Boris Vian

Boris Vian
	; Irudi gehiago
'Patafisikaren Eskolako satrapa	; 1953ko maiatzaren 11 -
'Patafisikaren Eskolako satrapa
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Boris Paul Vian
Jaiotza	Ville-d'Avray, 1920ko martxoaren 10a
Herrialdea	Frantzia
Lehen hizkuntza	frantsesa
Heriotza	Parisko 7. barrutia eta Paris, 1959ko ekainaren 23a (39 urte)
Hobiratze lekua	Q83375976
Heriotza modua	berezko heriotza: miokardio infartu akutua
Familia
Ezkontidea(k)	Michelle Vian (1941eko uztailaren 5a - 1952); Ursula Kübler (1954 - 1959ko ekainaren 23a)
Bikotekidea(k)	ikusi Hildegard Knef;
Seme-alabak	ikusi Patrick Vian; Carole Vian;
Haurrideak	ikusi Alain Vian;
Hezkuntza
Heziketa	Lycée Condorcet (en) ; Lycée Hoche (en) 1935) ; École Centrale Paris ; (1939 - 1942)
Hizkuntzak	frantsesa
Jarduerak
Jarduerak	poeta, tronpeta-jotzailea, margolaria, itzultzailea, ingeniaria, libretista, antzerkigilea, egile abeslaria, gidoilaria, jazz musikaria, literatura-kritikaria, musika-kritikaria, prosalaria, idazlea, abeslaria, aktorea, musikaria eta kazetaria
Enplegatzailea(k)	Frantziako Normalizazio Erakundea (1942 - 1946ko otsailaren 15a)
Lan nabarmenak	ikusi Egunen aparra; Ttu eginen dut zuen hilobietan; Q19955681 ; Q16467655 ; Q3223158 ; Q3205416 ; Q17639685 ; Q3221088 ; Q17624760 ; Q3231199 ; Fais-moi mal Johnny (en) ; Turmoil in the Swaths (en) ; Q2995457 ; Vercoquin and the Plankton (en) ; Q3224081 ; Heartsnatcher (en) ; The Red Grass (en) ; Autumn in Peking (en) ; Q16535541 ; Q17176279 ; Q16684339 ; Q3226274 ; Q3286970 ; Je voudrais pas crever (en) ; Q3233602 ; Q17176182 ; Faut rigoler (en) ; Le Déserteur (en) ; La Java des bombes atomiques (en) ; Q3232763 ;
Jasotako sariak	ikusi ordre de la Grande Gidouille ;
Influentziak	Jean-Paul Sartre eta Simone de Beauvoir
Kidetza	Hot Club de France (en) ; College of 'Pataphysics (en)
Mugimendua	Zazou (en)
Izengoitia(k)	Bison Ravi, Andy Blackshick, Xavier Clarke, S. Culape, Aimé Damour, Michel Delaroche, Joëlle Du Beausset, Gérard Dunoyer, Jules Dupont, Bison Duravi, Fanaton, Hugo Hachebuisson, Zéphirin Hanvélo, Onuphre Hirondelle, Amélie de Labmineuse, Odile Legrillon, Otto Link, Thomas Quan, Eugène Minoux, Gédéon Molle, Josèfe Pignerole, Adolphe Schmürz, Vernon Sullivan, Lydio Sincrazi, Anna Tof, Anna Tof de Raspail, Claude Varnier eta Boriso Viana
Genero artistikoa	jazza
Musika instrumentua	tronpeta; ahotsa
	borisvian.org

Boris Vian (Ville D’Avray, Paris 1920ko martxoaren 10 – Paris 1959ko ekainaren 23) idazle, olerkari, asmatzaile, ingeniari, musikari eta abeslaria izan zen. Vernon Sullivan goitizenarekin ere idatzi zuen. Antzerki-lanak, abestiak, eleberriak eta ipuinak idatzi zituen. Bere eleberriak eta jazz emanaldiak oso ospetsuak izan ziren.

Biografia

Bere familian artea oso garrantzitsua izan zen: bere ama, operaren zalea; bere aita, olerkari afizionatua, ingelesa eta alemanaren itzultzailea, eta mekanika eta elektronikaz interesatua izan zen. Bere aitarengandik etorri zitzaion bere jarrera antimilitarista eta ateoa.

Nerabezaroan hasi zen osasun-arazoak izaten: bihotzeko erreumatismoa eta sukar tifoidea izan zituen. Ikasle aparta izan zen, nahiz eta jazza eta jaiak gehiago gustatu. Hogei urterekin jazzaren orkestra amateur baten parte hartu zuen, anaiekin batera.

1942an ingeniari bihurtu zen eta urtebete pasa eta gero bere lehen eleberriak idatzi zituen: Trouble dans les Andains y Vercoquin et le plancton. Liburu honetan agertzen zaizkigu bere benetako jarduerak: Frantziako Normalkuntzaren Elkartean egiten zuen lana eta jai itzelen antolaketa –surprise-parties delakoak–.

Hurrengo urteetan hainbat jardueretan aritu zen: eleberriak, ipuinak, kronikak eta jazz kritikak egunkarietan eta abar.

1946an argitaratu zuen bere lehen eleberria Vernon Sullivan ezizenarekin. Hau idazle beltz estatubatuarra eta Borias Vian bere itzultzailea zirela suposatzen zen. Liburu hau eta hurrengoak zentsuratuak izan ziren sexua eta bortizkeria direla eta. Honek salmentak handitzea ekarri zuen. Ustezko idazlearen aurkako epaiketa batzuk gertatu eta gero, Vianek onartu zuen bera zela idazlea. Kritikariak biziki haserretu ziren engainu horrengatik eta handik aurrera bere idazlanen aurkako eraso gogorrak jasan behar izan zituen.

Ingeniari lanari utzi zion eta eleberri beltzak itzultzeari ekin zion, baita hitzaldiak emateari ere. Literatur porrot batzuk izan eta gero, narratiba alboratu zuen eta opera bat eta abesti batzuk konposatu zituen, baita disko bat grabatu ere. Bere abestietako batek, “Le deserteur”, jendearen eta kritikarien gaitzespena ekarri zion, soldaduska errefusatzea bultzatzen baitzuen.

1955ean jarduera berri bati ekin zion: Philips enpresak jazz katalogo bat egitea eskatu zion eta geroago enpresaren arte-zuzendari bihurtu zen. 1956an zineman aritu zen, antzezle gisan, baina osasun arazoak itzuli zitzaizkion. Biriketako edema bat izan zen kasu honetan, zeina geroago berragertuko zen. Nahiz eta makal egon, ez zien abestiak idazteari eta filmetan antzezteari utzi.

Boris Vianek J'irai cracher sur vos tombes eleberriaren eskubideak saldu zituen zinemarako egokitzeko. Nahiz eta hasieran berak izan behar gidoigilea, proiektuz kanpo geratu zen. Estreinaldira isilean joan behar izan zuen eta, osasun arazoei nahigabea erantsi zitzaienez gero, bihotzeko bat izan eta hil egin zen.

Hil eta gero, jendearen eta kritikarien onespena jaso zuen eta bere idazlanen milaka ale saldu zituen.

Idazlanak

Narratiba

Boris Vian izenarekin:
- 1947 L'Écume des jours (Egunen aparra)
- 1947 L'Automne à Pékin
- 1947 Vercoquin et le plancton
- 1949 Les Fourmis
- 1950 L'Herbe rouge
- 1950 Le Ratichon baigneur
- 1953 L'Arrache-cœur
- 1966 Troubles dans les andains
- 1970 Le Loup-garou

Vernon Sullivan izenarekin:
- 1946 J'irai cracher sur vos tombes (Ttu eginen dut zuen hilobietan)
- 1947 Les Morts ont tous la même peau
- 1948 Et on tuera tous les affreux
- 1950 Elles se rendent pas compte

Euskaraz

Egunen aparra (L'Écume des jours) (1988). Elkar argitaletxea. Ramon Etxezarretak euskaratua.
Ttu eginen dut zuen hilobietan (J'irai cracher sur vos tombes) (1992). Igela argitaletxea. Juantxo Zigandak euskaratua.

Poesia

1948 Barnum's Digest
1949 Cantilène en gelée
1962 Je voudrais pas crever

Antzerkia

1947 L'Équarrissage pour tous
1950 Le Dernier des métiers
1951 Tête de Méduse
1951 Le Goûter des généraux
1952 Série Blême
1955 Le Chasseur français
1959 Les Bâtisseurs d'empire
1957 Le Chevalier de neige

Abestiak

1954 Le déserteur
1955 La complainte du progrès
1955 La java des bombes atomiques
1955 Le petit commerce

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Boris Vian

Datuak: Q7833
Multimedia: Boris Vian / Q7833