Ekainaren 1

Ekainaren 1a gregoriotar egutegiaren urteko ehun eta berrogeita hamabigarren eguna da, 153garrena bisurteetan. 213 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Carlota Ziganda Jaiotza: Ultzama, 1990 Fernando Amarika Jaiotza: Gasteiz, 1866 Heriotza: Gasteiz, 1956ko azaroaren 6a José Luis Ribera Jaiotza: Azkoitia, 1965 Antonio Odriozola Jaiotza: Gasteiz, 1911 eta 1911 Heriotza: Pontevedra, 1987ko abenduaren 7a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Marilyn Monroe Jaiotza: Los Angeles, 1926 Heriotza: Brentwood (en) , 1962ko abuztuaren 4a George Sand Jaiotza: Parisko 6. barrutia, 1804 Heriotza: Nohant-Vic, 1876ko ekainaren 8a Alanis Morissette Jaiotza: Ottawa, 1974 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Ekainaren 1ko jaiotzak Sarah Wayne Callies • Javier Hernández • Pat Boone • Brigham Young • Sylvia Hoeks • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Martin Azpilkueta Jaiotza: Barasoain, 1492ko abenduaren 13a eta 1491 (egutegi gregorianoa) Heriotza: Erroma, 1586 Jaime Lazkano Jaiotza: Iruñea, 1909ko abenduaren 30a Heriotza: Madril, 1983 Jose Maria Azkona Jaiotza: Tafalla, 1882ko otsailaren 17a Heriotza: Tafalla, 1951 Jean-Paul Habans Jaiotza: Baiona, 1845eko otsailaren 6a Heriotza: Saint-Mandé, 1908 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Helen Keller Jaiotza: Tuscumbia (Alabama), 1880ko ekainaren 27a Heriotza: Easton (Connecticut), 1968 James Buchanan Jaiotza: Stony Batter (en) , 1791ko apirilaren 23a Heriotza: Lancaster, 1868 John Dewey Jaiotza: Burlington, 1859ko urriaren 20a Heriotza: New York, 1952 Erik Satie Jaiotza: Honfleur, 1866ko maiatzaren 17a Heriotza: Arcueil, 1925 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Ekainaren 1ko heriotzak Andrei Voznesensky • Martin Andersen Nexø • Reinhold Niebuhr • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Esnearen Munduko Eguna [[Irudi:|center|90px|Viatxeslav Molotov]] 1924 - Ford automobilgintza enpresak bere 10.000.000. autoa eraiki zuen. 1956 - Viatxeslav Molotov (irudian) Sobietar Batasuneko Kanpo Arazoetarako ministroa kargutik kendu zuen. 2005 - Herbehereek Europako konstituzioa bozkatu zuten, ezetzat irabazi zuen, hori gertatzen zen bigarren herrialdea Frantziaren ostean. + Gertaera gehiago... Egutegia << Ekaina >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 2024 Aurreko eta hurrengo urteetan 2021: Asteartea 2022: Asteazkena 2023: Osteguna 2025: Igandea 2026: Astelehena 2027: Asteartea Izendegia Santutegia: Justino, Eneko Oñakoa, Kaprasio Lérinskoa, Anibal Maria Di Francia Seaska egutegia: Eneko/Iñigo eta Enekoitz/Eneka/Nekoitza.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1513 – Zangozan herri matxinada piztu zen Gaztelako inbasoreen aurka, soldadu batzuek herritar bat jipoitu ostean. Istiluetan bi zangozar eta bi soldadu hil ziren.
• 1882 – Durango eta Bilbo arteko trenbidea ireki zen.
• 2008 –
  • Euri-jasak uholdeak eragin zituen Euskal Herriko udalerri askotan, Getxo eta Erandion nagusiki.
  • Zarauzko Amenabar enpresaren aurka eztanda egin zuen ETAren lehergailu batek.

Mundua

• 1796 – Tennessee, Estatu Batuetako elkarteko 16. estatua bihurtu zen.
• 1924 – Ford automobilgintza enpresak bere 10000000. kotxe eraiki zuen.
• 1956 – Molotov, Sobietar Batasuneko Kanpo Arazoetarako ministro kargutik kendu zuten.
• 2001 – Hamasek atentatu suizida egin zuen Tel Aviveko dantzaleku batean. 21 hildako.
• 2005 – Herbehereek Europako konstituzioa bozkatu zuten, ezetzak irabazi zuen, hori gertatzen zen bigarren herrialdea Frantziaren ostean.
• 2009 –
  • Rio de Janeiro eta Paris arteko hegaldian 228 pertsona zeramatzan Air France konpainiaren hegazkin bat itsasora erori zen.
  • General Motorsek ordainketa etetea aurkeztu eta gobernuak enpresa nazionalizatuko zuela adierazi zuen, milaka langile kaleratuz.
• 2018 –
  • Mariano Rajoyren aurkako zentsura mozioa bozkatu zen. Ondorioz, Mariano Rajoy presidentea eta Alderdi Popularraren Espainiako Gobernua bertan behera kargugabetuak izan eta Pedro Sánchez hautagai sozialista Espainiako presidente berria bilakatu zen.
  • Giuseppe Contek Italiako ministroen kontseiluko presidente karguaren zina egin zuen.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 1930 - Lehen Olerti Eguna ospatu zuten Errenterian. Euskaltzaleak elkarteak antolatuta, euskal kulturako idazlerik nabarmenenak izan ziren bertan.
• 2003ko Arabako Bertsolari Txapelketaren finala: Zigor Enbeitak jantzi zuen txapela.

Mundua

• 1990 – Paul Verhoeven herbeherear zinema zuzendariak zuzendu, eta Arnold Schwarzenegger eta Sharon Stone aktoreeek antzeztutako Total Recall filma estreinatu zen.

Zientzia eta teknologia

Kirolak

Mundua

• 2008 – Alberto Contador txirrindulariak irabazi zuen 2008ko Italiako Giroa.
• 2014 – Nairo Quintana kolonbiarrak 2014ko Italiako Giroa irabazi zuen.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1866 – Fernando Amarika, arabar margolari inpresionista (h. 1956).
• 1867 – Juan Jose Sarasola Lexo, gipuzkoar bertsolaria (h. 1952).
• 1884 – Francisco Cotarelo, arabar pianista eta musikagilea (h. 1943).
• 1903 – Tomás Aragüés Bayarte, Euskal Herrian bizi izandako aragoitar musika irakasle, zuzendari eta konpositorea, Deustian (h. 1956).
• 1904 – Teófila Adrada, Bilbon bizitako jostun, irakasle eta enpresaburu toledoarra (h. )
• 1911 – Antonio Odriozola, arabar bibliografoa (h. 1987).
• 1914 – Luz Zalduegi, bizkaitar albaitaria, albaitaritza ikasketak amaitu zituen Euskal Herriko lehen emakumea eta estatuko hirugarrena (h. 2003).
• 1922 – Vidal de Nicolás, bizkaitar poeta (h. 2016).
• 1924 – Balendin Lasuen, euskal idazle, politikari eta ikertzailea (h. 2019).
• 1940 – Bernard Housset, baxenafar apaiza, Montaubango eta Arroxelako apezpikua.
• 1947 – Izaskun Madariaga Iragorri, gipuzkoar irakaslea eta euskaltzalea, ezkertiar eta feminista.
• 1948 – Lourdes Munitxa, bizkaitar abertzale eta euskaltzalea, mitin askotako hizlaria eta euskara bultzatzailea (h. 2010).
• 1957 – Mikel Taberna, euskal idazle eta itzultzailea.
• 1964 –
  • Jesus Aranbarri Arregi, gipuzkoar txirrindulari ohia.
  • Ruben Gorospe, bizkaitar txirrindulari ohia.
• 1965 – José Luis Ribera, gipuzkoar futbolari ohi eta entrenatzailea.
• 1966 – Jokin Errasti, gipuzkoar esku pilotari ohia.
• 1981 – Iñaki Gurrutxaga, gipuzkoar idazlea eta bertsolaria.
• 1982 – Mikaël Etcheverria, lapurtar errugbilari ohia.
• 1985 – David Lázaro, nafar futbolaria.
• 1986 –
  • Antxon Muneta, bizkaitar futbolaria.
  • Itziar Sapsootham, gipuzkoar geografoa eta ikerlaria.
• 1988 – Patxi Peula, arabar patinatzilea.
• 1990 – Carlota Ziganda, nafar golfaria.
• 1996 – Maialen Husillos, gipuzkoar eskubaloi jokalaria.

Mundua

• 1180 – Berengaria Gaztelakoa, Gaztelako erregina eta Leongo Erresumaren erregina ezkontidea (h. 1246).
• 1498 – Maarten van Heemskerck, herbeheretar margolaria (h. 1574).
• 1796 – Nicolas Léonard Sadi Carnot, frantziar zientzialari eta ingeniaria (h. 1832).
• 1804 – Mikhail Glinka, errusiar musikagilea (h. 1857).
• 1807 – Emily Tennessee Donelson, Ameriketako Estatu Batuetako lehen dama (h. 1836).
• 1815 – Oto Greziakoa, Greziako erregea (h. 1867).
• 1837 – Hilary R. W. Johnson, Liberiako presidentea (h. 1901).
• 1844 – Vasili Polenov, errusiar margolaria (h. 1927).
• 1851 – Isaac Peral, espainiar zientzalari eta militarra (h. 1895).
• 1855 – Karl von Pflanzer-Baltin, Austria-Hungariako jenerala, Lehen Mundu Gerran parte hartu zuena (h. 1925).
• 1870 – Célestin Bouglé, frantziar filosofo eta soziologoa (h. 1940).
• 1876 – Vidyagauri Nilkanth, indiar gizarte-erreformatzailea, hezitzailea eta idazlea, Gujarateko lehen bi emakume lizentziadunetako bat (h. 1958).
• 1877 – Hermann Hesse, alemaniar poeta, idazle eta margolaria (h. 1962).
• 1878 – John Masefield, ingeles olerkari eta idazlea (h. 1967).
• 1882 – John Drinkwater, ingeles olerkari eta dramagilea (h. 1937).
• 1890 – Frank Morgan, estatubatuar aktorea (h. 1949).
• 1891 – Roger Marie Bricoux, frantziar biolontxelo jotzailea RMS Titanicen bere hasierako bidaian (h. 1912).
• 1892 – Amanullah Khan, Afganistango erregea (h. 1960).
• 1895 –
  • Tadeusz Bór-Komorowski, poloniar militar eta politikaria (h. 1966).
  • John Edgar Hoover, FBIko zuzendaria (h. 1972).
• 1902 – Lauriston Taylor, estatubatuar ikertzailea (h. 2004).
• 1903 – Niní Marshall, argentinar aktore, gidoilari eta komediantea (h. 1996).
• 1907 –
  • Daigoro Kondo, japoniar futbolaria (h. 1991).
  • Jan Patočka, txekiar filosofoa (h. 1977).
  • Frank Whittle, ingeles ingeniari aeronautikoa (h. 1996).
• 1910 – Luis Seoane, galiziar pintorea, poeta eta saiakera-idazlea (h. 1979).
• 1912 – Herbert Tichy, austriar autore, geologo, kazetari eta eskalatzailea (h. 1987).
• 1917 – William Standish Knowles, estatubatuar kimikaria, 2001eko Kimikako Nobel Saria (h. 2012).
• 1918 – Gunnel Ahlin, suediar idazle eta maistra (h. 2007).
• 1926 – Marilyn Monroe, estatubatuar aktorea, XX. mendeko film-izarra, sexu eta pop ikonoa (h. 1962).
• 1928 –
  • Georgi Dobrovolski, sobietar pilotu eta kosmonauta (h. 1971).
  • Carlos Garaycoechea, El Vasco, euskal jatorriko argentinar idazle, umorista grafiko, gidoilari, maixu eta artista plastikoa (h. 2018).
• 1929 –
  • Jahanara Arzu, bangladeshtar poeta elebiduna, bengaleraz eta ingelesez idazten duena.
  • Nargis Dutt, indiar zinema aktore eta abeslaria (h. 1981).
• 1933 – Ruth Arnon, israeldar biokimikaria, Copaxone esklerosi anizkoitzaren aurkako drogaren sortzaileetako bat.
• 1934 – Peter Masterson, estatubatuar aktore, zinema zuzendari eta idazlea (h. 2018).
• 1935 –
  • Percy Adlon, alemaniar zinema-zuzendari, gidoigile eta ekoizlea (h. 2024).
  • Norman Foster, britainiar arkitektoa.
• 1937 –
  • Morgan Freeman, estatubatuar aktorea eta zinema zuzendaria.
  • Colleen McCullough, australiar eleberrigilea (h. 2015).
• 1940 –
  • René Auberjonois, estatubatuar aktorea (h. 2019).
  • Kip Thorne, estatubatuar fisikari teorikoa, 2017ko Fisikako Nobel Saria.
• 1941 – Toyo Ito, japoniar arkitektoa.
• 1942 –
  • Josefina Gómez Mendoza, espainiar geografo, idazle eta katedraduna.
  • Michelle Hurst, estatubatuar aktorea.
  • Xosé Manuel Martínez Oca, galiziar idazlea.
• 1945 – Frederica von Stade, estatubatuar mezzosopranoa.
• 1946 – Brian Cox, eskoziar aktorea.
• 1947 –
  • Jonathan Pryce, galestar zinema, telebista eta antzerkiko aktorea eta abeslaria.
  • Ronnie Wood, ingeles musikaria, The Rolling Stones taldeko kidea.
• 1948 – Powers Boothe, estatubatuar aktorea (h. 2017).
• 1954 – Isabel González Turmo, espainiar antropologoa, irakaslea eta idazlea.
• 1955 – Chiyonofuji Mitsugu, japoniar sumolari handia (h. 2016).
• 1956 – Mircea Cărtărescu, errumaniar idazlea, poeta, eleberrigilea eta saiakeragilea.
• 1959 – Thierry Rey, frantziar judoka ohia.
• 1961 – Jevgeni Prigozhin, Putinen chef, errusiar oligarka, mertzenario-burua, Vladimir Putinen konfidantzazko laguna eta Wagner Taldeko sortzailea (h. 2023).
• 1965 – Nigel Short, ingeles xakelaria.
• 1968 – Mathias Rust, alemaniar hegazkin pilotua, Gerra Hotzaren amaieraldera Moskuko Plaza Gorrian lurrartzeagatik ospetsua.
• 1969 – Teri Polo, estatubatuar aktorea.
• 1971 – Ghil'ad Zuckermann, israeldar hizkuntzalaria.
• 1973 – Heidi Klum, alemaniar top-model ohia, telebista aurkezlea eta aktorea.
• 1974 –
  • Alanis Morissette, kanadar-estatubatuar abeslaria eta musikagilea.
  • Michael Rasmussen, daniar txirrindulari ohia.
• 1975 – Nikol Pashinyan, Armeniako lehen ministroa.
• 1977 – Vicki Richter, estatubatuar emakumezko aktore pornografiko transexuala.
• 1978 –
  • Hasna Benhasi, marokoar atleta, distantzia ertaineko lasterketetan aditua.
  • Antonietta Di Martino, italiar atleta ohia, altuera jauzian aditua.
• 1979 – Dani Mateo, kataluniar umorista, aktore, irrati esatari eta telebista aurkezlea.
• 1981 – Amy Schumer, estatubatuar komediagile, idazle, aktore eta ekoizlea.
• 1982 –
  • Salvador Espín, espainiar komiki ilustratzaile eta diseinatzailea.
  • Justine Henin, belgikar tenislari ohia.
• 1984 – Uisenma Borchu, mongolo-alemaniar zinemagilea eta aktorea.
• 1985 –
  • Tirunesh Dibaba, etiopiar atleta, distantzia luzeetan aditua.
  • Shuto Yamamoto, japoniar futbolaria.
• 1986 – Dayana Mendoza, venezuelar modeloa.
• 1992 –
  • Sara Nieves Matheu García, espainiar matematikari, ingeniari informatiko, irakasle eta ikertzailea, zibersegurtasunean espezializatua.
  • Alejandra Onieva, espainiar aktorea.
  • Rubén Sobrino, espainiar futbolaria.
• 1994 – Tilly Mandelbrot, frantziar aktore eta dantzaria.
• 1998 – Alexandra Soldatova, errusiar gimnasta erritmikoa.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1844 – Jose Manuel Urtasun Lakidain, nafar apaiza eta euskarazko predikuen idazlea (j. 1773).
• 1897 – Fermin Matxinbarrena, gipuzkoar politikari eta enpresaburua (j. 1835).
• 1908 – Jean-Paul Habans, Paulus, lapurtar abeslaria, Saint-Mandén (j. 1845).
• 1936 – Francisco Grandmontagne, Luis de Jaizquibel, gipuzkoar kazetaria eta idazlea (j. 1866).
• 1951 –
  • Luis Arana Goiri, euskal abertzalea eta Sabino Arana Goiriren anaia (j. 1862).
  • Jose Maria Azkona, nafar idazle, itzultzaile eta liburuzalea (j. 1882).
• 1969 – Jean-Baptiste Bédère, lapurtar errugbilaria (j. 1902).
• 1980 – Gerardo Caballero, arabar militarra, Madrilen (j. 1890).
• 1983 – Jaime Lazkano, nafar futbolaria, Madrilen (j. 1909).
• 1987 – Emiliano Álvarez, euskal txirrindularia (j. 1912).
• 1993 – Jesús María Zubiarraín Argiñano, gipuzkoar futbol atezaina (j. 1945).
• 2012 –
  • Andoni Esparza Gallastegi, bizkaitar kooperatibista eta albaitaria (j. 1932).
  • Jesús María Hurtado Arrieta, bizkaitar futbolaria (j. 1930).
• 2015 – Mikel Garmendia Olaziregi, Belarra, eusko gudaria, Itxarkundia batailoian aritua (j. 1915).
• 2017 – Rafael Eguskiza, bizkaitar belar hockey jokalaria (j. 1935).
• 2019 – Jose Luis Longaron, gipuzkoar artista plastikoa (j. 1952).
• 2021 – Raoul Sangla, lapurtar zinema zuzendari, gidoigile eta kazetaria (j. 1930).
• 2022 – Fidencio Berrade, nafar apaiza, Sestaoko abadea (j. 1936).

Mundua

• 193 – Didio Juliano erromatar enperadorea, Septimio Severok eraila.
• 657 – Eugenio I.a, Aita santua.
• 1057 – San Eneko Oñakoa, Oñako San Salvador abadiako beneditar abadea.
• 1307 – Dultzino, italiar fraide eta buru erlijiotsua (j. c. 1250).
• 1310 – Margarita Porete, Beginen korrontearen mistika frantziarra (j. c. 1250).
• 1434 – Ladislao II.a Poloniakoa, Lituaniako duke handia eta Poloniako erregea (j. c. 1362).
• 1608 – Maria Leonor Clevesekoa, alemaniar noblea (j. 1550).
• 1616 – Tokugawa Ieyasu, Japoniako Tokugawa shogunerriaren sortzailea (j. 1543).
• 1690 – Antonio Álvarez de Toledo Enríquez de Ribera, espainiar aristokrata, Leringo VII. kondea eta Nafarroako kondestablea izandakoa (j. 1615).
• 1815 –
  • Louis-Alexandre Berthier, frantziar mariskala (j. 1753).
  • James Gillray, ingeles karikaturagilea (j. 1756).
• 1822 – René Just Haüy, frantziar apaiz katoliko eta mineralogoa (j. 1743).
• 1823 – Louis Nicolas Davout, frantziar mariskala (j. 1770).
• 1841 –
  • Nicolas Appert, frantziar asmatzaile eta gozogilea (j. 1749).
  • David Wilkie, eskoziar margolaria (j. 1785).
• 1846 – Gregorio XVI.a, Aita santua (j. 1765).
• 1849 – Maria Elisabet Bavarian, Dukesa Bavarian (j. 1784).
• 1868 – James Buchanan, Ameriketako Estatu Batuetako 15. Presidentea (j. 1791).
• 1876 – Khristo Botev, bulgariar idazlea (j. 1848).
• 1879 – Luis-Napoleon Bonaparte, Frantziako printze inperiala (j. 1856).
• 1890 – Camilo Castelo Branco, potugaldar idazlea (j. 1825).
• 1912 – Daniel Burnham, estatubatuar arkitekto eta hirigilea (j. 1846).
• 1919 - Hedwig Dohm, alemaniar idazle eta feminista (j. 1831).
• 1925 – Thomas R. Marshall, Ameriketako Estatu Batuetako 28. presidenteordea (j. 1854).
• 1938 – Ödön von Horváth, alemanez idatzi zuen austriar-hungariar idazlea (j. 1901).
• 1941 – Hugh Walpole, ingeles idazlea (j. 1884).
• 1943 – Leslie Howard, ingeles aktore, zinema zuzendari eta ekoizlea (j. 1893).
• 1945 – Walter Frederick Gale, australiar bankari astronomiazalea (j. 1865).
• 1946 – Ion Antonescu, Errumaniako diktadorea (j. 1882).
• 1952 – John Dewey, estatubatuar pedagogo eta filosofo pragmatikoa (j. 1859).
• 1957 - Raymond Cazeaux, ingeles futbolaria, Athleticen aritutakoa (j. 1882).
• 1959 – Sax Rohmer, ingeles eleberrigilea (j. 1883).
• 1968 – Helen Keller, estatubatuar idazle eta ekintzailea (j. 1880).
• 1970 –
  • Pedro Eugenio Aramburu, euskal jatorriko politikaria, Argentinako presidentea (j. 1903).
  • Giuseppe Ungaretti, italiar olerkaria (j. 1888).
• 1974 – Ebba Amfeldt, daniar aktorea (j. 1906).
• 1979 – Werner Forßmann, alemaniar kirurgialaria, 1956ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1904).
• 1983 – Anna Seghers, alemaniar eleberrigilea (j. 1900).
• 1987 – Errol Barrow, Barbadosko lehen ministroa (j. 1920).
• 1994 – Joaquín Pérez Villanueva, espainiar historialaria (j. 1910).
• 1997 – Nikolai Tikhonov, Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuneko lehen ministroa (j. 1905).
• 1999 –
  • Olivier Debré, frantziar margolaria (j. 1920).
  • Torcuato Luca de Tena, Luca de Tenako markesa, espainiar idazle eta kazetaria (j. 1923).
  • Cris Miró, argentinar aktorea, dantzaria eta vedettea, Argentinan ospea lortu zuen lehen emakume transgeneroa (j. 1965).
• 2001 – Birendra Nepalgoa, Nepalgo erregea (j. 1945).
• 2006 – Rocío Jurado, espainiar abeslari eta aktorea, andaluziar koplan eta flamenkoan espezializatua (j. 1943).
• 2008 – Yves Saint Laurent, frantziar moda-diseinatzailea eta enpresaburua, Yves Saint Laurent goi-joskintzako arropa markaren sortzailea (j. 1936).
• 2015 –
  • Nicholas Liverpool, Dominikako presidentea (j. 1934).
  • Jacques Parizeau, Quebeceko lehen ministroa (j. 1930).
• 2018 –
  • Poldy Bird, argentinar idazle eta poeta (j. 1941).
  • John Julius Norwich, britaniar historialaria eta idazlea (j. 1929).
• 2019 –
  • Michel Serres, frantziar filosofo eta zientzietako historialaria (j. 1930).
  • José Antonio Reyes, espainiar futbolaria (j. 1983).
• 2021 – Violeta Vidaurre, txiletar aktore, akademiko, gidoilari eta antzerki zuzendaria (j. 1928).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Eneko/Iñigo eta Enekoitz/Eneka/Nekoitza.
• Esnearen Munduko Eguna

Kanpo estekak

• Datuak: Q2625
• Multimedia: 1 June / Q2625

Maiatzaren 31 | Urteko egutegi | Ekainaren 2