Մամիկոն Մանուկյան

Մամիկոն Հակոբի Մանուկյան
Ծնվել է	փետրվարի 14, 1927
Ծննդավայր	Ախալցխա, Վրացական ԽՍՀ, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
Մահացել է	ապրիլի 22, 1995 (68 տարեկանում)
Մահվան վայր	Գորիս, Հայաստան
Գերեզման	Երևան
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ Հայաստան
Ազգություն	հայ
Մասնագիտություն	Դերասան
Ամուսին(ներ)	Հռիփսիմե Սրապյան
Պարգևներ և մրցանակներ	և

Մամիկոն Հակոբի Մանուկյան (փետրվարի 14, 1927, Ախալցխա, Վրացական ԽՍՀ, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ - ապրիլի 22, 1995, Գորիս, Հայաստան (թաղված է Երևանի քաղաքային պանթեոնում)), հայ դերասան։ ՀԽՍՀ վաստակավոր արտիստ (1972), ԽՍՀՄ Պետական մրցանակակիր (1981)։

Կենսագրություն

Մամիկոն Մանուկյանը ծնվել է Ախալցխայում։

Ծնողների ընտանիքները 1828 թվականին գաղթել են Էրզրում քաղաքից։ Հոր՝ Հակոբ Մանուկյանի ընտանիքը բնակվել է Աբաստուման քաղաքում, մոր ընտանիքը բնակվել է Ախալցխա քաղաքում։ Մամիկոնը եղել է ընտանիքի ավագ որդին, այնուհետև ծնվել է քույրը՝ Հռիփսիմեն և եղբայրը՝ Սեյրանը։

Միջնակարգ կրթությունը ստացել է տեղի Կիրովի անվան միջնակարգ դպրոցում (այժմ՝ Հովհաննես Թումանյանի անվան 3-րդ միջնակարգ դպրոց)։ Դպրոցն ավարտելուց հետո ընդունվել է տեղի գյուղատնտեսական տեխնիկումի գինեգործական բաժինը և ավարտել գերազանց։ Սովորելու ընթացքում աշխատել է Ախալցխայի հայկական դրամատիկական թատրոնում որպես դերասան։ Այդ շրջանում դերակատարումներից հիշարժան է Շահ Իսմայիլի դերը։ Այդ տարիներին ստեղծել է նաև առանձին մի թատերախումբ, որ հյուրախաղերով շրջել է Վրաստանի հայաբնակ գյուղերում, միաժամանակ ղեկավարել է տեղի պիոներ տան թատերական խմբակը։ 18 տարեկանում եկել է Երևան, 1945 թվականին ընդունվել է Երևանի գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտի դերասանական բաժինը։ 1949 թվականի փետրվար ամսից դեռևս ուսանողական տարիքում կրկին վերսկսել է աշխատանքը Երևանի գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտում։ 1950 թվականին ավարտել է Երևանի գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտի դերասանական բաժինը և մարտ ամսին գործուղվել Երևանի պատանի հանդիսատեսի թատրոն, այնուհետև 1956 թվականի ապրիլ ամսին արվեստի գործերի վարչության հրամանով տեղափոխվել է Սունդուկյանի անվան թատրոն, որտեղ էլ աշխատել է մինչ մահը՝ 1995 թվականի ապրիլի 22-ը։

1980-1984 թվականներին տնօրենի պաշտոնում ղեկավարել է Գաբրիել Սունդուկյանի անվան թատրոնը։ 1981 թվականին արժանացել է ԽՍՀՄ Պետական մրցանակի, (Շեքսպիրի «Կորիոլան» ներկայացման մեջ «Ագրիպայի» դերակատարման համար)։ 1984 թվականից մինչ մահը՝ 1995 թվականի ապրիլի 22-ը այդ թատրոնում վճարվել է որպես բարձր որակավորում ունեցող դերասան։

Դերացանկ

Ախալցխայի հայկական դրամատիկ խումբ

• «Շահ Իսմաիլ»- Շահ Իսմայիլ, 1945 թ.
• «Սայաթ- Նովա» Իշխան Չիկովանի, 1947 թ. 30/08

Երևանի գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտ

Ավարտական ներկայացումներ

• Ա. Օստրովսկի «Եկամտավոր պաշտոն», Վիշնևսկի, 1950 թ.
• Ա. Խաֆրոնով «Մի քաղաքում», Ռատնիկով, 1950 թ.
• Ալեքսանդր Պուշկին «Քարե հյուրը», Կոմանդոր, 1950 թ.

Դերեր պատանի հանդիսատեսի թատրոնում

• Ալ. Բրուշտեյն «Քեռի Թոմասի տնակը», Հիլ Ուիլսոն 1950 թ./14/10
• Սսլոդար «Խաղաղության աստղը», Բրունել, 1951 թ./08/04
• Վ. Կավերին «Երկու կապիտան», Պեգով, 1951 թ./03/06
• Ա. Շայբոն, «Սուվորովականներ», Լեբեդև, 1951 թ./27/12
• Տ. Շամիրխանյան «Սևանի ափին», Բագրատ, 1952 թ. 30/04
• Նիկոլայ Օստրովսկի «Ինչպես էր կոփվում պողպատը», Արտյոմ 1953 թ. 17/01
• Վ. Կրիպս, Կ. Մինց, «Հռչակավոր կապիտանների ակումբը», նավապետ Նեմո 1953 թ. 11/04
• Վ. Գուբարյով, «Պավլիկ Մորոզով», Իվանով 1953 թ. 09/06
• Ձ. Սոլոդար, «Անտառային լճակի ափին», Բորիս Բորիսովիչ 1953 թ. 27/07
• Վ. Ռոզով, «Կյանքի մի էջը», Նիկոլայ 1953 թ. 04/12
• Գր. Յաղջյան, «Ոսկի քաղաքը», Ոսկու թագավոր 1954 թ. 28/03
• Վ. Լյուբիմովա, «Ճանապարհից դուրս», Կորնեյ Ֆյոդորովիչ 1954 թ. 16/07
• Բ. Գորբատով, «Հայրերի պատանեկությունը», Կովալյով 1954 թ. 27/10
• Ս. Ջելցեր, «Դինի մաշիկը», Չաո 1954 թ. 28/11
• Ալեքսանդր Շիրվանզադե, «Արտիստը», Չելինի 1955 թ. 17/02
• Վ. Լյուբիմովա, «Քարե սիրտը», Պանդոկապան 1955 թ. 23/09
• Ֆ. Միլլեր, «Խարդավանք և սեր», Հոֆմարշալ 1956 թ.11/02

Հակոբ Պարոնյան, «Պաղտասար աղբար», Կիպար, 1985 թ․

Վ. Սարդու, Է. Մորո, «Մադամ Սան-Ժեն», Ժոզեֆ Լեֆեվր, 1972 թ.

Վիլյամ Շեքսպիր «Կորիոլան», Մենենիոս Ագրիպա, 1978 թ.

Գ. Հարությունյան «Հարսնացուն Հյուսիսից», Մուրադ, 1973 թ.

Դերեր Սունդուկյանի անվան թատրոնում

• Բ. Նուշիչ, «Փիլիսոփայության դոկտոր», Ռայսեր, 1957 թ. 06/04
• Գ. Բորյան, «Նույն հարկի տակ», Միստր Ստոքս, 1957 թ. 02/09
• Ժորա Հարությունյան, «Սրտի արատ», Ժիրայր, 1958 թ. 26/03
• Գ. Ֆիգեյրեդո, «Աղվեսը ու խաղողը», Եթովպացի, 1958 թ. 26/06
• Կ. Գուցկով, «Ուրիել Ակոստա», Դը Սանթոս, 1958 թ. 30/07
• Ա. Կուզնեցով «Չմարող Աստղեր», Շտերնբերգ, 1958 թ. 29/10
• Ալեքսանդր Արաքսմանյան, «Քոսրտի կրակը», Գնել Ասլանովիչ, 1959 թ. 15/03
• Ալեքսանդր Օստրովսկի «Անմեղ մեղավորներ» Մուրով 1959 թ. 12/12
• Ալեքսանդր Շիրվանզադե, «Քաոս», Կարապետ 1959 թ. 14/06
• Ն. Պոգոդին, «Երրորդը պաթետիկականը» Թեք կարտուզով բանվոր 1960 թ. 24/04
• Վ. Զակ, Ա. Կուզնեցով «Երկու գույն», Գալստյան 1960 թ. 23/10
• Եղիշե Չարենց, «Դեպի ապագան», Ղաչաղ, թուրք տղա 1960 թ. 30/11
• Ալ. Պարնիս «Աֆրոդիտեյի կղզին», Էդուարդո Ոuիլսոն 1961 թ. 15/04
• Վիլյամ Սարոյան, «Իմ սիրտը լեռներում է», Ռուֆ Էպլի, 1961 թ. 19/04
• Դերենիկ Դեմիրճյան, «Վարդանանք», Խոռխոռունի 1962 թ. 17/03
• Գ. Տեր-Գրիգորյան, «Մեռնող Ֆլորան», Գաղձ բալիկ 1962 թ. 04/07
• Պ. Մերիմե, «Աֆրիկյան սեր», Հաջի Նոման, 1963 թ. 12/06
• Սամուել Մարշակ, «Վշտից փախչողը բախտ չի գտնի» , Գեներալ, 1965 թ. 02/01
• Նաիրի Զարյան, «Արա Գեղեցիկ», Ասուր, 1965 թ. 01/07
• Ս. Ալյոշին, «Անունն անհայտ է», Էսերման, 1966 թ. 09/11
• Բ. Լավրենյով «Բեկում», Երեմեև, 1967 թ. 07/05
• Ֆյոդոր Դոստոևսկի, «Ապուշը», Գեներալ Եպանչին, 1968 թ. 24/02
• Նաիրի Զարյան, «Արտավազդ և Կլեոպատրա», Թորգոմ, 1968 թ. 18/12
• Ն. Պագոդին, «Իմ բարեկամը», Միստր Հենրի , 1969 թ. 08/02
• Ս. Հարությունյան, «Միայն մարդն է ուղիղ քայլում», Ռեկտոր, 1970 թ. 02/03
• Զարզանդ Դարյան «Հանրապետության նախագահը», Երզնկյան, 1970 թ. 30/05
• Վահագն Դավթյան, «Մհերի դուռը», Զինվոր, 1970 թ. 30/12
• Վ. Սարդու, Է. Մորո, «Մադամ Սան-Ժեն», Ժոզեֆ Լեֆեվր, 1972 թ. 15/04
• Գ. Հարությունյան «Հարսնացուն Հյուսիսից», Մուրադ, 1973 թ. 13/12
• Հ. Պարոնյան «Պաղտասար աղբար», Օգսեն, 1974 թ. 14/02
• Պերճ Զեյթունցյան, «Ավերված քաղաքի առասպելը», Դրաստամատ, 1975 թ. 15/03
• Էդ. Լոստան «Սիրանո Դ’ Բերժերակ», Կոմս Դ’ Գիշ, 1976 թ. 09/05
• Դերենիկ Դեմիրճյան «Քաջ Նազար», Իրավաբանական գործերի լիազոր 1977 թ. 19/05
• Վիլյամ Շեքսպիր «Կորիոլան», Մենենիոս Ագրիպա 1978 թ. 25/09
• Ա. Աբդուլին «13-րդ նախագահը», Բաիմով , 1979 թ. 04/11
• Եզ. Շահինյան «Արգելված երազներ», Քաղաքագլուխ, 1980 թ. 02/03
• Պերճ Զեյթունցյան «Անավարտ մենախոսություն», Մարկոսյան, 1983 թ. 17/03
• Վ. Շեքսպիր «Ամեn ինչ լավ է` թե լավ վերջանա», Ֆրանսիո թագավոր 1984 թ. 10/11
• Բոմարշե, «Ֆիգարոյի ամուսնությունը», Բարթոլո, 1985 թ. 26/01
• Ժորա Հարությունյան «Հունիս էր, արև», Նահապետ, 1985 թ. 14/04
• Հակոբ Պարոնյան, «Պաղտասար աղբար», Կիպար, 1985 թ. 14/01
• Ժիրայր Անանյան «Իրարանցում», Մեհրաբյան, 1987 թ. 23/05
• Պերճ Զեյթունցյան «Ոտքի դատարանն է գալիս» Լիման Ֆոն Սանդերս 1988 թ. 23/05
• Ա. Ռիբակով «Արբատի Բուդյագին զավակները», 1988 թ. 16/02
• Ժ. Անանյան, «Կարուսել», Սուփրիկյան, 1989 թ. 24/03
• Բ. Մոլիեր, «Քաղքենին ազնվական», Փիլիսոփայության ուսուցիչ, 1992 թ. 05/03
• Ժիրայր Անանյան, «Իմ տունը քո տունը չէ», Հայրումյան, 1993 թ.

Դերեր հեռուստաթատրոնում

• Ռաֆայել Երիցյան, «Բոռերը», Պաշտոնավոր, 1957 թ. 19/08
• Եղիշե Չարենց, «Լենինն ու Ալին» ԽՍՀՄ դեսպան, 1957 թ. 19/18
• Ն. Կագրամանով, «Տարեմուտի սյուրպրիզներ, Բյուրոկրատ, 1957 թ. 31/12
• Ի. Լ. Քարաջալե, «Երկու շահում», Ոստիկան, 1958 թ. 24/03
• Մ. Ֆայզուլին, «Բարեկամները», Դասղեկ, 1959 թ. 02/02
• Ստ. Վարդանյան , «Խակ Ձմերուկը», Բրիգադիր , 1959 թ. 23/03
• Վ. Պովոլյաև, «Ախ, սիրտ», Բաժնի վարիչ, 1959 թ. 10/06
• Ալեքսանդր Պուշկին, «Քարե Հյուրը», Կոանդոր, 1959 թ. 08/06
• Հասկիլ, «Միստր Նոբադիի կարիերան», Պատկառելի միստր 1959 թ. 22/?
• Հր. Մուրադյան «Սայաթ Նովա» Իշխան Չիկովանի 1959 թ. 22/12
• Խուան Սյաո, «Գյուլնազ տատի հեքիաթը», Չաո, 1960 թ. 21/01
• Մ. Օվչիննիկով, «Օտարի հետքը», Կապիտան Մեդվեդև 1961 թ. 29/02
• Ի. Էվալդ,«Գլեբ Ռագոզինի գործը», Միլիցիայի տեսուչ, 1961 թ. 20/03
• Վ. Բատտերշտրադտ, «Մայրիկ, դու այդ չես հասկանում», Հայր, 1962 թ. 08/03
• Գ. Առաքելյան «Թունելախորշի մարդիկ, Բրիգադիր 1962 թ. 19/02
• Ա. Նեսին, «Տունը սահմանի վրա», Ոստիկան 1965 թ. 08/02
• Ն. Հաուստոն, «Համաձայն օրենքի», Քննիչ, 1967 թ. 15/03
• Վ. Վաղարշյան, «Օղակում», Դասակապետ, 1967 թ. 09/10
• Դյուրենմաթ, «Ֆիզիկոսները», Սիվերս, 1967 թ. 18/01
• Լ. Լեոնով, «Արշավանք», Եգորով 1970 թ. 11/05
• Բ. Մոլիեռ, «Երևակայական հիվանդը, Օրգոն, 1971 թ. 02/02
• Ալեքսանդր Շիրվանզադե ,«Շառլատանը», Շարբաբչյան, 1971 թ. 16/07
• Ռոզեն Պրոկոֆևիչ, Գաբրիելովիչ, «Կատակասերը», Պավել, 1973 թ. 20/11
• Ռեջ. Լոուզ, «Տասներկու զայրացած տղամարդիկ», 10-րդ երդվյալ ատենակալ, 1973 թ. 24/04
• Մուրացան, «Գևորգ Մարզպետունի» Վահրամ Սեպուհ, 1973 թ. 13/01
• Ջ. Բրունո, «Մոմակալը», Մաքիավելի, 1973 թ. 25/06
• Ժորժ Սիմենոն, «Մաժեստիկ հյուրանոցի նկուղներում Դիրեկտոր 1975 թ. 10/06
• Ա. Լիյվես, «Ինֆարկտ», տնօրենի տեղակա, 1975 թ. 30/06
• Սիլվա Կապուտիկյան, «Եվ դո՞ւ,Բրուտոս», Մախմուրյան 1976 թ. 26/01
• Ջ. Պրիստլի, «Սկանդալ, որ պատահեց», միստր Հայդեյքր, 1977 թ. 10/11
• Հովհաննես Մելքոնյան, «Հրաժարական», Վռամշապուհ Ցիցերյան, 1978 թ. 30/07
• Անտոն Չեխով, «Հիվանդասենյակ № 6», Ծեր զինվորական, 1978 թ. 31/10
• Գաբրիել Սունդուկյան, «Վոդևիլներ», «Բաղնիսի բոխչա», Աղալո, 1983 թ. 05/06
• Տարաբուզի Սկառնաչի, «Հասարակության ծաղիկ սինյոր Պապագատոն», Ռայմոնդո, 1983 թ. 05/12
• Լ. Դեմետրիոս «Տոհմածառը», Ալեյկո, 1986 թ. 27/01
• Ֆրանց Վերֆել «Մուսա Լեռան 40 օրը» Թևոսյան 1986 թ. 24/05
• Վ. Գրիգորյան «Սպիտակ Ագռավը», Երվանդ 1986 թ. 09/07
• Սերո Խանզադյան, «Մատյան եղելությանց», Ընկեր Մկրտիչ 1986 թ. 24/11
• Դոմանովիչ, «Ստրադիա», Ռազմական մինիստր 1989 թ. 03/08
• Ա. Արփիարյան, Գր. Չալիկյան, «Պարտք մեր հանապազորյա», Հասան Փաշա 1990 թ. 23/04

Դերեր ռադիոթատրոնում

• Սուխովո-Կոբիլին «Դատական գործ» , Կարևոր անձ
• Եժի Կրասնեցկի «Տարելիցը», Միլպետ
• Սաղաթել Հարությունյան «Միայն մարդն է ուղիղ քայլում», Ռեկտոր
• Ստեփան Զորյան, «Հեղկոմի նախագահը», Անրանիկ
• Ռ. Խաբատին, «Նավապետ Բլադի ոդիսականը», Նահանգապետ
• Ֆրանց Վերֆել, «Մուսա լեռան 40 օրը», Թևոսյան
• Ս. Ալյոշին, «Ամեն ինչ մնում է մարդկանց», Մարգունով
• Ալեքսանդր Պուշկին, «Կապիտանի աղջիկը», Գեներալ
• Դուբրովսկի, «Դուբրովսկի», Իշխան Վերեյսկի
• Հրաչյա Քոչար, «Կարոտ» , Ենոք
• Վահագն Դավթյան, «Մհերի դուռը», Տասնապետ
• Հ. Բյոլ , «Ծաղրածուի աչքերով», Կոստերդ
• Ալեքսանդր Պուշկին, «Քարե Հյուրը», Կոմանդոր
• Հ. Հաուպման, «Մայրամուտից առաջ», Շտեյնից
• Դոմանովիչ, «Ստրադիա», Պաշտոնյա
• Անահիտ Սեկոյան, «Եթե որոտանը խոսեր», Գուրգեն
• Լ. Անդրեև, «Ձին Սենատում», Մարկով
• Արտ. Մալանթարյան «Այդ խելահեղ օրը», Գուրգեն
• Կ. Տոնոյան, «Զինվորը», Ավակով
• Ռ. Սանոյան, «Հանդիպում», Խոպանչի
• Ստ. Վարդանյան «Կիսակայարան», Առաքել
• «Սասնա Ծռեր», «Սասունցի Դավիթ և Փոքր Մհեր», Ձենով Օհան
• Արտ. Մալանթարյան, «Կնախամտածված սպանություն», Դատավոր
• Ա. Արփիարյան, «Կարմիր Ժամուց» , Հասան Փաշա
• «Սասնա Ծռեռ», «Մեծ Մհեր», Ձենով Օհան
• Լ. Դեմետրիոս, «Տոհմածառ», Ալեյկո
• Սերո Խանզադյան, «Մատյան, եղելության» Հրայր
• Ռ. Համբարյան, «Ես տեսել եմ Արարատը»
• Հր. Լալայան, «Արիության բարձունքը», Կապիտան
• Դյուրենմաթ, «Ֆիզիկոսները», Սիվերս
• Ռ. Ռոուզ, «12 Զայրացած տղամարդիկ», 10-րդ երդվյալ ատենակալ
• Ռ. Գևորգյան «Իմ հայրիկը Մարկ Տվենն է»
• Հ. Մելքոնյան «Հայր Տոնապետի Զորահավաքը», Անդրանիկ
• Միլորդ Լեմպել «Հերոսը», Ջոն
• Վ. Սարդու, «Մադամ Սան-Ժեն», Ժոզեֆ լեֆեվր
• Վ. Արաքսմանյան, «Կարմիր Գլխարկ»
• Վ. Դվորեցկի «Հրաժեշտ»
• Խ. Դաշտենց «Խոդետան»
• Թ. Մոստովիչ «Նիկոդիմ Դիլմարի կարիերան», Գնդապետ
• Մառ Բայջիև «Մենք տղամարդ ենք»
• Դերենիկ Դեմիրճյան «Նապոլեոն Կորկոտյան»
• Ջեկ Լոնդոն «Մարտին Իդեն»
• Վիշնևսկի, «Լավատեսական ողբերգություն», Հրամանատար
• Գր. Չալիկյան «Խաղաղվի’ր, ի սեր աստծո», Բարունակ
• Շ. Զաքարյան, «Պարգևատրում», Սեդրակ Ալ. Գելման «Հետադարձ կապ»
• Ա. Քրիստի, «Արևելյան ճեպնթաց»
• Կ. Տոնոյան, «Աշնանային Գնացքում», Աղաբեկյան
• Կոստան Զարյան, «Նավը լեռան վրա» , Ասկարյան
• Շ. Զաքարյան «Գլխավոր փորձը», Գեներալ
• Գուրզադյան «Իրական դրամա 4 օր տևողությամբ»
• Ռ. Համբարյան, «Արարում»
• Մորգենթաու, «Կ. Պոլիս 14-15 թվականներ»
• Արտաշես Քալանթարյան, «Սրճարան Կարո»
• Երվանդ Օտյան, «Վաճառականի մը նամակները», Մարկոս
• Ստ. Զաքարյան «Թուղթ առ փրկիչ», Աբգար թագավոր
• Ժիրայր Անանյան, «Ուղղաթիռներ եկեղեցու վրայով», Ռեժիսոր
• Ստ. Զաքարյան, «Եռագրություն- Խոր Վիրապ», Աբգար Մ. Շատրով, «Շարունակել, շարունակել»
• Գ. Սարգսյան, «Գլադիատորը», Դարբինյան

Ֆիլմեր

• «Սայաթ-Նովա»
• «Լալվարի որսկանը»
• «Խաթաբալա»
• «Երջանկության մեխանիկան»
• «Բարի առավոտ»
• «Կապիտան Առաքել»
• «Որտե՞ղ էիր, մարդ աստծո»
• «Ընկեր Փանջունի»

Հասարակական գործունեություն

• 1978 թվականից ՀՀ շրջանային կոմիտեի անդամ
• 1982 թվականին ընտրվել է շրջանային խորհրդի դեպուտատ
• 1982 թվականին ընտրվել է ՀՀ քաղաքային կոմիտեի անդամ
• 1949 թվականին ընտրվել է Հայաստանի թատերական գործիչների միության անդամ

Պարգևներ

• ՀԽՍՀ վաստակավոր արտիստ, 1972 թ.
• ԽՍՀՄ Պետական մրցանակ, 1981 թ. (Շեքսպիրի «Կորիոլան» ներկայացման մեջ «Ագրիպայի» դերակատարման համար)

Ընտանիք

• Կինը՝ Հռիփսիմե Սրապյան
• Դուստրեր՝ Դիանա և Գայանե Մանուկյաններ

Գրականություն

• Վարսիկ Գրիգորյան, «Մամիկոն Մանուկյան» մենագրություն, Երևան, 2007։