Łaz

**Łaz**
němsce	Lohsa
	Łaz na karće Sakskeje
	Łaz na karće Sakskeje
Wopon
	Wopon Łaza
	Wopon Łaza
Zakładne daty
stat	Němska
zwjazkowy kraj	Sakska
wokrjes	Budyski
wysokosć	114 metrow n.m.hł.
přestrjeń	134,54 km²
wobydlerstwo	5.098 (31. dec 2023)
hustosć zasydlenja	38 wob. na km²
póstowe čisło	02999
předwólba	(+49) 035724
awtowa značka	BZ, BIW, HY, KM
Politika a zarjadnistwo
wjesnjanosta	Thomas Leberecht (CDU)
adresa	Při radnicy 1; 02999 Łaz
webstrona	lohsa.de
Połoženje Łaza w Sakskej
	Karta
	wikidata: Łaz (Q93258)

51.38388888888914.403333333333

Koordinaty: 51° 23′ S, 14° 24′ W

Łaz (němsce Lohsa) je cyrkwinska wjes a gmejna w sewjernej Hornjej Łužicy. Leži w krajinje hornjołužiskeje hole a hatow w sewjernym dźělu Budyskeho wokrjesa a je jeho po přestrjeni najwjetša gmejna kaž tež jedna z dźesać najwjetšich w cyłej Sakskej. Łaz leži wosrjedź něhdyšeho Łužiskeho brunicoweho rewěra.

Gmejna słuša do připóznateho sydlenskeho ruma Serbow w Sakskej.

Stawizny

Wjes so prěni raz w lěće 1343 jako Lose naspomni.^[2]

W 20. lětstotku narosće Łaz k wulkej industrijnej gmejnje. W lěće 1938 so Radska, Tři Žony a Nydej zagmejnowachu. 1994 přizamknychu so Běły Chołmc, Bjerwałd, Hermanecy, Šćeńca a Złyčin nowej jednotnej gmejnje Łaz. Gmejnski dźěl Bjerwałd so 1998 do bliže ležaceho Hamora zarjaduje. W lěće 2005 přińdu Wulke Ždźary wot rozpušćeneje gmejny Hórnikečanski jězor do Łaza.

Wobydlerstwo a rěč

Po Mukowej statistice měješe Łaz w lěće 1884 cyłkownje 467 wobydlerjow, z nich 432 Serbow (93 %) a 35 Němcow.^[3] Arnošt Černik zwěsći za mjeztym industrializowanu Łazowsku gmejnu w lěće 1956 serbskorěčny podźěl wobydlerstwa wot jenož hišće 37,3 %.^[4]

Po ludličenju w lěće 2011 bydlachu we wsy 1702 wobydlerjow w přerěznej starobje wot 49,2 lět (Sakska: 46,4).^[5]

Gmejnske dźěle

Ke gmejnje słuša 15 wjesnych dźělow:

wjes	wob.	přer. staroba	♀/♂^a	kwocient młodych^b	kwocient starych^c	wosoby/ domjacnosć
Běły Chołmc	778	47,6	92	19	37	2,2
Bjedrichecy	195	43,3	97	24	24	2,5
Drěwcy	133	46,5	96	17	27	2,5
Hermanecy	192	45,8	102	14	25	2,4
Koblicy	334	46,1	98	22	35	2,6
Łaz	1702	49,2	93	21	50	2,0
Lipiny	68	39,7	89	44	31	2,7
Mortkow	183	47,2	97	24	41	2,3
Roholń	122	46,7	88	24	27	2,5
Šćeńca	329	45,1	106	20	25	2,6
Tři Žony	42	44,0	100	20	20	2,5
Tyhelk	57	46,8	84	24	26	2,6
Wulke Ždźary	1218	46,3	112	22	34	2,4
Wysoka	74	43,5	106	21	19	2,5
Złyčin	285	45,6	104	20	36	2,5
gmejna Łaz	5712	45,6	104	23	33	2,4
podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011^[6] a: ličba mužow na 100 žonow b: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65 c: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65

Zajimawostki

Ewangelska cyrkej a kěrchow z rowami Handrija Zejlerja, Jurja Malinka a Jana Pawoła Nagela
Zejlerjowy pomnik – namaka so při torhošću a bu dnja 30. awgusta 1931 wot fararjow Křižana a Malinka poswjećeny^[7]

Politika

Gmejna słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej 55 (Budyšin 4) a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej 156 (Budyšin I).

Wjesnjanosta

Łazowski wjesnjanosta je wot lěta 2016 Thomas Leberecht (CDU). Jeho předchadnik w zastojnstwje bě Udo Wićaz (CDU).

wólby wjesnjanosty
wólba	wjesnjanosta	namjet	wuslědk (%)
2023	Thomas Ronny Leberecht	CDU	69,9
2016	Thomas Ronny Leberecht		50,3
2015	Udo Wićaz		69,7
2008			75,5
2001			69,8

Wobchad

We Łazu nadeńdźe so zastanišćo při železniskej čarje Wojerecy–Zhorjelc. Linija OE 64, tak mjenowany shuttle jězorina-Nysa, zwjazuje Łaz z woběmaj městomaj.

Wosobiny

Korla Jan Smoler (1791–1848), wučer a kulturny prócowar; wot 1821 we Łazu
Handrij Zejler (1804–1872), basnik a narodny prócowar; farar we Łazu a tam pochowany
Jan Arnošt Smoler (1816–1884), filolog, spisowaćel a nakładnik; we Łazu narostł
Jan Haješ (1873–1960) – překupc, narodny prócowar w serbskej holi; měješe wobchod we Łazu
Jurij Malink (1893–1942), ewangelski farar; 1920–38 we Łazu
Pětr Malink (1931–1984), literarny wědomostnik, awtor a přełožowar; narodźeny we Łazu
Jan Pawoł Nagel (1934–1997), komponist a předsyda Domowiny; narodźeny we Łazu

Za dalšich fararjow hlej zapisk wo Łazowskej cyrkwi.

Literatura

Lohsa/Łaz. W: Oberlausitzer Heide- und Teichlandschaft (= Werte der deutschen Heimat. Zwjazk 67). 1. nakład. Böhlau, Köln/Weimar/Wien 2005, ISBN 978-3-412-08903-0, str. 110–114.

Žórła

↑ Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2023; Statistiski krajny zarjad Sakskeje
↑ Łaz w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
↑ Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 92. → wšě wjeski
↑ Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 249. [1984 wobydlerjow, z nich 411 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 94 z pasiwnymi, 235 serbskich dźěći a młodostnych, 1244 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
↑ Wuslědki ludličenja 2011 za Łaz (pdf)
↑ Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Łaz (němsce)
↑ Andreas Kirschke: Swój lud je we wutrobnje nosył. W: Protyce 2008, str. 124–127.

Wotkazaj

Commons: Łaz – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow

Łaz

Města a gmejny w Budyskim wokrjesu

[Metadaty_wobydlerstwo_DE-SN-1] Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2023; Statistiski krajny zarjad Sakskeje

[2] Łaz w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)

[3] Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 92. → wšě wjeski

[4] Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 249. [1984 wobydlerjow, z nich 411 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 94 z pasiwnymi, 235 serbskich dźěći a młodostnych, 1244 bjez znajomosćow] → wšě wjeski

[5] Wuslědki ludličenja 2011 za Łaz (pdf)

[6] Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Łaz (němsce)

[7] Andreas Kirschke: Swój lud je we wutrobnje nosył. W: Protyce 2008, str. 124–127.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]