Իջևան

Իջևան
Քաղաք
	Իջևան
	Զինանշան
	Իջևանի համայնապատկեր
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	Տավուշ
Համայնք	Տավուշի մարզ
Այլ անվանումներ	Քարվանսարա
Մակերես	4,6 կմ²
ԲԾՄ	700 մ
Պաշտոնական լեզու	Հայերեն
Բնակչություն	20 800 մարդ (2015)
Ազգային կազմ	Հայեր
Կրոնական կազմ	Հայ Առաքելական Եկեղեցի
Տեղաբնականուն	իջևանցի
Ժամային գոտի	UTC+4
Հեռախոսային կոդ	+374 (263)
Փոստային դասիչ	4001, 4002
Ավտոմոբիլային կոդ	57
Պաշտոնական կայք	ijevancity.am
	Իջևան (Հայաստան)
	Իջևան (Հայաստան)
	Իջևան Վիքիպահեստում

Իջևան, քաղաք Հայաստանի Տավուշի մարզում։ Գտնվում է Աղստև գետի ափին՝ Երևանից 142 կմ հեռավորության վրա։ Մարզի վարչական կենտրոնն է։

Անվանում

Ներկայիս քաղաքի տեղում հնում գտնվել են իջևանատներ, որոնք սպասարկել են Ասորիքից ու Դվինից դեպի Պարտավ և Հյուսիսային Կովկաս գնացող առևտրական տարանցիկ ճանապարհը։ Պարսկական տիրապետության շրջանում այդ վայրը կոչվել է Իստիբուլաղ (պարսկերեն բառացի՝ «տաք աղբյուր»), ուր 1780-ական թվականներին հիմնադրվել է Քարվանսարա գյուղը։

Հայաստանում խորհրդային իշխանություն հաստատումից հետո վերանվանվել է Իջևան։ Քաղաքի կարգավիճակ ունի 1961 թվականից^[2]։

Աշխարհագրություն

Իջևանը գտնվում է Աղստև գետի երկու ափերին՝ Իջևանյան լեռնաշղթայի ստորոտին։ Քաղաքը Երևանից գտնվում է 142 կմ հեռավորության վրա։ Իջևանը շրջապատված է լեռներով՝ պատված սաղարթախիտ անտառներով, որոնց տեղ-տեղ փոխարինում են ալպիական մարգագետինները։

Կլիմա

Իջևանում, ինչպես նաև հարակից բնակավայրերում, կլիման բավականին մեղմ է. ամռանը ոչ շատ շոգ է, իսկ ձմռանը՝ ոչ սաստիկ ցուրտ։ Օդի միջին ջերմաստիճանը օգոստոսին կազմում է մոտ 23 °C, հունվարին՝ մոտ 0 °C, տարեկան տեղումների քանակը՝ 563 մմ։

Իջևանի կլիմայական տվյալները
Ամիս	հունվ	փետ	մարտ	ապր	մայ	հուն	հուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ	Տարի
Միջին բարձր °C (°F)	4.9 (40.8)	6.2 (43.2)	11.4 (52.5)	18.0 (64.4)	23.2 (73.8)	27.1 (80.8)	30.5 (86.9)	29.9 (85.8)	25.7 (78.3)	19.3 (66.7)	12.4 (54.3)	6.8 (44.2)	17.95 (64.31)
Միջին օրական °C (°F)	0.5 (32.9)	1.6 (34.9)	6.1 (43)	12.0 (53.6)	17.0 (62.6)	20.7 (69.3)	23.9 (75)	23.5 (74.3)	19.3 (66.7)	13.4 (56.1)	7.6 (45.7)	2.6 (36.7)	12.35 (54.23)
Միջին ցածր °C (°F)	−3.8 (25.2)	−2.9 (26.8)	0.9 (33.6)	6.0 (42.8)	10.8 (51.4)	14.4 (57.9)	17.4 (63.3)	17.1 (62.8)	12.9 (55.2)	7.6 (45.7)	2.8 (37)	−1.6 (29.1)	6.8 (44.23)
Տեղումներ մմ (դյույմ)	17 (0.67)	24 (0.94)	33 (1.3)	46 (1.81)	72 (2.83)	62 (2.44)	36 (1.42)	31 (1.22)	28 (1.1)	36 (1.42)	27 (1.06)	17 (0.67)	429 (16.88)
աղբյուր: {{{աղբյուր 1}}}

Բնակչություն

Իջևանի ազգաբնակչության փոփոխությունը^[3].

Տարի	1831	1873	1897	1926	1939	1959	1976	1989	1991	2001	2004	2015
Բնակիչ	440	1016	1790	2261	4426	7639	15006	18681	19100	20223	20300	20800

Տնտեսություն

Իջևանը հայտնի է իր գորգագործությամբ։ Այստեղ է գտնվում Հարավային Կովկասի ամենամեծ գորգագործական կոմբինատը, որը մեծ համբավ ուներ ողջ Խորհրդային Միությունում։ Իջևանյան գորգագործության նմուշներն այսօր ևս պահպանվում են Հայաստանի պատմության թանգարանում։

Իջևանը հայտնի է նաև իր գինիներով։ Քաղաքի մուտքի մոտ է գտնվում Իջևանի գինու-կոնյակի գործարանը։

Զբոսաշրջություն

Իջևանի տեսարժան վայրերից են կենտրոնական զբոսայգին, բուսաբանական այգին (Դենդրոպարկը), Իջևանի պատմաերկրագիտական թանգարանը և այլն։ Յուրաքանչյուր տարի Իջևանում տեղի է ունեցել ճարտարապետների միջազգային գիտաժողով, որի արդյունքում ստեղծված գործերը տեղադրված են կենտրոնական զբոսայգում։

Իջևանի տարածաշրջանը հայտնի է նաև իր պատմաճարտարապետական կոթողներով, որոնցից ամենահայտնին Մակարավանքն է։ Այն կառուցվել է 10-13-րդ դարերում, գտնվում է Աչաջուր գյուղի մոտ՝ Իջևանից 10 կմ հեռավորության վրա։ Տարածքի լեռներում բազմաթիվ են քարանձավները (Լաստիվեր՝ գյուղ Ենոքավան 3 կմ)։

Իջևանը հարմարավետ վայր է ակտիվ հանգստի սիրահարների համար։ Այստեղ կարելի է կազմակերպել ձիարշավներ, հետիոտնային, հեծանվային արշավներ, վրանային երեկոներ։

Պատմամշակութային կառույցներ

Հին Քարվանսարան գտնվում էր ներկայիս Իջևան քաղաքից 10 կմ հարավ՝ Աղստևի ձախ ափին։ Քաղաքի արևմտյան մասում է գտնվում 13-րդ դարում կառուցված Սուրբ Հովհաննես եկեղեցին։

Տրանսպորտ

Քաղաքով անցնում է Երևան-Թբիլիսի մայրուղին։ Հողամասի փոխարեն անցնելով Ադրբեջանի տարածքով՝ Վրաստանի հետ կապ ունենալու համար կառուցվել է Իջևան-Բագրատաշեն մայրուղու նոր հատված։ Հրազդան-Ղազախ հատվածում Երևան-Ղազախ երկաթուղային գիծը ուժի մեջ է միայն Իջևան կայարանից։

Մշակույթ

Հանրապետության հյուսիս-արևելքում, մասնավորապես, Իջևանի շրջանում, քաղաքը վաղուց հայտնի էր իր գորգագործության վարպետներով. նրանց կողմից հյուսված գորգերով, «Խուրջինը» առանձնանում է նկարի հարուստ գույներով և նրբագեղությամբ։ Հայաստանի պատմության թանգարանում ցուցադրվում են հին Իջևանի գորգերի գեղեցիկ նմուշներ։ Քաղաքն ունի պատմաազգագրական թանգարան^[4]։

Սպորտ

Խորհրդային տարիներին քաղաքը ներկայացնում էին Բենտոնիտ ՖԱ թիմը, որը կոչված է Բենտոնիտի անունով։ 1990 թվականին մեկ մրցաշրջան անցկացնելուց հետո թիմը կազմալուծվել է։ 2007 թվականի սկզբին թիմը վերստեղծվել է՝ շնորհիվ նախկին ֆուտբոլիստ, այժմ՝ գործարար Դավիթ Դավթյանի^[5], որն իրականացրել է լայնածավալ ծրագրեր ։ Բայց գավաթում երկու հանդիպում և մի քանի ընկերական խաղ անցկացնելուց հետո թիմը լուծարվել է՝ ֆինանսավորման արագ ավարտի պատճառով։

Քաղաքն ունի «Արնար» մարզադաշտ, որը կառուցվել է 2007 թվականին։ Ներկայումս օգտագործվում է հիմնականում ֆուտբոլային հանդիպումների համար։ 2008 թվականին «Արնար» մարզադաշտում անցկացվել է Հայաստանի ֆուտբոլի գավաթի խաղարկության եզրափակիչ հանդիպումը «Արարատ Երևան ՖԱի» և «Ուրարտու ՖԱի» միջև։ Մարզադաշտի հարևանությամբ կա մարզասրահների մինի խաղադաշտ։