پارادایم کربلا: تفاوت میان نسخهها
Pistachio20 (بحث | مشارکتها) |
Mardetanha (بحث | مشارکتها) جز حذف الگو:پیشنهاد حذف از صفحه (ابزار جمعبندی): |
||
(۱۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۸ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''پارادایم کربلا''' [[نبرد کربلا|واقعهٔ کربلا]] را مدلی برای زندگی قرار میدهد و وقایع زندگی را بر مبنای آن تفسیر میکند. ایدث زانتو،{{یادچپ|Edith Szanto}} استاد مطالعات مذهبی در [[دانشگاه آلاباما]]، پارادایم کربلا را مهمترین دستاورد مطالعات شیعی تا به حال میداند.<ref>{{پک|Szanto|2020|ف=Gender and the Karbala Paradigm|ص=181|کد=en}}</ref> |
|||
'''پارادایم کربلا''' |
|||
مورخان، انسانشناسان، و دانشمندان علوم سیاسی بهکرات به مناسک و [[مراسم محرم]] پرداختهاند. [[محمود ایوب]] و [[پیتر چلکوفسکی]] از اولین کسانی بودند که در آثارشان مناسک محرم را با مناسک توبهآمیز [[کاتولیک]] در چهارچوب تطبیق ادیان مقایسه کردند. در منطقهٔ جنوب آسیا ([[شبه قارهٔ هند]]) تأکید محققان بیشتر روی جنبههای اجتماعی و رستگارانهٔ مراسم عزاداری محرم بودهاست. در [[خاورمیانه]] تا پیش از [[انقلاب اسلامی ایران]]، تحلیلهای محققان عمدتاً در چهارچوب «شور کربلا» بود و آن را قابل قیاس و مشابه با مراسم [[عید پاک]] مسیحیان میدانستند. اما پس از انقلاب اسلامی ایران، محققان به سیاسی کردن تحلیلهایشان گرایش پیدا کردند مخصوصاً با تمرکز روی آثار [[علی شریعتی]].<ref>{{پک|Szanto|2020|ف=Gender and the Karbala Paradigm|ص=181|کد=en}}</ref> |
|||
مایکل فیشر انسان شناس آمریکایی سه بار اوضاع اجتماعی- فرهنگی ایران را به شیوه ی مشاهده مشارکتی مطالعه کرده است. وی نخستین بار در فاصله سال های 1969 تا 1971 و برای تهیه رساله دکترای خود ودوبار دیگر در سال های 1974 و 1975 در ایران و مورد ایران پژوهش کرده است. وی صاحب دو کتاب عمده و چندین مقاله مهم درباره سینما، انسان شناسی، دین و انقلاب در ایران است.<ref name="">{{یادکرد وب|نشانی = http://ensani.ir/fa/article/146841/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D9%84-%D9%81%DB%8C%D8%B4%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86|عنوان = دیدگاه های مایکل فیشر در باره انقلاب اسلامی ایران|ناشر = پورتال جامع علوم انسانی|تاریخ بازدید = |تاریخ = 5 خرداد 1386}}</ref> |
|||
مایکل فیشر،{{یادچپ|Michael M. J. Fischer}} انسانشناس آمریکایی، اولین کسی بود که از اصطلاح «پارادایم کربلا» برای تمییز مراسم محرم شیعیان از مراسم مسیحیان و نیز نقش این مراسم در تمییز جوامع شیعه از سایر جوامع مسلمان از جمله [[اهل تسنن|سنیها]] استفاده کرد. به نوشتهٔ فیشر، پارادایم کربلا «مدلهایی برای زندگی کردن و اندیشیدن به اینکه چگونه باید زیست فراهم میکند».<ref>{{پک|Szanto|2020|ف=Gender and the Karbala Paradigm|ص=181|کد=en}}</ref> |
|||
در سال 1983 ، نیکی کدی ، مورخ ، در کتاب خود با عنوان "دین و سیاست در ایران: شیعه گرایی از سکوت گرایی تا انقلاب" مفهوم دوگانگی را مطرح کرد تا از طریق آن دانشمندان و روشنفکران پارادایم کربلا را درک می کنند. مری ایلین هگلند با تغییر زیر عنوان کتاب کدی به عنوان "سازگاری و انقلاب" ، ارجاعات بیشتری به گفتمان های سیاسی را در کتاب فراهم آورد. <ref>{{cite book |last=Hegland |first=Mary Elaine |editor-last=Keddie |editor-first= Nikki R. |title=Religion and Politics in Iran: Shi'ism from Quietism to Revolution |location=New Haven |publisher=Yale University Press |date=1983 |pages=218–236 |chapter=Two Images of Husain: Accommodation and Revolution in an Iranian Village |isbn=}}</ref> |
|||
در سال ۱۹۸۳، [[نیکی کدی]]، مورخ آمریکایی، در کتاب خود با عنوان ''دین و سیاست در ایران: شیعهگرایی از سکوتگرایی تا انقلاب'' برای درک بهتر پارادایم کربلا روی یک دوگانگی دست گذاشت. مری ایلین هگلند{{یادچپ|Mary Elaine Hegland}} با تغییر زیرعنوان کتاب کدی به «سازگاری و انقلاب»، ارجاعات بیشتری به گفتمانهای سیاسی را در کتاب فراهم آورد.<ref>{{پک|Hegland|1983|ف=Two Images of Husain|ص=218–236|کد=en}}</ref> دوگانگی اشارهشده توسط کدی مورد توجه سایر محققان قرار گرفت. بهطور مثال مایکل گیلزنان{{یادچپ|Michael Gilsenan}} ضمن مقایسهٔ [[ایران]] و [[لبنان]]، سکوتگرایی را در مقابل انقلابیگری قابل قیاس با پرهیزگاری منفعل در برابر فعال دانست. به مرور زمان، برداشت سیاسی و این حالت دوگانه — که تا حد زیادی برگرفته از آثار شریعتی است — بر پارادایم کربلا غالب شد.<ref>{{پک|Szanto|2020|ف=Gender and the Karbala Paradigm|ص=182|کد=en}}</ref> |
|||
طنین حالت انقلابی عمدتا در آثار و سخنرانی های ایدئولوگ های مذهبی ایرانی مانند "علی شریعتی" دیده می شود که در دهه های قبل از انقلاب اسلامی روایت کربلا را به "بیانیه انقلابی" تبدیل کرده بود. طبق نظر شریعتی، شیعه دو نوع دارد: نوع اول مطابق با تشیع علی بن ابی طالب، "پاک ، عادل و پوپولیست" بود. نوع دوم "تشیع صفوی، دنیوی، تقوای تحریف شده نخبگان علمی و علما" بود. <ref name=aghaie2004>{{cite book |last=Aghaie |first=Kamran |date=2004 |title=The Martyrs of Karbala: Shi'i Symbols and Rituals in Modern Iran |url= |location=Seattle |publisher= University of Washington Press |page= |isbn= |author-link=}}</ref> |
|||
در |
طنین حالت انقلابی عمدتاً در آثار و سخنرانیهای [[ایدئولوژی|ایدئولوگهای]] مذهبی ایرانی مانند علی شریعتی دیده میشود که در دهههای قبل از انقلاب اسلامی روایت کربلا را به «بیانیهٔ انقلابی» تبدیل کرده بود. طبق نظر شریعتی در ''[[تشیع علوی و تشیع صفوی]]''، شیعه دو نوع دارد: نوع اول مطابق با تشیع [[علی بن ابیطالب]]، «پاک، عادل و مردمی» بود. نوع دوم «تشیع صفوی، دنیوی، تقوای تحریفشدهٔ نخبگان علمی و علما» بود. به گفتهٔ شریعتی، «تشیع دنیوی» به آن روحانیونی تعلق داشت که بیشتر نگران جزئیات انجام مراسم مذهبی هستند تا مبارزه با رژیمهای فاسد. شریعتی با انتخاب تشیع علوی به عنوان تشیع راستین و تقبیح تشیع علما و روحانیون، بر «الگوبرداری فعال از حسین در قالب شورش فعال علیه حاکمان فاسد» تأکید ورزید،<ref>{{پک|Aghaie|2004|ک=The Martyrs of Karbala|ص=|کد=en}}</ref> زیرا وی خود سعی در احیای جریانهای انقلابی تشیع در ایران داشت<ref>{{پک|Ostovar|2009|ک=Guardians of the Islamic Revolution Ideology|ص=|کد=en}}</ref> و قیام حسین را به عنوان «الگوی قیام علیه شاه و قدرتهای خارجی [[امپریالیسم|امپریالیستی]]» نشان داد. او نبرد کربلا را از روایتی «مذهبی–تاریخی» به یک الزام اخلاقی و سیاسی برای شورش علیه [[طاغوت]] یا بیعدالتی تبدیل کرد.<ref>{{پک|Aghaie|2004|ک=The Martyrs of Karbala|ص=|کد=en}}</ref> |
||
دوگانهٔ مورد اشارهٔ شریعتی در اظهارات [[سید روحالله خمینی]] و [[سید علی خامنهای]] و دستپروردگان لبنانیشان یعنی [[حزبالله لبنان|حزبالله]] و [[سید محمدحسین فضلالله]] به وضوح نمود پیدا کردهاست. اینان خود را مدرن، منطقی، و انقلابی میدانند و در عوض مخالفانشان را سنتی، [[ارتجاع (علوم سیاسی)|مرتجع]]، غیرمنطقی، احساسی، و از لحاظ سیاسی منفعل میپندارند. با استفاده از اصطلاحات گیلزنان، حزبالله فعال است در حالی که [[جنبش امل]] منفعل است. بهطور مشابه، طرفداران [[سید صادق حسینی شیرازی]] در [[سوریه]] منفعل و غیرسیاسی هستند.<ref>{{پک|Szanto|2020|ف=Gender and the Karbala Paradigm|ص=182|کد=en}}</ref> |
|||
== یادداشت == |
|||
{{چپچین}} |
|||
{{یادداشت|۲}} |
|||
{{پایان چپچین}} |
|||
== پانویس == |
|||
{{پانویس|۲|چپچین=بله}} |
|||
== منابع == |
== منابع == |
||
{{ |
{{چپچین}} |
||
* {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=Aghaie |نام=Kamran |سال=2004 |عنوان=The Martyrs of Karbala: Shi'i Symbols and Rituals in Modern Iran |نشانی=https://archive.org/details/martyrsofkarbala0000agha|مکان=Seattle |ناشر= University of Washington Press |زبان=en}} |
|||
* {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=Hegland |نام=Mary Elaine |نام خانوادگی ویراستار=Keddie |نام ویراستار= Nikki R. |عنوان=Religion and Politics in Iran: Shi'ism from Quietism to Revolution |مکان=New Haven |ناشر=Yale University Press |سال=1983 |فصل=Two Images of Husain: Accommodation and Revolution in an Iranian Village |زبان=en}} |
|||
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=Ostovar |نام=Afshon P. |عنوان=Guardians of the Islamic Revolution Ideology, Politics, and the Development of Military Power in Iran (1979–2009) |نشانی=http://deepblue.lib.umich.edu/bitstream/handle/2027.42/64683/afshon_1.pdf;jsessionid=DF7BFA33BF18FF73E9117CB0504F14E1?sequence=1 |ناشر=University of Michigan |سال=2009 |زبان=en}} |
|||
* {{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = Szanto | نام =Edith | نام ویراستار =Justine | نام خانوادگی ویراستار = Howe | فصل =Gender and the Karbala Paradigm: On studying contemporary Shiʿi women | عنوان =The Routledge Handbook of Islam and Gender | نشانی فصل = https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.4324/9781351256568-11/gender-karbala-paradigm-edith-szanto | سال =2020 | ناشر =Routledge | زبان =en | شابک =9781351256568}} |
|||
{{پایان چپچین}} |
|||
{{واقعه کربلا}} |
|||
[[رده:ادبیات تشیع]] |
|||
[[رده:اسلام]] |
[[رده:اسلام]] |
||
[[رده: |
[[رده:حسین بن علی]] |
||
[[رده:شیعه]] |
|||
[[رده:کربلا]] |
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۹:۳۷
پارادایم کربلا واقعهٔ کربلا را مدلی برای زندگی قرار میدهد و وقایع زندگی را بر مبنای آن تفسیر میکند. ایدث زانتو،[الف] استاد مطالعات مذهبی در دانشگاه آلاباما، پارادایم کربلا را مهمترین دستاورد مطالعات شیعی تا به حال میداند.[۱]
مورخان، انسانشناسان، و دانشمندان علوم سیاسی بهکرات به مناسک و مراسم محرم پرداختهاند. محمود ایوب و پیتر چلکوفسکی از اولین کسانی بودند که در آثارشان مناسک محرم را با مناسک توبهآمیز کاتولیک در چهارچوب تطبیق ادیان مقایسه کردند. در منطقهٔ جنوب آسیا (شبه قارهٔ هند) تأکید محققان بیشتر روی جنبههای اجتماعی و رستگارانهٔ مراسم عزاداری محرم بودهاست. در خاورمیانه تا پیش از انقلاب اسلامی ایران، تحلیلهای محققان عمدتاً در چهارچوب «شور کربلا» بود و آن را قابل قیاس و مشابه با مراسم عید پاک مسیحیان میدانستند. اما پس از انقلاب اسلامی ایران، محققان به سیاسی کردن تحلیلهایشان گرایش پیدا کردند مخصوصاً با تمرکز روی آثار علی شریعتی.[۲]
مایکل فیشر،[ب] انسانشناس آمریکایی، اولین کسی بود که از اصطلاح «پارادایم کربلا» برای تمییز مراسم محرم شیعیان از مراسم مسیحیان و نیز نقش این مراسم در تمییز جوامع شیعه از سایر جوامع مسلمان از جمله سنیها استفاده کرد. به نوشتهٔ فیشر، پارادایم کربلا «مدلهایی برای زندگی کردن و اندیشیدن به اینکه چگونه باید زیست فراهم میکند».[۳]
در سال ۱۹۸۳، نیکی کدی، مورخ آمریکایی، در کتاب خود با عنوان دین و سیاست در ایران: شیعهگرایی از سکوتگرایی تا انقلاب برای درک بهتر پارادایم کربلا روی یک دوگانگی دست گذاشت. مری ایلین هگلند[پ] با تغییر زیرعنوان کتاب کدی به «سازگاری و انقلاب»، ارجاعات بیشتری به گفتمانهای سیاسی را در کتاب فراهم آورد.[۴] دوگانگی اشارهشده توسط کدی مورد توجه سایر محققان قرار گرفت. بهطور مثال مایکل گیلزنان[ت] ضمن مقایسهٔ ایران و لبنان، سکوتگرایی را در مقابل انقلابیگری قابل قیاس با پرهیزگاری منفعل در برابر فعال دانست. به مرور زمان، برداشت سیاسی و این حالت دوگانه — که تا حد زیادی برگرفته از آثار شریعتی است — بر پارادایم کربلا غالب شد.[۵]
طنین حالت انقلابی عمدتاً در آثار و سخنرانیهای ایدئولوگهای مذهبی ایرانی مانند علی شریعتی دیده میشود که در دهههای قبل از انقلاب اسلامی روایت کربلا را به «بیانیهٔ انقلابی» تبدیل کرده بود. طبق نظر شریعتی در تشیع علوی و تشیع صفوی، شیعه دو نوع دارد: نوع اول مطابق با تشیع علی بن ابیطالب، «پاک، عادل و مردمی» بود. نوع دوم «تشیع صفوی، دنیوی، تقوای تحریفشدهٔ نخبگان علمی و علما» بود. به گفتهٔ شریعتی، «تشیع دنیوی» به آن روحانیونی تعلق داشت که بیشتر نگران جزئیات انجام مراسم مذهبی هستند تا مبارزه با رژیمهای فاسد. شریعتی با انتخاب تشیع علوی به عنوان تشیع راستین و تقبیح تشیع علما و روحانیون، بر «الگوبرداری فعال از حسین در قالب شورش فعال علیه حاکمان فاسد» تأکید ورزید،[۶] زیرا وی خود سعی در احیای جریانهای انقلابی تشیع در ایران داشت[۷] و قیام حسین را به عنوان «الگوی قیام علیه شاه و قدرتهای خارجی امپریالیستی» نشان داد. او نبرد کربلا را از روایتی «مذهبی–تاریخی» به یک الزام اخلاقی و سیاسی برای شورش علیه طاغوت یا بیعدالتی تبدیل کرد.[۸]
دوگانهٔ مورد اشارهٔ شریعتی در اظهارات سید روحالله خمینی و سید علی خامنهای و دستپروردگان لبنانیشان یعنی حزبالله و سید محمدحسین فضلالله به وضوح نمود پیدا کردهاست. اینان خود را مدرن، منطقی، و انقلابی میدانند و در عوض مخالفانشان را سنتی، مرتجع، غیرمنطقی، احساسی، و از لحاظ سیاسی منفعل میپندارند. با استفاده از اصطلاحات گیلزنان، حزبالله فعال است در حالی که جنبش امل منفعل است. بهطور مشابه، طرفداران سید صادق حسینی شیرازی در سوریه منفعل و غیرسیاسی هستند.[۹]
یادداشت
[ویرایش]پانویس
[ویرایش]- ↑ Szanto, “Gender and the Karbala Paradigm”, 181.
- ↑ Szanto, “Gender and the Karbala Paradigm”, 181.
- ↑ Szanto, “Gender and the Karbala Paradigm”, 181.
- ↑ Hegland, “Two Images of Husain”, 218–236.
- ↑ Szanto, “Gender and the Karbala Paradigm”, 182.
- ↑ Aghaie, The Martyrs of Karbala.
- ↑ Ostovar, Guardians of the Islamic Revolution Ideology.
- ↑ Aghaie, The Martyrs of Karbala.
- ↑ Szanto, “Gender and the Karbala Paradigm”, 182.
منابع
[ویرایش]- Aghaie, Kamran (2004). The Martyrs of Karbala: Shi'i Symbols and Rituals in Modern Iran (به انگلیسی). Seattle: University of Washington Press.
- Hegland, Mary Elaine (1983). "Two Images of Husain: Accommodation and Revolution in an Iranian Village". In Keddie, Nikki R. (ed.). Religion and Politics in Iran: Shi'ism from Quietism to Revolution (به انگلیسی). New Haven: Yale University Press.
- Ostovar, Afshon P. (2009). "Guardians of the Islamic Revolution Ideology, Politics, and the Development of Military Power in Iran (1979–2009)" (به انگلیسی). University of Michigan.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(help) - Szanto, Edith (2020). "Gender and the Karbala Paradigm: On studying contemporary Shiʿi women". In Howe, Justine (ed.). The Routledge Handbook of Islam and Gender (به انگلیسی). Routledge.