Xurelo

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Xurelo (homónimos).

Xurelo
Clasificación científica
Reino: Animalia Filo: Chordata Clase: Actinopterygii Orde: Perciformes Familia: Carangidae Xénero: Trachurus Especie: T. trachurus
Nome binomial
'Trachurus trachurus' (Linnaeus, 1758)
Sinonimia
Scomber trachurus Linnaeus, 1758 Caranx trachurus (Linnaeus, 1758) Trachurus vulgaris Fleming, 1828 Trachurus europaeus Gronow, 1854 Trachurus capensis (non Castelnau, 1861) Trachurus trachurus capensis (non Castelnau, 1861) Branchialepes tabulae (non Barnard, 1927) Selar tabulae (non Barnard, 1927)

O xurelo ou chicharro (tamén xixí ou chincho cando son xuvenís) é un peixe mariño, de nome científico Trachurus trachurus (Linné, 1758), pertencente á familia dos Carangidae.

Distribución xeográfica

O xurelo vive no océano Atlántico, desde o mar do Norte até Suráfrica, penetrando no Índico até a altura de Maputo. Así mesmo ocupa todo o mar Mediterráneo.

Hábitat

Xurelos

Por profundidades, os individuos máis novos ocupan zonas de ata uns 20 m de fondo, mentres que os adultos de maior idade móvense entre 225 e 300 m. Excepcionalmente poden achegarse até os 1 000 m de profundidade.

Reúnese en grandes bandos nas augas costeiras superficiais durante a época estival, e nos fondos da plataforma continental en inverno. Os individuso novos agrúpanse baixo a umbrela de grandes medusas (sobre todo da especie Rhizostoma pulmo), na que achan protección e sen perigo, pois son inmunes ao veleno dos nematocistes, comportamento que se observa noutros Carangidae.

Descrición

É un peixe fusiforme e algo comprimido, que cando adulto adoita alcanzar un talle medio de 20 a 30 cm aproximadamente. O tamaño máximo pode chegar até 70 cm e 2 kg de peso. A cor do dorso é negro azulado ou verdoso, con flancos prateados e ventre abrancazado. Ten unha mancha negra na marxe superior do opérculo. As aletas son grises e vermellizas.

Está cuberto de pequenas escamas lisas. Na liña lateral, de cor verdosa e irisacións vermellas, presenta unha serie de escudetes, nunha cantidade de entre 66 e 76. A boca é grosa e oblicua, con queixo inferior prominente, e dentes pequenos nunha soa fileira. O primeiro arco branquial posúe de 15 a 18 branquiespiñas superiores e de 41 a 48 inferiores. Ten dúas aletas dorsais, a primeira formada por espiñas, a segunda cunha espiña e de resto raios. A aleta anal é relativamente curta, con tres espiñas, dúas delas pouco visíbeis, e o resto son raios. Os pectorais son falciformes e a aleta caudal en forcada.

Reprodución e fases de vida

A época de reprodución pode variar segundo as zonas: é de xaneiro a febreiro nas latitudes altas e entre novembro e decembro na zona do Atlántico Centro-Leste. A femia pon até 140 000 ovos de cada, pero a fecundidade absoluta varía segundo temperaturas: a óptima para os xurelos é de 18 °C a 21 °C, polo que pode efectuar postas que varían entre 22 e 345 millóns de ovas. As postas son peláxicas e as ovas miden entre 0,9 e 1,1 mm..

As crías ao cabo dun ano miden sobre 12 cm. O tamaño medio alcánzase con maior rapidez arredor dos trópicos, onde veñen a alcanzalo ó cabo de 2 e 3 anos, en tanto que no Grand Sol tardan entre 4 e 5 anos.

Alimentación

Aliméntase de invertebrados (crustáceos, cefalópodos), doutros peixes e de fitoplancto.

Nomes galegos

Xurelo e chicharro son os nomes habituais galegos desta especie. En termos de repartición xeográfica, pódese dicir que o primeiro é máis propio da costa sur, das grandes rías, entanto chicharro é usual nas Rías Altas e costa de Lugo. Pola contra a variante xurela para indicar o individuo de gran tamaño é propia da zona entre Muxía e a ría de Ortigueira; nas rías meridionais adoita denominarse moscón. A designación de chincho para o xurelo pequeno é propia das Rías Baixas, mentres na Costa da Morte o sinónimo é xixí. De resto poden usarse os diminutivos xureliño e chicharriño.

Étimos

Chicharro presenta un étimo pouco claro. É posíbel que veña do bretón chinchard e desde aí polas linguas do litoral atlántico e cantábrico (francés, gascón, vasco) pasou ao galego e outros idiomas. Chincho sería unha formación regresiva de chicharro. Xurelo é remisíbel ao latín vulgar *sorellus, diminutivo de saurus, e este do grego saûros "lagarto e xurelo". Fronte á anterior, esta variante é claramente mediterránea, como pode observarse no apartado seguinte.

Nomes noutras linguas

• Portugués: carapau (e garapau), chicharro, sorêlo.
• Castelán: jurel, chicharro, escribano.
• Catalán: sorell.
• Vasco: txitxarro.
• Bretón: chinchard, craennik.
• Francés: chinchard, caringue e carangue, saurel, maquerelle, maquereau bâtard.
• Gascón: chichàrrou.
• Italiano: lacierti, sauro, sorello, sciuro.
• Inglés: horse mackerel, scad, pollock.
• Holandés: horsmakreel
• Alemán: Stöcker, Bastardmakrele.
• Serbo-croata: sarun.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Trachurus trachurus L. (ficha FishBase (en inglés).
• Bioloxía e pesca do chicharro no sitio da FAO (en francés).
• Fichas de diferenciación e recoñecemento de especies pesqueiras do mercado galego Xunta de Galicia.
• Xunta de Galicia (ed.). "Anuario de Pesca de Galicia 2017". pescadegalicia.gal. Consultado o 07 de decembro de 2018. 

Outros artigos

• Os peixes na cultura popular galega