Žilina

	Žilina
	hungare: Zsolna, germane: Sillein
	urbo
	Vido al Placo de A. Hlinka kaj Katedralo de La plej sankta Triunuo
Flago	Blazono
	Oficiala nomo: Žilina
Lando	Slovakio
Regiono	Regiono Žilina
Distrikto	Distrikto Žilina
Historiaj regionoj	Supra Hungarujo, Hauerlando
Parto de	Horné Považie
Ŝoseo	D1
Najbaras kun	Lietavská Lúčka
Konata loko	Budatín kastelo
Riveroj	Váh, Kysuca, Rajčianka
Situo	Žilina
- alteco	378 m s. m.
- koordinatoj	49° 13′ 22″ N 18° 44′ 24″ O / 49.22278 °N, 18.74000 °O (mapo)
Plej alta punkto
- alteco	211 m s. m.
Areo	80,028 km² (8 002,8 ha)
Loĝantaro	84 675 (31.05.2010)
Orogenenezo; montariĝo	Žilinská kotlina
Unua skribmencio	1208
Primatoro	Igor Choma (SMER,SZ,ĽS-HZDS,HZD)
Horzono	MET (UTC+1)
- somera tempo	MET (UTC+2)
Poŝtkodo	010 01
Telefona antaŭkodo	+421-41
Aŭtokodoj	ZA
NUTS	517402
	Situo enkadre de Slovakio Situo enkadre de Slovakio
	Situo enkadre de Regiono Žilina Situo enkadre de Regiono Žilina
	Vikimedia Komunejo: Žilina
	Retpaĝo: www.zilina.sk
	Portalo pri Slovakio

Por aliaj signifoj, bv. rigardi la apartigilan paĝon: Žilina (apartigilo)

Koordinatoj: 49° 13′ 22″ N 18° 44′ 24″ O / 49.22278 °N, 18.74000 °O (mapo)

Žilina, hungare Zsolna [ĵolna], germane Silein, pole Żylina, latine Solna, estas urbo en nordokcidenta Slovakio kiu situas precipe sur la maldekstra bordo de la rivero Váh, tial foje nomata la "perlo sur la Váh"^[1] Žilina estas la ĉefurbo de la regiono Žilina (Žilinský kraj) kaj la plej grava urbo de la samnoma administra unuo (Okres Žilina). Kun 81 219 loĝantoj (ĝis la 31-a de decembro 2022) ĝi estas la kvara plej granda urbo en Slovakio. Ĝi estas grava industria kaj transportcentro, la sidejo de universitato kaj ekde 2008 la episkopejo de la Romkatolika Diocezo de Žilina.

Urba strukturo

Municipoj apartenantaj al Žilina:

La sekvaj municipoj estis aldonitaj al Žilina en la dua duono de la 20-a jarcento:

Bánová Brodno Budatino Apartamento Mojšová Lúčka Považsky Chlmec	Gardisto Dorna Profunde zastrania Vetkuro Žilina Lehota

Apartenaĵo de Žilina estas Budatín. La hodiaŭa kastelo Budatín kaj aliaj monaĥejoj kaj konstruaĵoj estis konstruitaj en la baroka periodo.

Novkonstruitaj loĝejaj kvartaloj:

Argiloj - 1960-aj jaroj
Lupoj - 70-aj jaroj
Solinky - 80-aj jaroj
Hájik - 80-aj kaj 90-aj jaroj

Notindas, ke en Žilina oni baze donis al la loĝdomoj popolnomojn, kio kontrastas kun la regionaj urboj Banská Bystrica kaj Košice tiutempe, kie artefaritaj nomoj estis kreitaj por la loĝkvartaloj.

Historio

Post la tatara invado en 1241 germanoj fondis komunumon, kiu urbiĝis en 1321. Post atakoj de husanoj la germanoj rifuĝis, alvenis slovakoj. Gimnazio ekfunkciis ekde 1773. Tiutempe en la urbo produktiĝis multe da drapo. En 1849 tie oratoris Ľudovít Štúr. Fine de la 19-a j.c. konstruiĝis granda rondirado de fervojo, kiu ligis urbojn Budapeŝto-Miskolc-Košice-Poprad-Liptovský Mikuláš-Martin-Žilina-Považská Bystrica-Trenčín-Trnava-Bratislava-Vác-Budapeŝto. En 1910 loĝis tie 9179 da homoj (4954 slovakoj, 2336 hungaroj, 1463 germanoj, 164 poloj kaj 127 ĉeĥoj).

Dum la unua mondmilito ekzistis en Žilina militkaptitejo kaj militista hospitalo. En 1276 militviktimoj estis entombigitaj ĉe la armea tombejo.

Post la fino de la unua mondmilito, post la disfalo de la duopa monarkio Aŭstrio-Hungario kaj la kreado de Ĉeĥoslovakio, la slovakaj regionoj aliĝis al la tiel nomata Martina Deklaracio. Ĝis 1919 la urbo estis distriktejo de Trencsén (reĝa departemento), poste la regiono iĝis parto de Ĉeĥoslovakio. En marto 1919 Bratislavo fariĝis ĉefurbo de la orienta duono de la Ĉeĥoslovaka Respubliko kaj la slovaka kamparo. La 6-an de oktobro 1938, la aŭtonomio de Slovakio ene de Ĉeĥoslovakio estis proklamita en Žilina.

Urbestro estas Ján Slota. Aŭtofabriko KIA Koreo nuntempe komencas la produktadon. En 2000 la loĝantaro konsistis preskaŭ senescepte el slovakoj.

21-a jarcento

La aŭtofabriko Kia Motors Slovakia estis konstruita proksime de la urbo inter 2004 kaj 2006. Ĝi estas konsiderata la unua eŭropa fabriko de la Kia Group.

Vidindaĵoj

Simile al Bratislavo, la urbocentro de Žilina estas dizajnita kiel tre granda piedira zono kie butikumado kaj restoracioj dominas.

Aliaj vidindaĵoj:

ĉefplaco, iama foirejo ĉirkaŭita per arkadaj domoj kaj kun la malnova urbodomo
- gotika preĝejo el la 15-a j.c.
- iama burgo turo, poste sonorilturo
- baroka templo kaj klostro omaĝe al Sankta Paŭlo
- baroka preĝejo kaj klostro de franciskanoj
- romanika preĝejo omaĝe al Stefano la 1-a el la 13-a j.c.

Kastelo Budatín en la distrikto Budatín: ĉirkaŭfosita kastelo sur la norda bordo de Waag , kiu estis konstruita post 1545 ĉirkaŭ gotika gardoturo el la 13-a jarcento. La turo estis uzata kiel doganstacio dum longa tempo. La kastelo estis laste renovigita en la klasikisma stilo inter 1849 kaj 1923 . Hodiaŭ la kastelo enhavas muzeon, kies konstanta ekspozicio estas dediĉita al la metio de dratbindo.

Trafiko kaj transportado

Aertrafiko

Flughaveno Zilina estas internacia flughaveno kun la IATA flughavenkodo ILZ kaj la ICAO-kodo LZZI.

Fervojo

Žilina estas fervoja nodo kaj situas ĉe la finoj de la fervojaj linioj de Bratislavo kaj Košice kaj tial preskaŭ ekzakte meze de la fervoja interligo Bratislavo - Žilina - Poprad - Košice. Estas ankaŭ loka trajno al Rajec. Žilina havas stacidomon. Alia ĉefa vojo kondukas per Čadca al Ostrava aŭ al Katowice. Ekzistas ankaŭ regiona trajnkonekto al Rajec. Bratislavo kaj Košice estas atingeblaj per ekspresaj trajnoj de la Slovakaj Ŝtataj Fervojoj ĉiujn 2 horojn. La multe pli rapidaj Interurbaj trajnoj veturas malpli ofte la vojaĝdaŭro al Bratislavo estas 2h30 kaj al Košice 2h40.

Internacia trajtrafiko

En internacia trafiko estas regulaj ligoj al Vieno, Katowice, Varsovio, Krakovo, Prago, Brno kaj Kievo. Estas SuperCity-konekto (eksprestrajno) ĉiuhore al Prago kaj Košice unufoje tage. Krome, la du privataj fervojaj kompanioj Leo Express kaj Regiojet proponas interalie rektajn konektojn. al Prago, Bratislavo kaj Košice.

Aŭtovojoj

La urbo estas grava vojtransporta centro ene de Slovakio. Žilina kuŝas sur la ankoraŭ ne finita D1, kiu celas ligi Bratislavon kun Košice kaj sur la parte finita D3. Ambaŭ renkontiĝas okcidente de Žilina ĉe la urbo Hričovské Podhradie ĉe la aŭtovojkruciĝo Žilina . La D1 nuntempe finiĝas ĉe la elirejo Žilina-juh (199), la daŭrigo al Košice per la 7,5 km longa Višňové-tunelo daŭre estas konstruata. La D3 nun formas la nordokcidentan pretervojon (inkluzive de la 2.2 km longa Považský-Chlmec Tunnel ) de la grandurbo, sed daŭre sen daŭrigo direkte al Čadca same kiel la Ĉeĥa Respubliko kaj Pollando.

Sur la nivelo de la ŝoseoj, kvar 1-ordaj vojoj kondukas en la urbon: la I/11 el Čadca same kiel Ĉeĥio kaj Pollando eksteren, la I/18 el Martin, Poprad kaj Orienta Slovakio, la I/64 el Rajec kaj Prievidza kaj la I/61 el Považská Bystrica, Trenčín kaj Bratislavo. Ĉiuj renkontiĝas sur la interna ringa vojo de Žilina, la I/60 .

Tri eŭropaj vojoj kruciĝas en Žilina: 50 , 75 kaj 442 .

Urba transporto

Ekzistas kelkaj trolebusitineroj kaj urbobussistemo.

Personecoj (elekto)

Peter Sagan (n. 1990 ), biciklanto
Martin Šulík (n. 1962 ), aktoro, reĝisoro kaj instruisto
Ján Frátrik (1916-2000), poeto kaj tradukisto de germana kaj franca poezio
En la iama Zsolna naskiĝis:
- hungara instruisto Adolf Schustek
- aŭstra psikiatro Victor Tausk.
En la iama Zsolna mortis hungara advokato Sándor Lombardini.