძოლას დამოუკიდებლობისთვის "მოღალატეობრივს" უწოდებდნენ. საბჭოთა პრესა ნერუს ბრძოლას ინდოეთის თავისუფლებისთვის ღალატს უწიდებდა ^[4] ). სუბჰას ჩანდრა მოგვიანებით შეეცადა მოეპოვებინა დახმარება ნაცისტური გერმანიისგან ინდოეთის დამოუკიდებლობისათვის ბრძოლაში.

1941 წლის 17 იანვარს გაიქცა პატიმრობიდან; პუშტუნი პილიგრიმის საფარქვეშ ინდოეთიდან ავღანეთში გაქცევა მოახერხა. ქაბულში მან შეხვედრები გამართა სსრკ-ს, გერმანიისა და იტალიის დიპლომატიურ მისიებში, სადაც დასვა კითხვები ანტიბრიტანული სამხედრო წინააღმდეგობის შესაქმნელად ფინანსური დახმარების შესახებ. 1941 წლის მარტში მან გადაკვეთა ავღანეთ-საბჭოთა საზღვარი და ტაშკენტის გავლით მოსკოვში ჩავიდა. 1941 წლის მარტშიმოსკოვიდან გერმანიის ელჩის თვითმფრინავით გაფრინდა გერმანიაში. 1941 წლის 2 აპრილს ბერლინში ჩავიდა იტალიური პასპორტით ორლანდო მასოტას სახელზე და საბჭოთა ვიზით.^[5]

იგი ეწვია გერმანიას, სადაც მონაწილეობა მიიღო ინდოეთის SS მოხალისეთა „ თავისუფალი ლეგიონის“ შექმნაში. მან ასევე დაამყარა კონტაქტები იაპონიის იმპერიის ხელისუფლებასთან დიდი ბრიტანეთის წინააღმდეგ ერთობლივ ბრძოლაში. 1942 წლის 29 მაისს იგი ბერლინში შეხვდა გერმანიის ფიურერს — ადოლფ ჰიტლერს

1943 წელს ხელმძღვანელობდა თავისუფალი ინდოეთის დროებით მთავრობას („ აზად ჰინდი“) და ეროვნული არმიის შეიარაღებულ ძალებს, რომლებიც ჩამოყალიბდა იაპონიის მიერ ოკუპირებულ სინგაპურში, ძირითადად ინდოელი სამხედრო ტყვეებისგან და მიგრანტი მუშებისგან. ბოსის მიერ შექმნილმა დანაყოფებმა მონაწილეობა მიიღეს იაპონიის არმიის სამხედრო ოპერაციებში ბრიტანელების წინააღმდეგ ბირმაში და სხვა ტერიტორიებზე.^[6]

სიკვდილი. ალტერნატიული ვერსიები

1945 წლის დასაწყისში ფრონტებზე სიტუაციის გაუარესების გამო იაპონიაში გადასვლა სცადა, მაგრამ 1945 წლის 18 აგვისტოს ტაივანთან ავიაკატასტროფაში დაიღუპა. სუბჰას ჩანდრა ბოსის გარდაცვალების გარემოებები ჯერ კიდევ გაურკვეველი რჩება. ინდოელმა მკვლევარებმა ვერ იპოვეს ბოსის თვითმფრინავის ნამსხვრევები, რამაც წარმოშვა შეთქმულების თეორიები მისი გაუჩინარების შესახებ. ერთ-ერთი არსებული, მაგრამ დაუდასტურებელი ვერსიით, სუბჰას ჩანდრა ბოსი შესაძლებელია საბჭოთა დაზვერვამ დაატყვევა და შემდგომში ტყვეობაში გარდაიცვალა.^[7]

შეფასება

მეორე მსოფლიო ომის დროს ნაცისტებთან და იაპონელებთან თანამშრომლობის გამო, სუბჰას ჩანდრა ბოსი რჩება ერთ-ერთ უაღრესად საკამათო ფიგურად ინდოეთის ისტორიაში, თუმცა ის ოფიციალურად არის აღიარებული, როგორც ინდოეთის დამოუკიდებლობისთვის ერთ-ერთ რევოლუციონერი-მებრძოლი. თანამედროვე ინდური სამფეროვანი და გერბი ძირითადად ნასესხები იყო დროებითი მთავრობის ატრიბუტებიდან, რომელსაც ხელმძღვანელობდა ემიგრაციაში მყოფი ბოსი. 1992 წელს მისი სახელი ოფიციალურად შეიტანეს ინდოელი გმირების პანთეონში; მას სიკვდილის შემდეგ მიენიჭა ინდოეთის უმაღლესი ჯილდო - ბჰარატ რატნას ორდენი . სუბჰას ბოსის ძეგლები დაიდგა ინდოეთის რამდენიმე ქალაქში და მისი ცხოვრების ამბავი აისახა რამდენიმე წიგნსა და ფილმში. მის სახელს ატარებს კოლკატას საერთაშორისო აეროპორტი და კოლკატას მეტროს ერთ-ერთი სადგური.^[8]

ფილატელიაში

მარკები სუბჰას ჩანდრას გამოსახულებით გამოვიდა 1964, 1993, 1997, 2001, 2016, 2018 და 2021 წლებში.

ლიტერატურა

Трофимов В. Н. Коллаборационисты: мнимые и настоящие. Субхас Чандра Бос, Махатма Ганди, Шарль де Голль, Андрей Власов, Михаил Горбачев. — М.: Отпечатано в типографии «Ваш Формат», 2015. — 198 с. — ISBN 978-5-9905971-9-8
Фурсов К. А. Нетаджи: Жизнь и исчезновение Субхаса Чандры Боса. — М.: Товарищество научных изданий КМК, 2020. — 453 с., ил., портр.
Louro, Michele L (2021), "Anti-fascism and anti-imperialism between the world wars: The perspective from India", in Braskin, Kasper; Featherstone, David; Copsey, Nigel (eds.), Anti-Fascism in a Global Perspective: Transnational, Routledge, ISBN 978-1-138-35218-6
Deka, Meeta (2013), Women's Agency and Social Change: Assam and Beyond, SAGE Studies on India's North East, New Delhi and Thousand Oaks, CA: SAGE Publications, ISBN 978-81-321-1138-2, (pp. 134–135) Bose was convinced that his ideology could bring about the liberation of India and a total reconstruction of Indian society along authoritarian-socialist lines, envisaging gender equality therein. As mayor of Calcutta, he believed that his policy and programme was a synthesis of socialism and fascism, on the lines of modern Europe. In the early 1930s, he stated, 'We have here the justice, the equality, the love, which is the basis of Socialism as it stands in Europe today.' In the late 1930s, he reiterated his belief in the efficacy of authoritarian government and a synthesis of fascism and socialism, while in 1944 when addressing the students at Tokyo University, he asserted that India must have a political system 'of an authoritarian character ... [and] our philosophy should be a synthesis between National Socialism and Communism

სქოლიო

↑ Предполагаемая дата смерти
↑ Hauner, M (1981), India in Axis Strategy: Germany, Japan, and Indian Nationalists in the Second World War, Stuttgart: Klett-Cotta
↑ Singh, Iqbal, The Andaman Story
↑ Солженицын А. И. Архипелаг ГУЛАГ. 1918—1956: Опыт художественного исследования. — Нью-Йорк: YMCA Press, 1975. — Т. 3 («Истребительно-трудовые»). — С. 26.
↑ Silvestri, Michael (2019), Policing 'Bengali Terrorism' in India and the World: Imperial Intelligence and Revolutionary Nationalism, 1905–1939, Britain and the World Series, Palgrave Macmillan, ISBN 978-3-030-18041-6
↑ Sengupta, Hindol (2018), The Man Who Saved India, Penguin Random House India Private Limited, ISBN 978-93-5305-200-3
↑ Roy, Kaushik (2019), The Battle for Malaya: The Indian Army in Defeat, 1941–42, Bloomingtom: Indiana University Press, ISBN 978-0-253-04415-0
↑ "Suhas Chandra Bose", Encyclopædia Britannica Online, 2016, archived from the original on 25 February 2016, retrieved 13 February 2016

[1] Предполагаемая дата смерти

[2] Hauner, M (1981), India in Axis Strategy: Germany, Japan, and Indian Nationalists in the Second World War, Stuttgart: Klett-Cotta

[3] Singh, Iqbal, The Andaman Story

[4] Солженицын А. И. Архипелаг ГУЛАГ. 1918—1956: Опыт художественного исследования. — Нью-Йорк: YMCA Press, 1975. — Т. 3 («Истребительно-трудовые»). — С. 26.

[5] Silvestri, Michael (2019), Policing 'Bengali Terrorism' in India and the World: Imperial Intelligence and Revolutionary Nationalism, 1905–1939, Britain and the World Series, Palgrave Macmillan, ISBN 978-3-030-18041-6

[6] Sengupta, Hindol (2018), The Man Who Saved India, Penguin Random House India Private Limited, ISBN 978-93-5305-200-3

[7] Roy, Kaushik (2019), The Battle for Malaya: The Indian Army in Defeat, 1941–42, Bloomingtom: Indiana University Press, ISBN 978-0-253-04415-0

[8] "Suhas Chandra Bose", Encyclopædia Britannica Online, 2016, archived from the original on 25 February 2016, retrieved 13 February 2016

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

@@ ხაზი 1: / ხაზი 1: @@
+{{ინფოდაფა ლიდერი|სახელი=სუბჰას ჩანდრა ბოსი<br>{{lang-bn|সুভাষ চন্দ্র বসু}}|სურათი=Subhas Chandra Bose NRB.jpg|რიგი=[[File:1931 Flag of India.svg|25px]] თავისუფალი ინდოეთის დროებითი მთავრობის თავმჯდომარე|თანამდებობა დაიკავა=[[4 ივლისი]] [[1943]]|თანამდებობა დატოვა=[[18 აგვისტო]] [[1945]]|წინამორბედი=თანამდებობა დამტკიცდა|მემკვიდრე=თანამდებობა გაუქმდა|დაბადების თარიღი=[[23 იანვარი]] [[1897]]|გარდაცვალების თარიღი=[[18 აგვისტო]] [[1945]] (48 წლის)|რიგი2=[[File:INC Flag Official.jpg|25px]] ინდოეთის ეროვნული კონგრესის პრეზიდენტი|რიგი3=[[File:Flag of India 1906 (Calcutta Flag).svg|25px]] [[კოლკატა]]ს მერი|ჯილდოები=ბჰარატ რატნა|თანამდებობა დატოვა2=[[15 აპრილი]] [[1931]]|თანამდებობა დაიკავა2=[[18 იანვარი]] [[1938]]|თანამდებობა დაიკავა3=[[22 აგვისტო]] [[1930]]|თანამდებობა დატოვა3=[[15 აპრილი]] [[1931]]|წინამორბედი2=[[ჯავაჰარლალ ნერუ]]|მემკვიდრე2=[[რაჯენდრა პრასადი]]|წინამორბედი3=[[ბიდჰან ჩანდრა როი]]|დაბადების ადგილი=[[კატაკი]], [[ბენგალის საპრეზიდენტო]], [[ბრიტანეთის ინდოეთი]], [[ბრიტანეთის იმპერია]]|გარდაცვალების ადგილი=ტაიხოკუ, [[იაპონიის იმპერია]], [[იაპონია]]|პარტია=[[ინდოეთის ეროვნული კონგრესი]]|მამა=ჯანახინათ ბოსი|დედა=პრაბხაბატი ბოსი|მეუღლე=ემილი შენკლი|შვილები=ანიტა ბოსე ფპაფი|განათლება=კალკუტის უნივერსიტეტი<br> ფიცუილიამას კოლეჯი <br>საპრეზიდენტო უნივერსიტეტი<br> შოტლანდიის საეკლესიო კოლეჯი<br> Ravenshaw Collegiate School<br>
-{{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Ekkatterrinna|Ekkatterrinna]].|29|11|2023}}
+Bangabasi Morning College|რელიგია=[[ინდუიზმი]]|ხელმოწერა=Subhas Chandra Bose Signature.svg|საქმიანობა=საზოგადო მოღვაწე|დაკრძალულია=[[ტოკიო]], [[იაპონია]]|საიტი=[[https://netaji.org/]]}}
-{{ინფოდაფა ლიდერი}}
 '''სუბჰას ჩანდრა ბოსი''' ({{Lang-en|Subhash Chandra Bose}}, {{Lang-bn|সুভাষ চন্দ্র বসু, Shubhash Chôndro Boshu}} ) ( [[23 იანვარი]] [[1897]] - [[18 აგვისტო]] [[1945]] ) <ref>Предполагаемая дата смерти</ref>, ასევე ცნობილი როგორც '''ნეტაჯი''' — წარმოშობით [[ბენგალელები|ბენგალელი,]]  ინდოეთის ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის  ერთ-ერთი  ლიდერი. ისეთივე პატივს მიაგებენ, როგორც [[ჯავაჰარლალ ნერუ|ჯავაჰარლალ ნერუს]] და [[მაჰათმა განდი]]<nowiki/>ს.
-ბრიტანელ კოლონიალისტებთან საბრძოლველად   გერმანელებთან დაიწყო თანამშრომლობა, შემდეგ კი — იაპონელებთან. იგი ხელმძღვანელობდა  "აზდა ჰინდის("თავისუფალი ინდოეთი") სახელით ცნობილ  პრო-იაპონურ დროებით მთავრობას , რომელიც გამოსცემდა საკუთარ ფულს და მარკებს და აკონტროლებდა იაპონელების მიერ ოკუპირებულ მცირე ტერიტორიას. ოფიციალურად მიღებული ვერსიით, თვითმფრინავმა, რომლითაც ბოსი [[იაპონიის იმპერია|იაპონიაში]] გაქცევას ცდილობდა, ავიაკატასტროფა განიცადა.
+[[ბრიტანელები|ბრიტანელ]] კოლონიალისტებთან საბრძოლველად   [[გერმანელები|გერმანელებთან]] დაიწყო თანამშრომლობა, შემდეგ კი — [[იაპონელები|იაპონელებთან]]. იგი ხელმძღვანელობდა  [[აზად ჰინდი|აზად ჰინდის]](„ თავისუფალი ინდოეთი“) სახელით ცნობილ  პრო-იაპონურ დროებით მთავრობას , რომელიც გამოსცემდა საკუთარ ფულს და მარკებს და აკონტროლებდა იაპონელების მიერ ოკუპირებულ მცირე ტერიტორიას. ოფიციალურად მიღებული ვერსიით, თვითმფრინავმა, რომლითაც ბოსი [[იაპონიის იმპერია|იაპონიაში]] გაქცევას ცდილობდა, ავიაკატასტროფა განიცადა.<ref>Hauner, M (1981), ''India in Axis Strategy: Germany, Japan, and Indian Nationalists in the Second World War'', Stuttgart: Klett-Cotta</ref>
 == ბიოგრაფია ==
 === წარმომავლობა ===
-სუბჰას ჩანდრა ბოსი დაიბადა [[ბენგალელები|ბენგალელი]] [[ინდუიზმი|ინდუისტების]] ოჯახში;  თოთხმეტიდან მეცხრე შვილი იყო. სწავლობდა კერძო კოლეჯებში, კალკუტასა და [[კემბრიჯის უნივერსიტეტი|კემბრიჯის უნივერსიტეტებში]] .
+სუბჰას ჩანდრა ბოსი დაიბადა [[ბენგალელები|ბენგალელი]] [[ინდუიზმი|ინდუისტების]] ოჯახში;  თოთხმეტიდან მეცხრე შვილი იყო. სწავლობდა კერძო კოლეჯებში, [[კოლკატა|კალკუტისა]] და [[კემბრიჯის უნივერსიტეტი|კემბრიჯის უნივერსიტეტებში]] .<ref>Singh, Iqbal, ''The Andaman Story''</ref>
-პოლიტიკური საქმიანობა ინდოეთში
+=== პოლიტიკური საქმიანობა ინდოეთში ===
+ადრეული ასაკიდანვე აქტიურად ჩაება პოლიტიკაში. არაერთხელ დააპატიმრეს რევოლუციური საქმიანობისთვის. ზედიზედ ორჯერ აირჩიეს [[ინდოეთის ეროვნული კონგრესი|ინდოეთის ეროვნული კონგრესის]] თავმჯდომარედ.მისი შეხედულებები წინააღმდეგობაში მოდიოდა [[მაჰათმა განდი|მაჰათმა განდისთან]], ვინაიდან თვლიდა, რომ მისი არაძალადობრივი პოლიტიკა არ იყო საკმარისი [[ინდოეთი|ინდოეთის]] დამოუკიდებლობის მისაღწევად. ბოსი [[ბრიტანეთის იმპერია|ბრიტანეთის]] მმართველობის წინააღმდეგ შეიარაღებული მოქმედების მომხრე იყო . მან  დააარსა საკუთარი პოლიტიკური ჯგუფი, Block —  Forward India. თანამოაზრეებმა პატივისცემის ნიშნად შეარქვეს "ნეტაჯი" —ბელადი.
-ადრეული ასაკიდანვე აქტიურად ჩაება პოლიტიკაში. არაერთხელ დააპატიმრეს რევოლუციური საქმიანობისთვის. ზედიზედ ორჯერ აირჩიეს [[ინდოეთის ეროვნული კონგრესი|ინდოეთის ეროვნული კონგრესის]] თავმჯდომარედ.მისი შეხედულებები წინააღმდეგობაში მოდიოდა მაჰათმა განდისთან, ვინაიდან თვლიდა, რომ მისი არაძალადობრივი პოლიტიკა არ იყო საკმარისი [[ინდოეთი|ინდოეთის]] დამოუკიდებლობის მისაღწევად. ბოსი ბრიტანეთის მმართველობის წინააღმდეგ შეიარაღებული მოქმედების მომხრე იყო . მან  დააარსა საკუთარი პოლიტიკური ჯგუფი, Block —  Forward India. თანამოაზრეებმა პატივისცემის ნიშნად შეარქვეს "ნეტაჯი" —ბელადი.
 === როლი მეორე მსოფლიო ომში ===
-[[მეორე მსოფლიო ომი|მეორე მსოფლიო ომის დაწყებისთანავე,]] შეეცადა კონტაქტის დამყარებას სსრკ-სთან (თუმცა მაშინ სსრკ-ში, არსებული პოლიტიკური კონიუნქტურის საამებლად, ინდოეთის ბრძოლას დამოუკიდებლობისთვის "მოღალატეობრივს" უწოდებდნენ. საბჭოთა პრესა   ნერუს ბრძოლას ''ინდოეთის თავისუფლებისთვის''  ღალატს უწიდებდა <ref>''Солженицын А. И.'' Архипелаг ГУЛАГ. 1918—1956: Опыт художественного исследования. — Нью-Йорк: YMCA Press, 1975. — Т. 3 («Истребительно-трудовые»). — С. 26.</ref> ). სუბჰას ჩანდრა  მოგვიანებით შეეცადა მოეპოვებინა დახმარება  [[მესამე რაიხი|ნაცისტური გერმანიისგან]]  ინდოეთის დამოუკიდებლობისათვის ბრძოლაში.
+[[მეორე მსოფლიო ომი|მეორე მსოფლიო ომის დაწყებისთანავე,]] შეეცადა კონტაქტის დამყარებას [[სსრკ]]-სთან (თუმცა მაშინ [[სსრკ]]-ში, არსებული პოლიტიკური კონიუნქტურის საამებლად, ინდოეთის ბრძოლას დამოუკიდებლობისთვის "მოღალატეობრივს" უწოდებდნენ. საბჭოთა პრესა   [[ჯავაჰარლალ ნერუ|ნერუს]] ბრძოლას ''ინდოეთის თავისუფლებისთვის''  ღალატს უწიდებდა <ref>''Солженицын А. И.'' Архипелаг ГУЛАГ. 1918—1956: Опыт художественного исследования. — Нью-Йорк: YMCA Press, 1975. — Т. 3 («Истребительно-трудовые»). — С. 26.</ref> ). სუბჰას ჩანდრა  მოგვიანებით შეეცადა მოეპოვებინა დახმარება  [[მესამე რაიხი|ნაცისტური გერმანიისგან]]  [[ინდოეთი]]ს დამოუკიდებლობისათვის ბრძოლაში.
-წლის 17 იანვარი გაიქცა პატიმრობიდან; მან პუშტუნი პილიგრიმის საფარქვეშ ინდოეთიდან ავღანეთში გაქცევა მოახერხა. ქაბულში მან შეხვედრები გამართა სსრკ-ს, გერმანიისა და იტალიის დიპლომატიურ მისიებში, სადაც დასვა კითხვები ანტიბრიტანული სამხედრო წინააღმდეგობის შესაქმნელად ფინანსური დახმარების შესახებ. 1941 წლის მარტში მან გადაკვეთა ავღანეთ-საბჭოთა საზღვარი და ტაშკენტის გავლით მოსკოვში ჩავიდა. 1941 წლის მარტში მოსკოვიდან გერმანიის ელჩის თვითმფრინავით გაფრინდა გერმანიაში. 1941 წლის 2 აპრილს ბერლინში ჩავიდა იტალიური პასპორტით ორლანდო მასოტას სახელზე და საბჭოთა ვიზით.
+[[1941]] წლის [[17 იანვარი|17 იანვარს]] გაიქცა პატიმრობიდან;  [[პუშტუნები|პუშტუნი]] პილიგრიმის საფარქვეშ [[ინდოეთი|ინდოეთიდან]] [[ავღანეთი|ავღანეთში]] გაქცევა მოახერხა. [[ქაბული|ქაბულში]] მან შეხვედრები გამართა [[სსრკ]]-ს, [[გერმანია|გერმანიისა]] და [[იტალია|იტალიის]] დიპლომატიურ მისიებში, სადაც დასვა კითხვები ანტიბრიტანული სამხედრო წინააღმდეგობის შესაქმნელად ფინანსური დახმარების შესახებ. [[1941]] წლის მარტში მან გადაკვეთა ავღანეთ-საბჭოთა საზღვარი და [[ტაშკენტი|ტაშკენტის]] გავლით [[მოსკოვი|მოსკოვში]] ჩავიდა. [[1941]] წლის მარტში[[ მოსკოვი]]დან გერმანიის ელჩის თვითმფრინავით გაფრინდა [[გერმანია|გერმანიაში]]. [[1941]] წლის [[2 აპრილი|2 აპრილს]] [[ბერლინი|ბერლინში]] ჩავიდა იტალიური პასპორტით ორლანდო მასოტას სახელზე და საბჭოთა ვიზით.<ref>Silvestri, Michael (2019), ''Policing 'Bengali Terrorism' in India and the World: Imperial Intelligence and Revolutionary Nationalism, 1905–1939'', Britain and the World Series, Palgrave Macmillan, ISBN 978-3-030-18041-6</ref>
-[[ფაილი:Subhas_Chandra_Bose_meeting_Adolf_Hitler.jpg|მარჯვნივ|მინი|220x220პქ| ბოსის და ადოლფ ჰიტლერის შეხვედრა]]
+[[ფაილი:Subhas_Chandra_Bose_meeting_Adolf_Hitler.jpg|მინი|220x220პქ| ბოსის და [[ადოლფ ჰიტლერი|ადოლფ ჰიტლერის]] შეხვედრა]]
-იგი ეწვია [[მესამე რაიხი|გერმანიას]], სადაც მონაწილეობა მიიღო  ინდოეთის SS მოხალისეთა ლეგიონის "თავისუფალი ლეგიონის" შექმნაში. მან ასევე დაამყარა კონტაქტები [[იაპონიის იმპერია|იაპონიის იმპერიის]] ხელისუფლებასთან დიდი ბრიტანეთის წინააღმდეგ ერთობლივ ბრძოლაში. [[1942|1942 წლის]] [[29 მაისი|29 მაისს]] იგი ბერლინში შეხვდა გერმანიის ფიურერ [[ადოლფ ჰიტლერი|ადოლფ ჰიტლერს]] .
+იგი ეწვია [[მესამე რაიხი|გერმანიას]], სადაც მონაწილეობა მიიღო  [[ინდოეთი|ინდოეთის]] SS მოხალისეთა „ თავისუფალი ლეგიონის“ შექმნაში. მან ასევე დაამყარა კონტაქტები [[იაპონიის იმპერია|იაპონიის იმპერიის]] ხელისუფლებასთან [[დიდი ბრიტანეთის სამეფო|დიდი ბრიტანეთის]] წინააღმდეგ ერთობლივ ბრძოლაში. [[1942|1942 წლის]] [[29 მაისი|29 მაისს]] იგი [[ბერლინი|ბერლინში]] შეხვდა გერმანიის ფიურერს — [[ადოლფ ჰიტლერი|ადოლფ ჰიტლერს]]
-წელს  ხელმძღვანელობდა თავისუფალი ინდოეთის დროებით მთავრობას ("აზად ჰინდი") და ეროვნული არმიის შეიარაღებულ ძალებს, რომლებიც ჩამოყალიბდა იაპონიის მიერ ოკუპირებულ [[სინგაპური|სინგაპურში]], ძირითადად ინდოელი სამხედრო ტყვეებისგან და მიგრანტი მუშებისგან. ბოსის მიერ შექმნილმა დანაყოფებმა მონაწილეობა მიიღეს იაპონიის არმიის სამხედრო ოპერაციებში ბრიტანელების წინააღმდეგ [[მიანმარი|ბირმაში]] და სხვა ტერიტორიებზე.
+[[1943]] წელს  ხელმძღვანელობდა თავისუფალი [[ინდოეთი|ინდოეთის]] დროებით მთავრობას („ აზად ჰინდი“) და ეროვნული არმიის შეიარაღებულ ძალებს, რომლებიც ჩამოყალიბდა იაპონიის მიერ ოკუპირებულ [[სინგაპური|სინგაპურში]], ძირითადად ინდოელი სამხედრო ტყვეებისგან და მიგრანტი მუშებისგან. ბოსის მიერ შექმნილმა დანაყოფებმა მონაწილეობა მიიღეს [[იაპონია|იაპონიის]] არმიის სამხედრო ოპერაციებში ბრიტანელების წინააღმდეგ [[მიანმარი|ბირმაში]] და სხვა ტერიტორიებზე.<ref>Sengupta, Hindol (2018), ''The Man Who Saved India'', Penguin Random House India Private Limited, ISBN 978-93-5305-200-3</ref>
 === სიკვდილი. ალტერნატიული ვერსიები ===
-წლის დასაწყისში ფრონტებზე სიტუაციის გაუარესების გამო იაპონიაში გადასვლა სცადა, მაგრამ 1945 წლის 18 აგვისტოს [[ტაივანი|ტაივანთან]] ავიაკატასტროფაში დაიღუპა. სუბჰას ჩანდრა ბოსის გარდაცვალების გარემოებები ჯერ კიდევ გაურკვეველი რჩება. ინდოელმა მკვლევარებმა ვერ იპოვეს ბოსის თვითმფრინავის ნამსხვრევები, რამაც წარმოშვა [[შეთქმულების თეორია|შეთქმულების]] თეორიები მისი მომავალი ბედის შესახებ. ერთ-ერთი არსებული, მაგრამ დაუდასტურებელი ვერსიით, სუბჰას ჩანდრა ბოსი შესაძლებელია საბჭოთა დაზვერვამ დაატყვევა და ტყვეობაში გარდაიცვალა.
+[[1945]] წლის დასაწყისში ფრონტებზე სიტუაციის გაუარესების გამო [[იაპონია|იაპონიაში]] გადასვლა სცადა, მაგრამ [[1945]] წლის [[18 აგვისტო]]ს [[ტაივანი|ტაივანთან]] ავიაკატასტროფაში დაიღუპა. სუბჰას ჩანდრა ბოსის გარდაცვალების გარემოებები ჯერ კიდევ გაურკვეველი რჩება. [[ინდოეთი|ინდოელმა]] მკვლევარებმა ვერ იპოვეს ბოსის თვითმფრინავის ნამსხვრევები, რამაც წარმოშვა [[შეთქმულების თეორია|შეთქმულების]] თეორიები მისი გაუჩინარების შესახებ. ერთ-ერთი არსებული, მაგრამ დაუდასტურებელი ვერსიით, სუბჰას ჩანდრა ბოსი შესაძლებელია [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა]] დაზვერვამ დაატყვევა და შემდგომში ტყვეობაში გარდაიცვალა.<ref>Roy, Kaushik (2019), ''The Battle for Malaya: The Indian Army in Defeat, 1941–42'', Bloomingtom: Indiana University Press, ISBN 978-0-253-04415-0</ref>
 == შეფასება ==
+[[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს [[ნაცისტები|ნაცისტებთან]] და [[იაპონელები|იაპონელებთან]] თანამშრომლობის გამო, სუბჰას ჩანდრა ბოსი რჩება ერთ-ერთ უაღრესად საკამათო ფიგურად [[ინდოეთის ისტორია|ინდოეთის ისტორიაში]], თუმცა ის ოფიციალურად არის აღიარებული, როგორც ინდოეთის დამოუკიდებლობისთვის ერთ-ერთ რევოლუციონერი-მებრძოლი. თანამედროვე [[ინდოეთის დროშა|ინდური სამფეროვანი]] და [[ინდოეთის გერბი|გერბი]] ძირითადად ნასესხები იყო დროებითი მთავრობის ატრიბუტებიდან, რომელსაც ხელმძღვანელობდა ემიგრაციაში მყოფი ბოსი. [[1992]] წელს მისი სახელი ოფიციალურად შეიტანეს ინდოელი გმირების პანთეონში; მას სიკვდილის შემდეგ მიენიჭა [[ინდოეთი]]ს უმაღლესი ჯილდო - ბჰარატ რატნას ორდენი . სუბჰას ბოსის ძეგლები დაიდგა [[ინდოეთი]]ს რამდენიმე ქალაქში და მისი ცხოვრების ამბავი აისახა რამდენიმე წიგნსა და ფილმში. მის სახელს ატარებს [[კოლკატა|კოლკატას]] საერთაშორისო აეროპორტი და [[კოლკატა|კოლკატას]] მეტროს ერთ-ერთი სადგური.<ref>"[https://www.britannica.com/biography/Subhas-Chandra-Bose Suhas Chandra Bose",] ''Encyclopædia Britannica Online'', 2016, [https://web.archive.org/web/20160225030556/http://www.britannica.com/biography/Subhas-Chandra-Bose archived] from the original on 25 February 2016, retrieved 13 February 2016</ref>
-მეორე მსოფლიო ომის დროს ნაცისტებთან და იაპონელებთან თანამშრომლობის გამო, სუბჰას ჩანდრა ბოსი რჩება ერთ-ერთ უაღრესად საკამათო ფიგურად ინდოეთის ისტორიაში, თუმცა ის ოფიციალურად არის აღიარებული, როგორც ინდოეთის დამოუკიდებლობისთვის ერთ-ერთ რევოლუციონერი-მებრძოლი. თანამედროვე [[ინდოეთის დროშა|ინდური სამფეროვანი]] და [[ინდოეთის გერბი|გერბი]] ძირითადად ნასესხები იყო დროებითი მთავრობის ატრიბუტებიდან, რომელსაც ხელმძღვანელობდა ემიგრაციაში მყოფი ბოსი. 1992 წელს მისი სახელი ოფიციალურად შეიტანეს ინდოელი გმირების პანთეონში; მას სიკვდილის შემდეგ მიენიჭა ინდოეთის უმაღლესი ჯილდო - ბჰარატ რატნას ორდენი . სუბჰას ბოსეს ძეგლები დაიდგა ინდოეთის რამდენიმე ქალაქში და მისი ცხოვრების ამბავი აისახა რამდენიმე წიგნსა და ფილმში. მის სახელს ატარებს კოლკატას საერთაშორისო აეროპორტი და კოლკატას მეტროს ერთ-ერთი სადგური.
 === ფილატელიაში ===
-მარკები სუბჰას ჩანდრას გამოსახულებით გამოვიდა  1964, 1993, 1997, 2001, 2016, 2018 და 2021 წლებში.<gallery mode="packed" heights="140px">
+მარკები სუბჰას ჩანდრას გამოსახულებით გამოვიდა  [[1964]], [[1993]], [[1997]], [[2001]], [[2016]], [[2018]] და [[2021]] წლებში.<gallery mode="packed" heights="140">
-ფაილი:Subhas_Chandra_Bose_1964_stamp_of_India.jpg|ბმული=Файл:Subhas_Chandra_Bose_1964_stamp_of_India.jpg
+ფაილი:Subhas Chandra Bose 1964 stamp of India.jpg|ბმული=Файл:Subhas_Chandra_Bose_1964_stamp_of_India.jpg
-ფაილი:Subhas_Chandra_Bose_1964_stamp_of_India_2.jpg|ბმული=Файл:Subhas_Chandra_Bose_1964_stamp_of_India_2.jpg
+ფაილი:Subhas Chandra Bose 1964 stamp of India 2.jpg|ბმული=Файл:Subhas_Chandra_Bose_1964_stamp_of_India_2.jpg
 </gallery>
+== ლიტერატურა ==
+* ''Трофимов В. Н.'' Коллаборационисты: мнимые и настоящие. Субхас Чандра Бос, Махатма Ганди, Шарль де Голль, Андрей Власов, Михаил Горбачев. — <abbr>М.</abbr>: Отпечатано в типографии «Ваш Формат», 2015. — 198 с. — [[:ru:Служебная:Источники_книг/9785990597198|ISBN 978-5-9905971-9-8]]
+* ''Фурсов К. А.'' Нетаджи: Жизнь и исчезновение Субхаса Чандры Боса. — <abbr>М.</abbr>: Товарищество научных изданий КМК, 2020. — 453 с., ил., портр.
+* Louro, Michele L (2021), "Anti-fascism and anti-imperialism between the world wars: The perspective from India", in Braskin, Kasper; Featherstone, David; Copsey, Nigel (eds.), ''Anti-Fascism in a Global Perspective: Transnational'', Routledge, ISBN 978-1-138-35218-6
+* Deka, Meeta (2013), ''Women's Agency and Social Change: Assam and Beyond'', SAGE Studies on India's North East, New Delhi and Thousand Oaks, CA: SAGE Publications, [[ISBN]] [[:en:Special:BookSources/978-81-321-1138-2|<bdi>978-81-321-1138-2</bdi>,]] <q>(pp. 134–135) Bose was convinced that his ideology could bring about the liberation of India and a total reconstruction of Indian society along authoritarian-socialist lines, envisaging gender equality therein. As mayor of Calcutta, he believed that his policy and programme was a synthesis of socialism and fascism, on the lines of modern Europe. In the early 1930s, he stated, 'We have here the justice, the equality, the love, which is the basis of Socialism as it stands in Europe today.' In the late 1930s, he reiterated his belief in the efficacy of authoritarian government and a synthesis of fascism and socialism, while in 1944 when addressing the students at Tokyo University, he asserted that India must have a political system 'of an authoritarian character ... [and] our philosophy should be a synthesis between National Socialism and Communism</q>
 == სქოლიო ==
-<references group="" responsive="1"></references>
+<references responsive="1"></references>
+[[კატეგორია:დაბადებული 23 იანვარი]]
+[[კატეგორია:დაბადებული 1897]]
-*
+[[კატეგორია:გარდაცვლილი 18 აგვისტო]]
 [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1945]]
-[[კატეგორია:გარდაცვლილი 18 აგვისტო]]
+[[კატეგორია:ინდოეთის ეროვნული კონგრესის წევრები]]
-[[კატეგორია:დაბადებული 1897]]
+[[კატეგორია:ინდოეთის ეროვნული კონგრესის პრეზიდენტები]]
-[[კატეგორია:დაბადებული 23 იანვარი]]
+[[კატეგორია:ინდოელი რევოლუციონერები]]
+[[კატეგორია:ინდოელი სოციალისტები]]
+[[კატეგორია:კოლაბორაციონიზმი]]
+[[კატეგორია:კოლაბორაციონისტები ეროვნების მიხედვით]]