Dagiti administratibo a pannakabingbingay ti Filipinas
Ti Filipinas ket nabingbingay kadagiti, manipud iti kangatuan a pannakabingbingay aginggana iti kababaan:
- Dagiti autonomo a rehion
- Dagiti kadawyan nga administratibo a rehion ket saanda a nabutosan ken dagitoy ket naikeddeng nga ima dagiti nailin a gobierno, ngem saan a dagiti kabukbokodanda a gpbierno.
- Dagiti probinsia (lalawigan, probinsiya) ken dagiti nawaya a siudad (lungsod, siyudad/ciudad, dakbayan, lakanbalen)
- Dagiti ili (bayan, balen, bungto, banwa) ken dagiti komponente a siudad (lungsod, siyudad/ciudad, dakbayan, lakanbalen)
- Baranggay (makunkuna pay a kas barrio)
Ti tunggal maysa a pannakabingbingay iti tunggal maysa nga agpang manipud kadagiti probinsia aginggana kadagiti baranggay ket isu ti yunit ti lokal a gobierno (LGU). Para kadagiti administratibo a panggep, dagiti probinsia ken dagiti siudad ket naigrupoda kadagiti rehion. Ti presidente ket addaan ti bileg nga agpartuat, mangikkat ken mangikeddeng ti pannakabukel dagiti rehion, daytoy ket maar-aramid ken masansan maikonsulta kadagiti yunit ti lokal a gobierno a maapektaran; malaksid kadagiti autonomo a rehion, a daytoy ket nasken a pasingkedan iti plebesito dagiti agtaeng kadagiti yunit ti lokal a gobierno iti pannakairamanda iti aniaman a pannakaiyasentar.
Adda pay dagiti sabali a politikal a pannakabingbingay para kadagiti sabali a sanga iti gobierno:
- Dagiti lehislatibo a distrito para iti Kamara dagiti Pannakabagi
- Dagiti maipapan ti ukoman a rehion para Dagiti Korte ti Rehional a Tribunal.
Dagiti yunit ti lokal a gobierno
[urnosen | urnosen ti taudan]Dagiti probinsia
[urnosen | urnosen ti taudan]Amin dagiti rehion malaksid ti maysa (Metro Manila) ket nabingbingay kadagiti probinsia. Ti tunggal maysa a probinsia ket indauluan ti maysa a gobernador. Ti lehislatibo a pannakabagina ket isu ti Sangguniang Panlalawigan a binukel dagiti nadumaduma a kameng manipud kadagiti distrito ti Sanggunian, ken kaaduan kadagiti kaso ket kasigkay dagiti kongresional a distrito.
Dagiti siudad ken dagiti ili
[urnosen | urnosen ti taudan]Dagiti rehion, malaksid ti kaaddada kadagiti probinsia ket mabalin pay nga addaanda kadagiti nawaya a siudad. Dagiti nawaya a siudad, a naidasig a kas urbano unay wenno dagiti nawaya a komponente a siudad, dagitoy a sisuda ket saanda nga adda iti turay ti probinsia. Dagitoy a siudad ket saan nga imatonan babaen dagiti probinsia a naginna kaniada, saan dagitoy a makibinningay kadagiti rentas ti buis iti probinsia, ken kaaduan kadagiti kaso dagiti umilida ket saanda a mabalin nga agbutos wenno agpili kadagiti probinsial nga opisina.
Dagiti siudad a politikal a paset iti probinsia ket tinawtawagan kadagiti komponente a siudad. Dagiti agbutbutos kadagitoy a siudad ket mapalubosanda nga agbutos ken tumaray kadagiti puesto iti probinsial a gobierno.
Dagiti ili ket kankanayon dagitoy a komponente dagiti probinsia, malaksid ti Pateros, Metro Manila, a daytoy ket nawaya.
Dagiti siudad ken dagiti ili ket indauluan babaen ti mayor. Ti lehislatibo nga ima dagitoy a yunit ket dagiti Sangguniang Panlungsod para kadagiti siudad ken Sangguniang Bayan para kadagiti ili, a buklen dagitoy dagiti sapasap a nabutosan a konsehal wenno dagiti dadduma pay a a kaso, babaen ti distrito ti Sanggunian .
Dagiti baranggay
[urnosen | urnosen ti taudan]Dagiti siudad (komponente ken nawaya) ken dagiti ili ket mabingbingayda pay kadagiti baranggay. Ti baranggay ket isu ti kabassitan a politikal a yunit. Kadagiti adu ti populasionna a siudad, dagiti baranggay ket naigrupo kadagiti sona ken/wenno kadagiti distrito para kadagiti administratibo a panggep . Kadagiti away a lugar, dagiti sitio wenno dagiti purok ket isu dagiti waya a kinaykayat para iti panagbingbingay kadagiti baranggay para kadagiti administratibo a panggep. Ti tunggal maysa a baranggay ket indauluan babaen ti kapitan ti baranggay.
Dagiti naaladan a komunidad ket mabalinda a paset ti baranggay wenno baranggay met laeng. Kas pagarigan ti baranggay a kadua ti naaladan a komunidad ket ti Forbes Park, Siudad ti Makati.
Dagiti sitio ken dagiti purok
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti baba dagiti baranggay ket dagiti babbabassit a komunidad nga ammo a kas dagiti sitio ken dagiti purok. Saan amin a dagiti baranggay ket nabingbingay ti kastoy. Ti pannakaidauloda ket saan a bigbigan ti Unit ti Lokal a Gobierno ken saan a nabutosan kadagiti kadawyan a sapasap a panagbubutos. Dagiti sitio ken dagiti purok ket kaaduan dagitoy kadagiti bassit ti populasion, dagiti away a baranggay a mabalin nga adda dagiti nadumaduma a paset ti populasionna a naiwarwaras kadagiti nalawlawa a lugar ken napalikmutan dagiti taltalon wenno saan pay a naparang-ay a bakrang dagiti bantay, wenno dagiti pay sabsabali nga isla.
Dagiti sabali pay a pannakabingbingay
[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti rehion
[urnosen | urnosen ti taudan]Dagiti rehion ket dagiti administratibo a pannakaigrupo dagiti probinsia. Amin malaksid ti maysa a rehion ti awan ti politikal a bileg, ngem daytoy laeng ket agserbi a kas administratibo a pannkaigrupo dagiti probinsia. Ti Agwaywayas a Rehion iti Muslim a Mindanao ket addaan ti politikal a bileg, ken indauluan daytoy babaen ti rehional a gobernador. No ti Rehion Administratibo ti Kordiliera ket agbalin met nga autonomo, daytoy ket agbalinto met nga addaan ti politikal a bileg.
Amin malaksid ti maysa a rehion ket nabingbingay kadagiti probinsia. Ti Metro Manila (ti Nailian a Kapitolio a Rehion) ket saan a nabingbingay kadagiti probinsia, ngem embes ket dagus a nabingbingay kadagiti siudad ken dagiti ili. Dagiti siudad ken dagiti ili ti Metro Manila ket naigrupoda kadagiti awan annongna a distrito para kadagiti administratibo a panggep.
Ti Kangatuan a Korte ket, iti napalabas, ket nangikeddeng a ti rehion ket nasken a buklen ti ad-adu ngem maysa a probinsia.[1]
Dagiti lehislatibo a distrito
[urnosen | urnosen ti taudan]Iti pay maipatinayon, ti Filipinas ket nabingbingay pay kadagiti lehislatibo a distrito. Dagiti lehislatibo a distrito ketmabalin nga agmaymaysa a probinsia, grupo dagiti siudad ken/wenno dagiti ili, agmaymaysa a siudad, wenno, kadagiti kaso a ti siudad ket addaan ti adu a populasion, ken grupo dagiti baranggay.
Ti panggep dagiti lehislatibo a distriko ket ti panagbutos kadagiti pannakabagi iti Kamara dagiti Pannakabagi, ken iti kaaduan dagiti kayarigan, dagiti pannakabagi pay iti Sangguniang Panlalawigan (probinsial a konsehal) wenno Sangguniang Panlungsod (konsehal ti siudad). Dagiti lehislatibo a distrito ket awan ti panagsanayda kadagiti administratibo nga annong.
No ti probinsia wenno ti siudad ket buklen laeng ti agmaymaysa a lehislatibo a distrito, makunkuna daytoy a maymaysa a distrito (kas pagarigan, ti "Maymaysa a distrito ti Siudad ti Muntinlupa").
Dagiti maipapan ti ukoman a rehion
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti Filipinas ket nabingbingay kadagiti tallo pulo ket tallo a maipapan ti ukoman a rehion, para iti panggep a panangurnos ti panangsasaruno ti ukoman. Dagiti maipapan ti ukoman a rehion ket mangipakpakita pay laeng ti kasisigud a rehional a pannakaaramid ti nga inpakauna babaen ti dati a Presidente a ni Marcos.
Estadistika
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti tabla dita baba ket mangipakpakita dagiti agdama a bilang dagiti rehion, dagiti probinsia, dagiti ili, ken dagiti siudad ti Filipinas manipud idi Septiembre 15, 2015.[2]
| Kita | Daulo ti Administrasion | Bilang | ||
|---|---|---|---|---|
| Ilokano a nagan | Filipino a nagan | Ilokano a nagan | Filipino a nagan | |
| Rehion | Rehion | Gobernador ti rehion* | Gobernador pang-rehiyon | 18 |
| Probinsia | Probinsia/Lalawigan | Gobernador | Gobernador/Punong-lalawigan | 81 |
| Ili | Munisipalidad/Bayan | Mayor | Alkalde/Punongbayan | 1,490 |
| Siudad | Siyudad/Lungsod | Mayor | Alkalde/Punonglungsod | 144 |
| Purok/kaarubaan | Baranggay | Mangipagulo ti Baranggay/Kapitan ti Baranggay | Punong-baranggay/Kapitan ng Baranggay | 42,036 |
*dagiti autonomo a rehion laeng
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ The Official Website of the Municipality of Banaue – Significant events of the Municipality
- ^ "PSA-PR-20151026". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2016-03-28. Naala idi 2016-03-03.
Kitaen pay
[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti midia a mainaig iti Dagiti pannakabingbingay ti Filipinas iti Wikimedia Commons