Pilar de Madariaga Rojo
Pilar de Madariaga Rojo, nada en Madrid o 21 de abril de 1903 e finada o 6 de abril de 1995, foi unha das pioneiras españolas no campo da química durante a Idade de Prata[1] do primeiro terzo do século XX en España, cuxa carreira investigadora e docente truncouse despois da guerra civil española. Exiliada nos Estados Unidos onde traballou como profesora de lingua española, chegando a obter o dodoutoramento en 1949 e a dirixir o Departamento de Estudios Hispánicos de Vassar College.[2]
| Biografía | |
|---|---|
| Nacemento | 21 de abril de 1903  Madrid, España |
| Morte | 6 de abril de 1995 (91 anos) |
| Educación | Vassar College (pt)  Instituto Cardenal Cisneros |
| Actividade | |
| Ocupación | química |
| Empregador | Vassar College (pt) |
| Familia | |
| Irmáns | Salvador de Madariaga Emilio Madariaga |
Traxectoria
editarPilar de Madariaga Rojo era filla de José de Madariaga Castro, militar vinculado á Coruña, e de Ascensión Rojo.[3] Irmá de Ascensión de Madariaga Rojo, fundadora de Lyceum Club Femenino, asociación feminista impulsada por María de Maeztu[4] e mais de Salvador de Madariaga y Rojo.Tras cursar estudos no Colexio Alemán de Madrid e no Instituto Cardenal Cisneros, obtivo a licenciatura en química en 1929.
Ampliación de estudos
editarAo amparo da Junta de Ampliación de Estudios, estivo no Vassar College durante o curso académico 1929-1930. Os meses de verán pasounos na Universidade de Stanford en Palo Alto, California. Foi designada cónsul do comité pro Unión Federal de estudantes Hispanos, nos Estados Unidos. A memoria correspondente aos cursos 1928 a 1929 e 1929 a 1930 da Junta de Ampliación de Estudios recolle un informe da actividade de Pilar durante a súa estadía nesa Universidade:
...realizou medidas de forza electromotrices por medio de eléctrodos de calomelanos, de quin-hidrona e hidróxeno. Determinou problemas especiais en relación con devanditas forzas electromotrices e cálculo de PH. Ao mesmo tempo que este curso, seguiu un de Espectroscopia, e no que ademais dos temas orais, traballou no laboratorio no recoñecemento e medida das liñas dos espectros de mercurio, níquel e titanio. No segundo semestre intensificou no laboratorio o estudo do titanio, do que fixo un estudo especial, considerando unha tríada que termina no nivel a5. Os temas orais consistiron na discusión do Espectro de absorción do hidróxeno, considerando as súas novas liñas; e nos métodos de medida dos potenciais de ionización. [5]
Respecto da súa estancia en Universidade de Stanford, infórmase de que non houbo traballos de laboratorio, senón que se presentaron temas escritos sobre crítica da teoría electrónica da valencia e espectros de banda e a súa aplicación na determinación das calores de disociación.
De regreso a España, os seus coñecementos sobre espectroscopía e óptica física e sobre as técnicas que se empregaban nos Estados Unidos, foron decisivos para que a incorporasen á sección que dirixía Miguel Catalán no Instituto de Física e Química, tamén coñecido como Instituto Rockefeller
Pilar foi unha dás 36 mulleres, dun total de 158 persoas, contratadas polo Instituto de Física e Química, como bolseiras e colaboradoras. A maioría eran fillas de pais con profesións liberais ou titulados superiores. Só unha delas, Jenara Vicenta Arnal Yarza, era filla de xornaleiro e restaurador de pianos. A profesión da nai salvo nun caso, era a dos labores “propios do seu sexo”.[6] Preto dun terzo son antigas alumnas do Instituto-Escola e tiñan sobresaliente e premio extraordinario na licenciatura.
Baixo a dirección do profesor Catalán, estudou o arco do molibdeno.[7] Ademais, durante o curso escolar 1933-34, Pilar foi profesora de física e química, no instituto de ensino secundario de Puertollano. Ao mesmo tempo, continuou coas súas investigacións, concretamente, segundo refire un informe asinado por Catalán:
“A Srta. Pilar de Madariaga ocúpase de tentar a valoración de pequenas cantidades de mercurio no aire das nosas minas de Almaden e nos gases das chemineas dos fornos daquelas fábricas. O método espectroscópico presentará quizais unha maior sensibilidade e rapidez que os métodos actuais…”[5]
Exilio
editarPilar Madariaga foi unha das docentes e investigadoras que puideron formarse nos Estados Unidos mediante o sistema de bolsas e pensións que formaban parte do marco para o desenvolvemento científico e académico da Junta de Ampliación de Estudos e que tiveron que exiliarse despois da guerra civil. A Orde de 19 de novembro de 1941 resolveu negativamente o expediente de depuración: Pilar de Madariaga cuxo último destino fora o Instituto Pérez Galdós, onde era encargada de curso, quedaba inhabilitada para o exercicio do ensino. Regresou aos Estados Unidos, ao Vassar College que coñecera como científica investigadora, e onde foi contratada para dar clases de español. Tivo que realizar outra carreira e obter o grao de doutora, que logrou coa súa tese doutoral, en 1949, sobre “As novelas de Azorín: Estudo dos seus temas e técnica”. Xubilouse en 1968, retirada da docencia e a investigación, volveu a España.[5]
Notas
editar- ↑ Portolés, Carmen Magallón (2011). "Químicas españolas en la Edad de Plata". Anales de la Real Sociedad Española de Química (1): 94–101. ISSN 1575-3417.
- ↑ Frontera Zunzunengui, María Enriqueta. "Notas sobre el itinerario formativo y académica una científica española de la Edad de Plata: Pilar Madariaga Rojo.". Consultado o 4-1-2021.
- ↑ "Salvador de Madariaga Rojo". dbe.rah.es. Consultado o 2021-01-04.
- ↑ Bugallal, Isabel (2015-11-01). "Una científica llamada Madariaga". La Opinión de A Coruña (en castelán). Consultado o 2021-01-04.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Poveda San, María (2014-04-08). "Mujeres y segunda enseñanza en Madrid (1931-1939). El personal docente femenino en los institutos de bachillerato" (en castelán). Madrid: Universidad Complutense de Madrid.
- ↑ Portolés, Carmen Magallón (1997). "Mujeres en las ciencias físisco-químicas en España: el Instituto Nacional de Ciencias y el Instituto Nacional de Física y Química (1910-1936)". Llull: Revista de la Sociedad Española de Historia de las Ciencias y de las Técnicas 20 (39): 529–574. ISSN 0210-8615.
- ↑ "Pilar de Madariaga Rojo". dbe.rah.es. Consultado o 2021-01-04.
Véxase tamén
editarBibliografía
editar- Marco, Aurora (2007). Dicionario de Mulleres Galegas. Edicións A Nosa Terra. p. 255. ISBN 978-84-8341-146-9.
Ligazóns externas
editar- MULLERES GALEGAS E CIENCIA NA REDE FORMATIVA UNIVERSITARIA en Cultura Galega