شهر بِن در ۲۵ كیلومتری شمال شهركرد و درحاشیه جاده ای است كه شهركرد مركز استان را به سد زاینده رود و از آنجا به داران و از طرف دیگر به استان مركزی متصل می سازد، قرار دارد. این شهر بر روی عرض جغرافیایی 32 درجه و 33 دقیقه و طول جغرافیایی 50 درجه و 45 دقیقه قرار گرفته است و ارتفاع آن از سطح دریا 2200 متر می باشد .شهر بِن از شمال به سد زاینده رود ، از جنوب به كوه بِن و روستای وردنجان ، از غرب به كوه افغان و روستای لارك (لاطان ) و از شرق به كوه شیراز و شهر سامان محدود می شود.[۶]
غالب آنها به زبان تركی تكلم می كنند. بر اساس تحقیقات انجام شده، گویش تركی بِن با زبان تركی آذری و تا حدودی استانبولی قرابت بسیاری دارد كه این امر نشان دهنده این نكته است كه اجداد مردمان بِن عشایر آذری زبانی بوده اند كه در زمان حكومت صفویه برای تعدیل نیروی عشایر بومی منطقة چهارمحال و بختیاری در این مكان اسكان داده شده اند همچنین در این تحقیقات به این نكته اشاره شده است كه با توجه به گویش خاص مردم بِن انتساب آنها به عشایر ترك زبان قشقایی نادرست می باشد.[۶]
بر اساس تحقیقات انجام شده روی گویش تركی بِن که با زبان تركی آذری و تا حدودی استانبولی قرابت بسیاری دارد این موضوع را روشن کرده است كه اجداد مردمان بِن عشایر آذری زبانی بوده اند كه در زمان حكومت صفویه برای تعدیل نیروی عشایر بومی منطقة چهارمحال و بختیاری در این مكان اسكان داده شده اند همچنین در این تحقیقات به این نكته اشاره شده است كه با توجه به گویش خاص مردم بِن انتساب آنها به عشایر ترك زبان قشقایی نادرست می باشد و احتمالاً اجداد اهالی بِن قسمتی از طوایف قزلباش ( هفت طایفة ترك منطقة آذربایجان در زمان صفویه بودند كه در زمان صفویه به این منطقه كوچ داده شده اند.)[۶]
زبان و نژاد مردم شهر بن از ترک های اغوز و قزلباشی می باشد که به سبب نزدیکی به مردم قشقایی با اشتباه قشقایی نامیده میشود و دلیل این نیز تفاوت های تلفظ واژگانی در زبان دو طرف می باشد.
بنابر شواهد موجود و تطبیق قرائن تاریخی، ترک های ساکن در این منطقه و بخشی از شهرستان های اطراف آن (همچون شهرستان سامان یا شهرستان فریدن در غرب استان اصفهان) عمدتاً توسط سلسله صفویه و پس از انتخاب اصفهان به عنوان پایتخت صفویان، در این ناحیه اسکان داده شده اند. در واقع ایلات ترکی که بخش اصلی نیروهای حامی صفویان از ابتدای تشکیل این سلسله را تشکیل می دادند، به پاداش حمایت های خود و به منظور حفاظت از پایتخت صفویه به این منطقه وارد شدند و به مرور زمان از زندگی ایلی به زندگی یکجانشینی تغییر سوق پیدا کردند.
شهر بِن از جمله شهر های قدیمی چهارمحال و بختیاری است قبل از آنكه شهر بِن در این محل ایجاد گردد ، اجداد و ساكنین فعلی در ادامه دره ای كه هم اكنون شهر در آن موجود است و در نزدیكی امامزاده بابا پیر احمد ساكن بوده اند ، از طرف دیگر با توجه به اینكه شهر بِن از جمله شهرهائی است كه به دلیل مقاومت مردم آن در مقابل افغانها سقوط نمی كند می توان یقین یافت كه این شهر در آن زمان از جمله نقاط آباد منطقه چهارمحال و بختیاری بوده است.[۶]
یکی از آثاری که قدمت شهر بن را بسیار قدیمی نشان می دهد پله هایی بسیار قدیمی در کوه افغان است که احتمال داده اند مربوط به دوره هایی است که مردم ایران زردشتی بوده اند. در مرتفع ترين بخش کوه افغان در حاشيه شهر بن و در امتداد دره اي موسوم به قالا دره سي ( دره قلعه ) مجموعه اي بي نظير از آثار تاريخي ساخته دست بشر به چشم مي خورد که ديواره اي صعب العبور را به قله مي رساند. اين پله ها که در لابلاي صخره هاي کوه افغان پنهان شده اند و بدون راهنما دسترسي به آنها ممکن نيست بالغ بر پانصد پله سنگي را متشکل مي شوند که به صورت مارپيچ دامنه کوه را به قله و منتهي مي کنند. در انتهاي مسير پله ها و در تخت قله ي کوه آثاري از يک اتاق بزرگ به صورت سنگ تراش و يک اتاق کوچک تر و همچنين تکه هاي فراواني از سفال به چشم مي خورد. بنا به نظر بسياري از کارشناسان آثار مورد بحث از قدمت چند هزار ساله برخوردار بوده ومکان مزبور آتشگاه و يا عبادتگاه بوده است.[۷]
مردم قريه بزرگ بن اصفهان، نزديک پايتخت نه در مدت محاصره و نه پس از سقوط آن در برابر حمله افغان ها به اصفهان، سر تسليم فرود نياوردند و تمام دستجات افغاني را که از طرف محمود براي سرکوبي مردم قريه گسيل گشته بودند شکست داده ، منهدم کردند. سرانجام سردار افغاني با روستائيان بن اصفهان صلح شرافتمندانه‌اي منعقد کرد. محمود که مايل بود بهانه‌اي به دست آورده پيمان صلح را نقض ومردم بن را قلع و قمع کند جاسوسان خويش را مخفيانه به اين قريه اعزام کرد وآنها را مامور ساخت کاري کنند که مردم قريه نخست پيمان را بشکنند ولي روستائيان قريه جاسوسان را خفه کرده جنازه آنان را نزد محمود فرستادند.[۶]
از مهمترین رویدادهای تاریخی مستند شهر بِن که توسط تاریخ نگارانی همچون لارنس لاکهارت، کروسینسکی و پطروشفسکی ذکر شده‌است، می‌توان به مقاومت مردم بِن در حوادث مربوط به اشغال ایران توسط افغانها اشاره کرد که برخی آثار آن همچون کتیبه و قلعه محمود افغان و قنات‌های ویران شده در اطراف شهر به جای مانده‌است.
بعد از ظهور نادرشاه افشار، او به همراه مردم، با توپ‌های جنگی به پناهگاه‌های افغانها شلیک کرد که آثار آن بر کوه افغان برجا مانده‌است از جمله حفره‌ای بزرگ و فروریختن صخره‌ها، که به خوبی مبین برخورد گلوله توپ است. افاغنه چاره را در این می‌دیدند که به نقاط مرتفع تر بروند و اقدام به کندن پلکان بلندی نموده‌اند (که امروزه به پلکان تاریخی افغان معروف است) تا از شر گلوله توپ‌ها در امان باشند و در نهایت آنان را وادار به فرار کرد.[۸]
توجه در ریشه لغوی و وجه تسمیه شهر بِن نیز تا حدودی واقعیت را روشن می سازد افراد مسن و سالخورده محلی در مورد وجه تسمیه این شهر می گویند شهر بِن از نظر موقعیت جغرافیائی در محدوده ای بین حوزه نفوذ خوانین بختیاری و خوانین قشقائی بوده است و از این نظر به" بین" معروف بوده كه به مرور كلمه" بین" به" بِن" تغییر شكل داده است بعضی دیگر هم معتقدند كلمه بِن از لغت بُن به معنی ریشه آمده است بدین معنی كه چون شهر بِن در دامنه كوه قرار گرفته در قدیم می گفتند كه شهری كه در بُن كوه قرار گرفته است.[۶]
کوه افغان در غرب شهر بن قرار دارد. كوهي است طولاني ، سرسبز و سردسير .كه در دامنه اين كوه چشمه هاي آب سرد و گوارا جاري مي باشد كه اين كوه به باغات اين چشمه مشرف مي شود. در ابتداي اين كوه گرداب واقع شده است در اين كوه آب انباري توسط افغانها ساخته شده است.[۶]
این کوه در سمت جنوب شرقی شهر بن قرار دارد. كه سه چهارم آن در املاك بن قرار دارد و از شمال شرقي اين كوه به املاك سامان محدود مي شود . روايت شده است كه : شخص دامداري در اين كوه گوسفند چراني مي كرده است و يك روز متوجه مي شود بزي از گله جدا شده در شكاف سنگي داخل مي شود و از آب آن مي‌نوشد بعد از آن اتفاق شبان هر روز براي نوشيدن آب به آنجا مي رفت تا يك روز براي اينكه بداند عمق آب چقدر است ني را در داخل آب مي كند و آب ني را با خود مي‌برد . يك سال بعد ني را در بازار شيراز مي بيند و خواستار آن مي شود داستان به خان شيراز مي رسد و او را مي خواهند خان شيراز چند نفر از مباشران خود را همراه چوپان به محل عبور آب مي فرستد و به مباشران مي گويد وقتي آنجا را يافتيد چوپان را بكشيد تا جريان سرچشمه آب پنهان بماند . روايت ديگر مي گويد طايفه اي از اتابكان فارس به اين محل آمده و اين كوه را ييلاق خود قرار داده و از اين جهت كوه را كوه شيراز مي گويند .[۶]
کوه جنگی در جنوب شهر بن قرار دارد. كوهي است مرتفع كه سنگر سوق الجيشي مردمان بن در زمان حمله متجاوزان به اين شهر بوده است و در جنوب كوه مزبور زمينهاي مرغوب و زراعتي مي باشد كه شاه نشين مي ناميدند و به روايت ديگر عده اي از طايفه اتابكان زمينهاي اين بخش را پايتخت خود قرار دادند و چون اين زمينها مورد قبول واقع نشد زمينها را ترك كردند .[۶]
در این شهر اشتغال در صنعت، باغداری و دامپروری رواج دارد. اراضی و باغات دشت بن که یکی از بزرگترین دشتها و باغات استان چهارمحال و بختیاری است از طریق بیش از ۱۵۰ رشته قنات و ۷۰ حلقه چاه نیمه عمیق و عمیق مشروب میشود. همچنین کارخانه گازکربنیک (CO2) بن یکی از نقاط مهم گازکربنیک ایران می‌باشد.[۶]
هنر قالیبافی از دیرباز همراه با کشاورزی در بن رونق داشته‌است.[۹]، قالی‌های بن با استفاده از گره ترکی بافته می‌شوند و رج شمار آنها پایین است. شایان ذکر است که یکی از بزرگترین قالی‌های دستباف جهان (در زمان خود) در بن بافته شده‌است. دنیل پرل، خبرنگار وال استریت ژورنال، در گزارش خود در سال ۱۹۹۷ میلادی می‌نویسد[۱۰] که این قالی توسط ۸۴ زن بافته میشود و دارای مساحتی حدود یک سوم هکتار (سه هزار متر مربع) است و می‌تواند قیمتی تا یک میلیون دلار داشته باشد.
نمایی از بالای کوه افغان به شهر بن و کوه جنگی - استان چهارمحال و بختیاری - ایران
یکی از جاذبه های گردشگری شهر بن و همچنین اطراف این شهر، طبیعت زیبای اطراف این شهر است که برای طبیعت گردی و کوه نوردی بسیار مناسب است که در موقع بهار و تابستان موقعیت این فعالیت فراهم می گردد. اطراف این شهر سه کوه وجود دارد (کوه شیراز، افغان، جنگی). هر کدام از این سه کوه ویژگی های خاص خود را دارند و چشمه های این کوه ها در هنگام بهار و در بعضی سال ها در تابستان جاری است. کوه جنگی بن برای صخره نوردی نیز موقعیت مناسبی دارد.[۱۱]
آیین عزاداری فرو بردن عَلَم در آب چشمه گرداب بن در دهه محرم - شهر بن - استان چهارمحال و بختیاری - ایران
امروزه یکی از جاذبه های گردشگری و مذهبی شهر بن، مراسم عزاداری در دهه محرم است که به دلیل مراسم های مخصوص به خود و جالب توجه، گردشگران زیادی را به خود جلب می کند این مراسم ها به خصوص در صبح روز عاشورا جذابیت بیشتری دارند که با علم گردانی و زدن سر علم ها در آب گرداب بن انجام می شود. همچنین در روزهای پیش از شروع دهه محرم شهر بن تبدیل به شهر علم ها می شود و جلوه خاصی دارد. آیین‌های عزاداری حسینی مردم بن شامل "فرو بردن عَلَم در آب"، "گِل‌زنی (گِل‌مالی)" و "آقا سلام" از سنت‌های دیرین مردم این خطه از چهارمحال وبختیاری است که همزمان با روز عاشورا در سوگ حسین بن علی امام سوم شیعیان انجام می‌دهند و در نیمه شب عاشورا برگزار میشود.[۱۲][۱۳]
گرداب بِن:آلاچیق‌های زیبا و امکانات قایق‌سواری، آب گوارای چشمه دامنه کوه و نزدیکی به شهر بن مسافران انبوهی را از سراسر ایران به این منطقه جذب می‌نماید.[۱۴][۱۵]
عمده فعالیت شهر بن، باغداری و دامپروری است به همین دلیل سوغات شهر بن شامل انواع لبنیات مانند ماست، دوغ، پنیر، کره، روغن حیوانی، کشک، قارا و شیر است و همچنین پولکی، نبات، گردو، بادام، انگور، هلو، آلوچه و سبزیجات معطر کوهی از دیگر سوغاتی های شهر بن هستند.[۱۶]
میرزا حبیب دستان بِنی معروف به میرزا حبیب اصفهانی ازمشاهیر این دیار است. میرزا حبیب را پیشگام تدوین دستور زبان امروزی برای زبان فارسی دانسته‌اند. او نخستین کسی است که کلمه «دستور» را با عنوان کتابی دربارهٔ قواعد زبان فارسی به‌کار برده و این قواعد را از عربی جدا و آنها را از دایره تقلید از صرف و نحو عربی بیرون برده‌است. براساس اطلاعات موجود، او نخستین کسی بوده که اجزای کلام را در زبان فارسی بررسی و طبقه‌بندی کرده‌است، هرچند که خود را مبتکر این طبقه‌بندی نمی‌داند. میرزا عبدالعظیم قریب از الگوی او پیروی کرده‌است. دستور سخن (استانبول ۱۲۸۹)، دبستان فارسی (استانبول ۱۳۰۸)، خلاصه رهنمای فارسی (استانبول ۱۳۰۹) و رهبر فارسی (استانبول ۱۳۱۰) کتابهایی است که میرزا حبیب برای آموزش دستور زبان فارسی تألیف کرده‌است. همچنین وی از پیشگامان ترجمه، تحقیق، تصحیح متون، روزنامه نگاری و ... است. کتاب ترجمه حاجی بابای اصفهانی او بسیار معروف است و از نظر نثر یک نمونه کم نظیر است. میرزا حبیب در بورسای ترکیه به خاک سپرده شده است.[۱۷]
↑YJC، خبرگزاری باشگاه خبرنگاران | آخرین اخبار ایران و جهان | (۱۳۹۷/۰۱/۰۴ - ۰۷:۵۱). «شهرستان بن آماده میزبانی از مسافران نوروزی». fa. دریافت‌شده در 2024-07-26. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
ایران
.jpg)
