Ισπανία των Αψβούργων

	Ισπανία των Αψβούργων ; Monarquía Católica; Monarquía Hispánica; Monarquía de España
Σταυρός της Βουργουνδίας	Θυρεός του Καρόλου Β'
	Τοποθεσία Ισπανία Χάρτης του 1570 της Ιβηρικής Χερσονήσου
Πρωτεύουσα	Μαδρίτη (1561-1601); Βαγιαδολίδ (1601-1606); Μαδρίτη (1606-1700)
Πολίτευμα	Μοναρχία
Ιστορική εποχή	Πρώιμη Σύγχρονη περίοδος

Ο όρος Ισπανία των Αψβούργων αναφέρεται στην ιστορία της Ισπανίας τον 16ο και 17ο αιώνα (1506–1700), όταν η Ισπανία βρισκόταν υπό την εξουσία της Δυναστείας των Αψβούργων (επίσης συνδεδεμένη με το ρόλο της στην ιστορία της Κεντρικής Ευρώπης).^[2]^[3] Υπό την Αψβουργική διοίκηση (κυρίως υπό τον Κάρολο Ε' και τον Φίλιππο Β' της Ισπανίας), η Ισπανία έφθασε στο ζενίθ της επιρροής και της δύναμης της, ελέγχοντας εδάφη που εκτείνονταν από την Αμερική έως τις Ανατολικές Ινδίες στην Ασία, τις Κάτω Χώρες (οι οποίες περιελάμβαναν εδάφη της Βουργουνδίας και της Γερμανίας), το μεγαλύτερο τμήμα της σύγχρονης Ιταλίας στην Ευρώπη, και από το 1580 έως το 1640 την Πορτογαλία, την Πορτογαλική Αυτοκρατορία και ποικίλα άλλα εδάφη, όπως τη Μάλτα στη Μεσόγειο και μικρούς θύλακες όπως τη Θέουτα και το Οράν στη Βόρεια Αφρική. Συνολικά, η Ισπανία των Αψβούργων ήταν, για πάνω από έναν αιώνα, η μέγιστη δύναμη του κόσμου. Για αυτό τον λόγο, αυτή η περίοδος της Ισπανικής ιστορίας έχει επίσης αναφερθεί ως η "Εποχή της Επέκτασης".

Κατά τους ύστερους Αψβούργους βασιλείς, και κυρίως στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα, η Ισπανία βίωσε μια βαθμιαία πολιτική και πολιτισμική παρακμή.

Η ναυτική υπεροχή της Ισπανίας τον 16ο αιώνα φάνηκε από τη νίκη εναντίον των Οθωμανών στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου το 1571 (η οποία ήταν σημαντική για τους Ισπανούς και τους Χριστιανούς συνολικά). Από το μέγεθος της Ισπανικής Αρμάδας το 1588 και μια σειρά νικών εναντίον της Αγγλίας στον Αγγλοϊσπανικό Πόλεμο του 1585–1604. Όμως κατά τη διάρκεια των μέσων δεκαετιών του 17ου αιώνα η ναυτική δύναμη της Ισπανίας εισήλθε σε μακρά παρακμή με αυξανόμενες ήττες εναντίον των Ηνωμένων Επαρχιών. Στη ξηρά η Ισπανία των Αψβούργων ενεπλάκη στον Τριακονταετή Πόλεμο, και στο δεύτερο ήμισυ του 17ου αιώνα οι Ισπανοί ηττήθηκαν από τους Γάλλους, υπό τον Βασιλιά Λουδοβίκο ΙΔ'. Η Αψβουργική διοίκηση στην Ισπανία έληξε με τον θάνατο το 1700 του Καρόλου Β' ο οποίος οδήγησε στον Πόλεμο της Ισπανικής Διαδοχής και στην κατάληψη της Ισπανίας από τον Οίκο των Βουρβόνων.

Τα χρόνια των Αψβούργων ήταν επίσης μια Ισπανική Χρυσή Εποχή της πολιτισμικής άνθησης. Μεταξύ των προεξεχουσών μορφών της περιόδου ήταν ο Ντιέγο Βελάθκεθ, ο Ελ Γκρέκο, ο Μιγκέλ ντε Θερβάντες, η Τερέσα της Άβιλα, ο Πέδρο Καλδερόν ντε λα Μπάρκα, ο Φρανθίσκο ντε Βιτόρια, ο Ντομίνγκο ντε Σότο και ο Φρανθίσκο Σουάρεθ.

Χρονολογία

Οι αρχές της αυτοκρατορίας (1504–1521)

Η Ισπανία εισήλθε στην de jure κατάσταση του ενιαίου κράτους μόνο μετά τον θάνατο του Καρόλου Β' και με την έκλειψη της Ισπανικής δυναστείας των Αψβούργων, την άνοδο του Φιλίππου Ε' και την εγκαινίαση της Βουρβονικής δυναστείας και των μεταρρυθμίσεων της. Όμως, οι Ισπανοί Αψβούργοι δημιούργησαν το πρώτο de facto ενωμένο κράτος στην Ιβηρική Χερσόνησο, το οποίο για μια σύντομη περίοδο περιελάμβανε και την Πορτογαλία.

Η πολιτική οντότητα που αναφέρεται ως Ισπανία^[4] ήταν στην ουσία μια ομοσπονδία που περιελάμβανε πολλά μεσαιωνικά αυτόνομα βασίλεια— την Αραγωνία, την Καστίλη, τη Λεόν και τη Ναβάρρα. Σε μερικές περιπτώσεις, αυτά τα αυτόνομα βασίλεια ήταν τα ίδια συνομοσπονδίες, με πιο γνωστό το Στέμμα της Αραγωνίας (Πριγκιπάτο της Καταλωνίας, Βασίλειο της Αραγωνίας, Βασίλειο της Βαλένθια και Βασίλειο της Μαγιόρκας). Ο γάμος της Ισαβέλλας Α' της Καστίλης και του Φερδινάνδου Β´ της Αραγωνίας ένωσε δύο από τα μεγαλύτερα τέτοια βασίλεια, την Καστίλη και την Αραγωνία, το οποίο οδήγησε στην ευρέως επιτυχημένη εκστρατεία τους εναντίον των Μαυριτανών με αποκορύφωμα την κατάκτηση της Γρανάδας το 1492.

Το 1504, η Βασίλισσα Ισαβέλλα πέθανε, και μολονότι ο Φερδινάνδος προσπάθησε να διατηρήσει τη θέση του στην Καστίλη ως επακόλουθο του θανάτου της, το Καστιλιανό κοινοβούλιο (Cortes Generales) επέλεξε να στέψει την κόρη της Ισαβέλλας, Ιωάννα, βασίλισσα. Ο σύζυγος της Φίλιππος ήταν ο Αψβούργος γιος του Άγιου Ρωμαίου Αυτοκράτορα Μαξιμιλιανού Α' και της Μαρίας της Βουργουνδίας και ταυτόχρονα έγινε ο βασιλικός σύζυγος Φίλιππος Α´ της Καστίλης. Λίγο αργότερα η Ιωάννα άρχισε να ολισθαίνει στην παράνοια, αν και το πόσο ψυχικά άρρωστη ήταν έχει υπάρξει αμφισβητούμενο θέμα. Το 1506 ο Φίλιππος κατέλαβε την αντιβασιλεία εκ μέρους της, αλλά πέθανε αργότερα το ίδιο έτος υπό μυστήριες περιστάσεις, πιθανώς δηλητηριασμένος από τον πεθερό του.^[5] Εφόσον ο μεγαλύτερος γιος τους Κάρολος ήταν μόνο έξι, το κοινοβούλιο απρόθυμα επέτρεψε στον πατέρα της Ιωάννας, Φερδινάνδο να κυβερνήσει τη χώρα ως αντιβασιλιάς της Ιωάννας και του Καρόλου.

Η Ισπανία ήταν τώρα ενωμένη υπό έναν μοναδικό κυβερνήτη, τον Φερδινάνδο Β´ της Αραγωνίας. Ως μοναδικός μονάρχης, ο Φερδινάνδος υιοθέτησε μια πιο επιθετική πολιτική από αυτή που είχε ως σύζυγος της Ισαβέλλας, διευρύνοντας τη σφαίρα επιρροής της Ισπανίας στην Ιταλία, ενδυναμώνοντας την εναντίον της Γαλλίας. Ως κυβερνήτης της Αραγωνίας, ο Φερδινάνδος αναμείχθηκε στον αγώνα εναντίον της Γαλλίας και της Βενετίας για τον έλεγχο της Ιταλίας· αυτές οι συγκρούσεις έγιναν το κέντρο της εξωτερικής πολιτικής του Φερδινάνδου ως βασιλιά. Η πρώτη χρήση των Ισπανικών δυνάμεων από τον Φερδινάνδο ήρθε στον Πόλεμο της Ιεράς Συμμαχίας εναντίον της Βενετίας, όπου οι Ισπανοί στρατιώτες διακρίθηκαν στο πεδίο δίπλα στους Γάλλους συμμάχους τους στη Μάχη του Ανιαντέλο (1509). Μόνο ένα έτος μετά, ο Φερδινάνδος εισήλθε στην Ιερά Συμμαχία εναντίον της Γαλλίας, διαβλέποντας μια ευκαιρία να πάρει τη Νάπολη — στην οποία έφερε μια δυναστική διεκδίκηση — και τη Ναβάρρα, που τη διεκδικούσε μέσω του γάμου του με τη Ζερμαίν της Φουά. Ο πόλεμος είχε μικρότερη επιτυχία από αυτόν εναντίον της Βενετίας και το 1516 η Γαλλία συμφώνησε ανακωχή, η οποία άφηνε το Μιλάνο υπό γαλλικό έλεγχο και αναγνώριζε την ισπανική ηγεμονία στη βόρεια Ναβάρρα. Ο Φερδινάνδος πέθανε αργότερα το ίδιο έτος.

Ο θάνατος του Φερδινάνδου οδήγησε στην άνοδο του νεαρού Καρόλου στο θρόνο ως Κάρολος Α' της Καστίλης και της Αραγωνίας, αποτελεσματικά ιδρύοντας τη μοναρχία της Ισπανίας. Η ισπανική κληρονομιά του περιελάμβανε όλες τις ισπανικές κτήσεις στον Νέο Κόσμο και γύρω από τη Μεσόγειο. Με το θάνατο του Αψβούργου πατέρα του το 1506, ο Κάρολος είχε κληρονομήσει τις Κάτω Χώρες και τα εδάφη της ελεύθερης κομητείας της Βουργουνδίας, μεγαλώνοντας στη Φλάνδρα.

Το 1519, με το θάνατο του παππού του, από τον πατέρα του, Μαξιμιλιανού Α´, ο Κάρολος κληρονόμησε τα εδάφη των Αψβούργων στη Γερμανία, και δεόντως εκλέχθηκε Αυτοκράτορας Κάρολος Ε' το ίδιο έτος. Η μητέρα του, Ιωάννα, παρέμεινε κατ' όνομα βασίλισσα της Καστίλης έως το θάνατο της το 1555, αλλά εξαιτίας της ψυχικής της υγείας και ανησυχιών επειδή προτεινόταν ως ένας εναλλακτικός μονάρχης από την αντιπολίτευση (όπως συνέβη στην Εξέγερση των Κομουνέρος), ο Κάρολος την κράτησε φυλακισμένη.

Εκείνη τη στιγμή, ο Αυτοκράτορας και Βασιλιάς Κάρολος ήταν ο ισχυρότερος άνδρας στη Χριστιανοσύνη. Η συσσώρευση τόσης δύναμης από έναν άνδρα και μια δυναστεία ανησύχησε πολύ τον βασιλιά της Γαλλίας, Φραγκίσκο Α', ο οποίος βρέθηκε περικυκλωμένος από εδάφη των Αψβούργων. Το 1521 ο Φραγκίσκος επιτέθηκε στις Ισπανικές κτήσεις στην Ιταλία και τη Ναβάρρα, γεγονότα που εγκαινίασαν έναν δεύτερο γύρο Γαλλοϊσπανικής σύγκρουσης. Ο πόλεμος ήταν μια καταστροφή για τη Γαλλία, που υπέστη ήττες στην Μπικόκα (1522), την Παβία (1525, οπότε ο Φραγκίσκος αιχμαλωτίσθηκε), και στο Λαντριάνο (1529) προτού ο Φραγκίσκος υποχωρήσει και εγκαταλείψει το Μιλάνο στην Ισπανία ακόμη μια φορά.

Ένας αυτοκράτορας και ένας βασιλιάς (1521–1556)

Η νίκη του Καρόλου στη Μάχη της Παβίας (1525) εξέπληξε πολλούς Ιταλούς και Γερμανούς και απέσπασε τις ανησυχίες ότι ο Κάρολος θα προσπαθούσε να κερδίσει ακόμη μεγαλύτερη δύναμη. Ο Πάπας Κλήμης Ζ΄ άλλαξε πλευρά και ενώθηκε τώρα με τη Γαλλία και τα κυριότερα Ιταλικά κράτη εναντίον του Αψβούργου Αυτοκράτορα, στον Πόλεμο της Συμμαχίας του Κονιάκ. Το 1527, εξαιτίας της ανικανότητας του Καρόλου να τους πληρώσει επαρκώς, οι στρατοί του στη Βόρεια Ιταλία στασίασαν και λεηλάτησαν τη Ρώμη για λάφυρα, αναγκάζοντας τον Κλήμεντα και τους διάδοχους πάπες να είναι αρκετά πιο συνετοί στις συμφωνίες τους με κοσμικές αρχές: το 1533, η άρνηση του Κλήμεντα να ακυρώσει τον γάμο του Ερρίκου Η´ της Αγγλίας με την Αικατερίνη της Αραγωνίας (θεία του Καρόλου) ήταν άμεση συνέπεια της απροθυμίας του να προσβάλει τον αυτοκράτορα και να λεηλατηθεί η πρωτεύουσά του για δεύτερη φορά. Η Ειρήνη της Βαρκελώνης, υπογεγραμμένη μεταξύ του Καρόλου και του πάπα το 1529, εγκαθίδρυσε μια πιο εγκάρδια σχέση μεταξύ των δύο ηγετών που αποτελεσματικά ονόμασε την Ισπανία προστάτιδα του Καθολικισμού και αναγνώρισε τον Κάρολο ως βασιλιά της Λομβαρδίας σε αντάλλαγμα για την Ισπανική διαμεσολάβηση στην ανατροπή της στασιαστικής Φλωρεντινής Δημοκρατίας.

Το 1543, ο Φραγκίσκος Α', βασιλιάς της Γαλλίας, ανακοίνωσε την πρωτοφανή συμμαχία του με τον Οθωμανό σουλτάνο, τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή, καταλαμβάνοντας την Ισπανοκρατούμενη πόλη της Νίκαιας σε συνεργασία με Οθωμανικές δυνάμεις. Ο Ερρίκος Η' της Αγγλίας, ο οποίος απέκτησε μια μεγαλύτερη μνησικακία εναντίον της Γαλλίας απ' ό,τι κράτησε εναντίον του Αυτοκράτορα που στάθηκε εμπόδιο στο διαζύγιό του, ενώθηκε με τον Κάρολο στην εισβολή του στη Γαλλία. Αν και ο Ισπανικός στρατός ηττήθηκε παταγωδώς στη Μάχη του Σερισόλ, στην Πολιορκία της Νίκαιας ο Ερρίκος διέπρεψε καλύτερα και η Γαλλία αναγκάσθηκε να αποδεχθεί όρους. Οι Αυστριακοί, με ηγέτη τον νεότερο αδελφό του Καρόλου Φερδινάνδο, συνέχισαν να πολεμούν τους Οθωμανούς στα ανατολικά. Με τη Γαλλία ηττημένη, ο Κάρολος ασχολήθηκε με το να επιληφθεί ενός παλαιότερου προβλήματος: την Ένωση του Σμαλκάλντεν.

Η Προτεσταντική Μεταρρύθμιση είχε ξεκινήσει στη Γερμανία το 1517. Ο Κάρολος, μέσω της θέσης του ως Άγιος Ρωμαίος Αυτοκράτορας, των σημαντικών κτήσεων του στα γερμανικά σύνορα και της στενής του σχέσης με τους Αψβούργους συγγενείς του στην Αυστρία, είχε παγιωμένο ενδιαφέρον για τη διατήρηση της σταθερότητας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο Πόλεμος των Χωρικών ξέσπασε στη Γερμανία το 1524 και κατέστρεψε τη χώρα μέχρι που κατεστάλη βίαια το 1526· ο Κάρολος, αν και ήταν τόσο μακριά από τη Γερμανία, δεσμεύτηκε να κρατά την τάξη. Μετά τον Πόλεμο των Χωρικών οι Προτεστάντες οργανώθηκαν σε μια αμυντική ένωση για να προστατευθούν από τον Αυτοκράτορα Κάρολο. Υπό την προστασία της Σμαλκαλδικής Ένωσης, τα προτεσταντικά κράτη διέπραξαν αρκετές ατασθαλίες στα μάτια της Καθολικής Ένωσης— μεταξύ άλλων και την κατάσχεση μερικών εκκλησιαστικών εδαφών — και αψήφησαν την εξουσία του Αυτοκράτορα.

Πιθανόν ούσα πιο σημαντική για τη στρατηγική του Ισπανού βασιλιά, η Ένωση είχε συμμαχήσει με τους Γάλλους και προσπάθειες στη Γερμανία να υπονομευθεί η Ένωση απορρίφθηκαν. Η ήττα του Φραγκίσκου οδήγησε στην ακύρωση της συμμαχίας με τους Προτεστάντες και ο Κάρολος εκμεταλλεύθηκε την ευκαιρία. Πρώτα προσπάθησε μέσω της διαπραγμάτευσης στη Σύνοδο του Τρέντο το 1545, αλλά η προτεσταντική ηγεσία αισθανόμενη προδομένη από τη στάση που κράτησαν οι Καθολικοί στη Σύνοδο, προχώρησε σε πόλεμο με ηγέτη τον Σάξονα εκλέκτορα Μαυρίκιο. Σε ανταπόκριση, ο Κάρλος επιτέθηκε στη Γερμανία ως επικεφαλής ενός μικτού Ολλανδοϊσπανικού στρατού, ελπίζοντας να αποκαταστήσει την Αυτοκρατορική εξουσία. Ο Αυτοκράτορας σε προσωπικό επίπεδο πέτυχε μια αποφασιστική νίκη επί των Προτεσταντών στην ιστορική Μάχη του Μύλμπεργκ το 1547. Το 1555, ο Κάρολος υπέγραψε με τα προτεσταντικά κράτη την ειρήνη του Άουγκσμπουργκ και αποκατέστησε τη σταθερότητα στη Γερμανία πάνω στην αρχή του cuius regio, eius religio («όποιου το βασίλειο, η θρησκεία του»), μια θέση μη δημοφιλής στον ισπανικό και ιταλικό κλήρο. Η ανάμειξη του Καρόλου στη Γερμανία θα εγκαθίδρυε έναν ρόλο για την Ισπανία ως προστάτιδα των υποθέσεων των Καθολικών Αψβούργων στην Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία· πράγμα που, επτά δεκαετίες αργότερα, θα οδηγούσε στη συμμετοχή της στον πόλεμο που θα τερμάτιζε αποφασιστικά το καθεστώς της Ισπανίας ως κορυφαία δύναμη της Ευρώπης.

Το 1526, ο Κάρολος νυμφεύθηκε την Ινφάντα Ισαβέλλα, αδελφή του Ιωάννη Γ' της Πορτογαλίας. Το 1556 παραιτήθηκε από τις θέσεις του, δίνοντας την Ισπανική του αυτοκρατορία στον μόνο επιζώντα γιο του, Φίλιππο Β' της Ισπανίας, και την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στον αδελφό του, Φερδινάνδο. Ο Κάρολος αποσύρθηκε στο μοναστήρι της Ιούστε (Εξτρεμαδούρα, Ισπανία), όπου φαίνεται να έπαθε νευρικό κλονισμό, και πέθανε το 1558.

Από το Σεν Κατέν μέχρι τη Ναύπακτο (1556–1571)

Η Ισπανία δεν ήταν ακόμη σε ειρήνη, καθώς ο επιθετικός Ερρίκος Β' της Γαλλίας ανήλθε στον θρόνο το 1547 και αμέσως ανανέωσε τη σύγκρουση με την Ισπανία. Ο διάδοχος του Καρόλου, Φίλιππος Β', διεξήγαγε επιθετικά τον πόλεμο εναντίον της Γαλλίας, συντρίβοντας έναν γαλλικό στρατό στη Μάχη του Σεν Καντέν στην Πικαρδία το 1557 και νικώντας τον Ερρίκο πάλι στη Μάχη του Γκραβελέν το επόμενο έτος. Η Συνθήκη του Κατώ-Καμπρεζί, υπογεγραμμένη το 1559, αναγνώριζε μόνιμα τις Ισπανικές διεκδικήσεις στην Ιταλία. Στους εορτασμούς που ακολούθησαν τη συνθήκη, ο Ερρίκος σκοτώθηκε από ένα κατά λάθος χτύπημα μιας λόγχης. Η Γαλλία επλήγη για τα επόμενα τριάντα έτη από εμφύλιο πόλεμο και αναταραχή (βλέπε Γαλλικοί Θρησκευτικοί Πόλεμοι) και ήταν ανίκανη να ανταγωνιστεί αποτελεσματικά την Ισπανία και τους Αψβούργους στον Ευρωπαϊκό αγώνα εξουσίας. Ελεύθερη από κάθε σοβαρή Γαλλική αντίδραση, η Ισπανία έφθασε στο απόγειο της δύναμης και της εδαφικής της έκτασης στην περίοδο 1559–1643.

Ο Κάρολος και οι διάδοχοί του, ενώ ήταν πιο άνετοι και συμπαθούσαν περισσότερο την Ισπανία, τη θεωρούσαν ως άλλο ένα κομμάτι της αυτοκρατορίας τους, αντί να τη γαλουχήσουν και να την αναπτύξουν, όπως η Γαλλία, η Αγγλία, και οι Κάτω Χώρες ίσως έκαναν στις χώρες τους. Η επίτευξη των πολιτικών στόχων της δυναστείας των Αψβούργων – η οποία σήμαινε κυρίως την υπονόμευση της δύναμης της Γαλλίας, τη διατήρηση της καθολικής ηγεμονίας των Αψβούργων στη Γερμανία, και η αποδυνάμωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας – ήταν σημαντικότερη για τους Αψβούργους κυβερνήτες παρά η ευημερία της Ισπανίας. Αυτή η έμφαση θα συνεισέφερε στην παρακμή της Ισπανικής αυτοκρατορικής δύναμης.

Η Ισπανική Αυτοκρατορία είχε αναπτυχθεί ουσιαστικά από τις ημέρες του Φερδινάνδου και της Ισαβέλλας. Οι Αυτοκρατορίες των Αζτέκων και των Ίνκας κατακτήθηκαν κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Καρόλου, από το 1519 μέχρι το 1521 και από το 1540 μέχρι το 1558, αντίστοιχα. Ισπανικοί οικισμοί ιδρύθηκαν στον Νέο Κόσμο: η Πόλη του Μεξικού, η πιο σημαντική αποικιακή πόλη που ιδρύθηκε το 1524 για να είναι το βασικό κέντρο διοίκησης του Νέου Κόσμου· η Φλόριδα, που αποικήθηκε τη δεκαετία του 1560 το Μπουένος Άιρες, που ιδρύθηκε το 1536· και η Νέα Γρανάδα (σύγχρονη Κολομβία), που αποικήθηκε τη δεκαετία του 1530. Η Ισπανική Αυτοκρατορία στο εξωτερικό έγινε η πηγή του Ισπανικού πλούτου και δύναμης στην Ευρώπη. Αλλά καθώς οι μεταφορές πολύτιμων μετάλλων επεκτάθηκαν γρήγορα στα τέλη του αιώνα, συνέβαλε στον γενικό πληθωρισμό που επηρέαζε ολόκληρη την Ευρώπη. Αντί να τροφοδοτεί την ισπανική οικονομία, το αμερικανικό ασήμι έκανε τη χώρα όλο και περισσότερο εξαρτημένη από ξένες πηγές πρώτων υλών και μεταποιημένων προϊόντων.

Η Ειρήνη του Κατώ-Καμπρεζί το 1559 τερμάτισε τον πόλεμο με τη Γαλλία, αφήνοντας την Ισπανία με σημαντικό πλεονέκτημα. Όμως, η κυβέρνηση είχε τεράστιο χρέος και κήρυξε πτώχευση εκείνο το έτος. Οι φιλοδοξίες του Φιλίππου ήταν πέραν των ικανοτήτων της χώρας του να τις πληρώσει, αν και ο άργυρος από το Μεξικό και το Περού κάπως αντιστάθμισαν τα πράγματα. Ακόμη και έτσι, τα περισσότερα έσοδα της κυβέρνησης ήταν από τους φόρους και τους δασμούς. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε εδώ και καιρό απειλήσει τα όρια των περιοχών των Αψβούργων στην Αυστρία και τη βορειοδυτική Αφρική και, σε απάντηση, ο Φερδινάνδος και η Ισαβέλλα είχαν στείλει αποστολές στη Βόρεια Αφρική, καταλαμβάνοντας τη Μελίγια το 1497 και το Οράν το 1509. Ο Κάρολος είχε προτιμήσει να αντιμετωπίσει τους Οθωμανούς με μια αρκετά πιο ναυτική στρατηγική, παρεμποδίζοντας τις οθωμανικές εκφορτώσεις στα βενετικά εδάφη της Ανατολικής Μεσογείου. Ως απάντηση και μόνο στις επιδρομές στην ανατολική ακτή της Ισπανίας, ο Κάρολος ηγήθηκε προσωπικά τις επιθέσεις εναντίον περιουσιών στη Βόρεια Αφρική (1545). Το 1560 οι Οθωμανοί επέφεραν μια σοβαρή ήττα για το Ισπανικό ναυτικό ανοικτά της Τυνησίας, αλλά το 1565, οι Οθωμανικές δυνάμεις ηττήθηκαν κατά την αποβίβασή τους στο στρατηγικά ζωτικό νησί της Μάλτας, το οποίο υπερασπίζονταν οι Ιωαννίτες Ιππότες. Ο θάνατος του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς το επόμενο έτος και η διαδοχή του από τον λιγότερο ικανό Σελίμ τον Μέθυσο ενθάρρυναν τον Φίλιππο, ο οποίος αποφάσισε να μεταφέρει τον πόλεμο στα Οθωμανικά εδάφη. Το 1571, μια μικτή ναυτική αποστολή Ισπανικών, Ενετικών και παπικών πλοίων με ηγέτη τον νόθο γιο του Καρόλου Δον Χουάν της Αυστρίας εξολόθρευσε τον Οθωμανικό στόλο στη Μάχη της Ναυπάκτου, τη μεγαλύτερη ναυμαχία που διεξήχθη σε ευρωπαϊκά νερά από το Άκτιο το 31 π.Χ. Ανάμεσα στον στόλο βρισκόταν και ο Μιγκέλ ντε Θερβάντες, ο μετέπειτα συγγραφέας του ιστορικού ισπανικού μυθιστορήματος Δον Κιχώτης. Η νίκη έκαμψε την Οθωμανική ναυτική απειλή εναντίον του Ευρωπαϊκού εδάφους, ιδιαίτερα στη δυτική Μεσόγειο, και η απώλεια έμπειρων ναυτικών αποτέλεσε ένα σημαντικό μειονέκτημα για την αντιμετώπιση των χριστιανικών στόλων. Όμως οι Τούρκοι κατόρθωσαν να ανακτήσουν το ναυτικό τους μέσα σε έναν χρόνο, χρησιμοποιώντας το με ευχρηστία προκειμένου να εδραιώσουν την οθωμανική κυριαρχία πάνω στην πλειονότητα των αφρικανικών ακτών της Μεσογείου και των ανατολικών νησιών. Ο Φίλιππος δεν διέθετε τους πόρους για να πολεμήσει ταυτόχρονα τόσο την Ολλανδία όσο και την Οθωμανική Αυτοκρατορία και συνεχίστηκε το αδιέξοδο στη Μεσόγειο έως ότου η Ισπανία συμφώνησε σε εκεχειρία το 1580.

Ο προβληματισμένος βασιλιάς (1571–1598)

Η περίοδος χαράς στη Μαδρίτη ήταν βραχύβια. Το 1566, ταραχές που δημιουργήθηκαν από τους Καλβινιστές στις Ισπανικές Κάτω Χώρες (που αντιστοιχούν περίπου με τις σύγχρονες Κάτω Χώρες και το Βέλγιο, που κληροδοτήθηκαν στον Φίλιππο από τον Κάρολο και τους Βουργουνδούς προγόνους του) προέτρεψε τον Δούκα της Άλμπα να διεξαγάγει μια στρατιωτική αποστολή προκειμένου να αποκατασταθεί ή τάξη. Ο Οίκος της Άλμπα ακολούθως εγκαθίδρυσε μια βασιλεία τρόμου. Το 1568, ο Γουλιέλμος ο Σιωπηλός ηγήθηκε μιας αποτυχημένης προσπάθειας να οδηγήσει την τυραννική Άλμπα σε κυριαρχία στις Κάτω Χώρες. Αυτή η προσπάθεια γενικά θεωρείται ότι σηματοδοτεί την έναρξη του Ογδοηκονταετούς Πολέμου ο οποίος τελείωσε με την ανεξαρτητοποίηση των Ηνωμένων Επαρχιών. Οι Ισπανοί, οι οποίοι αντλούσαν μεγάλο πλούτο από τις Κάτω Χώρες και συγκεκριμένα από το ζωτικό λιμάνι της Αμβέρσας, ήταν αφοσιωμένοι στην αποκατάσταση της τάξης και τη διατήρηση του ελέγχου τους στις επαρχίες. Το 1572, μια ομάδα Ολλανδών κουρσάρων γνωστών ως watergeuzen («Ζητιάνοι της Θάλασσας») επιτέθηκαν σε μερικές Ολλανδικές παραλιακές πόλεις, διακήρυξαν την υποστήριξή τους προς τον Γουλιέλμο και αποκήρυξαν την ισπανική ηγεσία.

Για την Ισπανία, ο πόλεμος ήταν μια υφέρπουσα καταστροφή. Το 1574 ο ισπανικός στρατός υπό τον Λουίς ντε Ρεκουεσένς αποκρούστηκε από την Πολιορκία του Λέιντεν αφότου οι Ολλανδοί κατέστρεψαν τα αναχώματα που συγκρατούσαν τη Βόρεια Θάλασσα και προστάτευαν ούτως τις χαμηλού υψομέτρου επαρχίες. Το 1576, αντιμέτωπος με το κόστος του 80.000 μελών στρατού κατοχής του στις Κάτω Χώρες και τον μαζικό στόλο, ο οποίος είχε νικήσει στη Ναύπακτο, ο Φίλιππος αναγκάστηκε να αποδεχτεί την πτώχευση. Ο στρατός στις Κάτω Χώρες στασίασε λίγο μετά, επιτιθέμενος στην Αμβέρσα και λεηλατώντας τις νότιες Κάτω Χώρες, ωθώντας αρκετές πόλεις στις προηγουμένως γαλήνιες νότιες επαρχίες να συνταχθούν με την εξέγερση. Οι Ισπανοί επέλεξαν την οδό της διαπραγμάτευσης, ειρηνεύοντας τις περισσότερες νότιες επαρχίες με την Ένωση του Αρράς το 1579.

Η συμφωνία του Αρράς απαιτούσε όλες οι ισπανικές δυνάμεις να εγκαταλείψουν αυτές τις εκτάσεις. Εντωμεταξύ, ο Φίλιππος είχε το νου του στην ένωση όλης της Ιβηρικής χερσονήσου υπό την εξουσία του, ένας παραδοσιακός στόχος των Ισπανών μοναρχών. Η ευκαιρία ήλθε το 1578 όταν ο Πορτογάλος βασιλιάς Σεβαστιανός οργάνωσε μια κακοσχεδιασμένη σταυροφορία εναντίον του Μαρόκου. Η επιχείρηση έληξε καταστροφικά και με την εξαφάνιση του Σεβαστιανού στη Μάχη των Τριών Βασιλέων. Ο ηλικιωμένος θείος του Ερρίκος κυβέρνησε μέχρι τον θάνατό του το 1580. Αν και ο Φίλιππος είχε μακροχρόνια προετοιμαστεί για την αρπαγή της Πορτογαλίας, θεωρούσε ακόμη απαραίτητο να οργανώσει μια στρατιωτική κατοχή υπό την ηγεσία του Δούκα της Άλβα. Ο Φίλιππος πήρε τον τίτλο του Βασιλιά της Πορτογαλίας, αλλά κατά τα αλλά η χώρα παρέμεινε αυτόνομη, διατηρώντας τους δικούς της νόμους, νόμισμα και θεσμούς. Όμως, η Πορτογαλία παρέδωσε πλήρως την ανεξαρτησία της στην εξωτερική πολιτική, και οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών δεν ήταν ποτέ θερμές.

Η Γαλλία αποτελούσε τον ακρογωνιαίο λίθο της Ισπανικής εξωτερικής πολιτικής επειδή η δύναμη της ήταν δυνητικά πολύ μεγάλη και η εχθρότητα της ήταν πλήρης. Αλλά επί τριάντα έτη μετά το Κατώ-Καμπρεζί ήταν βυθισμένη σε εμφύλιους πολέμους. Ο Φίλιππος έμεινε πίσω και παρακολουθούσε τη διαμάχη να εξελίσσεται ενώ βοηθούσε την Καθολική Λίγκα, αν και περιστασιακά επίσης βοηθούσε την Προτεσταντική πλευρά αν έβλεπε ότι μπορούσε να αποκτήσει οφέλη από αυτήν. Μετά το 1590, οι Ισπανοί επενέβησαν απευθείας στη Γαλλία, κερδίζοντας μάχες, αλλά αποτυγχάνοντας να αποτρέψουν τον Ερρίκο της Ναβάρρας από το να γίνει βασιλιάς ως Ερρίκος Δ'. Προς απογοήτευση της Ισπανίας, ο Πάπας Κλήμης Η΄ δέχτηκε τον Ερρίκο πίσω στην Καθολική Εκκλησία.

Για να κρατηθούν οι Κάτω Χώρες υπό έλεγχο απαιτείτο μια εκτενής δύναμη κατοχής, και η Ισπανία ήταν οικονομικά πιεσμένη μετά τη χρεοκοπία του 1576. Το 1584, ο Γουλιέλμος ο Σιωπηλός δολοφονήθηκε από έναν ημιπαράφρονα Καθολικό, και ο θάνατος του δημοφιλούς Ολλανδού ηγέτη της αντίστασης αναμενόταν να επιφέρει το τέλος του πολέμου· όμως αυτό δε συνέβη. Το 1586, η Βασίλισσα Ελισάβετ Α' της Αγγλίας, υποστήριξε τους Προτεστάντες στις Κάτω Χώρες και τη Γαλλία, και ο Σερ Φράνσις Ντρέικ έκανε επιθέσεις εναντίον Ισπανών εμπόρων στην Καραϊβική και τον Ειρηνικό Ωκεανό, μαζί με μια συγκεκριμένα επιθετική επιχείρηση στο λιμάνι του Κάδιθ. Η Γαλλία και η Αγγλία επίσης υποστήριξαν τον Πορτογάλο διεκδικητή, Αντόνιο του Κράτο. Το 1588, ελπίζοντας να σταματήσει την ανάμειξη της Ελισάβετ, ο Φίλιππος έστειλε την Ισπανική Αρμάδα για να επιτεθεί στην Αγγλία. Αριθμώντας 130 πλοία και 30.000 άνδρες, είχε αρχηγό τον ευγενικό αλλά ανίκανο Δούκα της Μεντίνα-Σιντόνα. Ο σκοπός της Αρμάδας ήταν να μεταφέρει ισπανικές δυνάμεις από τις Κάτω Χώρες για να εισβάλουν στην Αγγλία, παρά το γεγονός ότι η Ισπανία δεν είχε βαθιά λιμάνια στη Βόρεια Θάλασσα. Μετά από τρεις ημέρες μάχης με τον Αγγλικό στόλο, η Αρμάδα αποσύρθηκε και αναγκάστηκε να κάνει ένα φρικτό ταξίδι γύρω από τις ακτές της Σκωτίας και της Ιρλανδίας, με πολλά πλοία να βυθίζονται από θύελλες. Μόνο ο μισός στόλος επέστρεψε στην πατρίδα σώος. Τον επόμενο χρόνο όμως, μια Αγγλική αποστολή στην Πορτογαλία ηττήθηκε πλήρως.

Η Ισπανία είχε επενδύσει στον θρησκευτικό πόλεμο στη Γαλλία μετά το θάνατο του Ερρίκου Β '. Το 1589, ο Ερρικός Γ´, ο τελευταίος της γραμμής του Οίκου των Βαλουά, πέθανε στα τείχη του Παρισιού. Ο διάδοχός του, Ερρίκος Δ΄ της Γαλλίας, ο πρώτος Βουρβόνος βασιλιάς της Γαλλίας, ήταν ένας άνθρωπος με μεγάλη ικανότητα, κερδίζοντας σημαντικές νίκες εναντίον της Καθολικής Συμμαχίας στο Arques (1589) και στο Ivry (1590). Αποφασισμένοι να σταματήσουν τον Ερρίκο να γίνει βασιλιάς της Γαλλίας, οι Ισπανοί χώρισαν τον στρατό τους στις Κάτω Χώρες και εισέβαλαν στη Γαλλία το 1590.

«Ο Θεός είναι Ισπανός» (1596–1626)

Ο Βασιλιάς Φίλιππος Γ´ της Ισπανίας (βασ. 1598–1621).

Αντιμέτωπη με πολέμους εναντίον της Αγγλίας, της Γαλλίας και των Κάτω Χωρών, χώρες οι οποίες είχαν η κάθε μια τους εξαιρετικά ικανούς ηγέτες, η ήδη πτωχευμένη Ισπανία είχε χάσει πλέον το πάνω χέρι. Πολεμώντας συνεχώς εναντίον της πειρατείας που εμπόδιζε τη θαλάσσια κυκλοφορία της αυτοκρατορίας στον Ατλαντικό, αν και δεν διέκοψε ποτέ τις ζωτικές αποστολές χρυσού από τον Νέο Κόσμο (μόνο μία από τις συνοδείες συνελήφθη, αυτή του 1628 από τον Ολλανδικό Piet Hein), το 1596 το Βασιλικό Ταμείο αναγκάστηκε να παραδεχτεί ξανά την πτώχευση του. Οι Ισπανοί προσπάθησαν να απελευθερωθούν από διάφορες συγκρούσεις στις οποίες εμπλέκονταν, πρώτα υπογράφοντας την Ειρήνη της Βερβέν με τη Γαλλία το 1598, αναγνωρίζοντας τον Ερρίκο Δ΄ (ασπάστηκε τον καθολικισμό από το 1593) ως Βασιλιά της Γαλλίας και αποκαθιστώντας πολλές από τις προϋποθέσεις της προηγούμενης Ειρήνης του Κατώ-Καμπρεζί. Το 1604 συμφωνήθηκε μια συνθήκη με την Αγγλία, μετά την ανάληψη του θρόνου από τον πιο φιλικό βασιλιά Ιάκωβο Α΄ από τον Οίκο των Στιούαρτ.

Η ειρήνη με την Αγγλία και τη Γαλλία σήμαινε ότι η Ισπανία θα μπορούσε πλέον να επικεντρώσει τις ενέργειές της στην αποκατάσταση της κυριαρχίας της στις ολλανδικές επαρχίες. Οι Ολλανδοί, με επικεφαλής τον Μαυρίκιο της Οράγγης, γιο του Γουλιέλμου της Οράγγης και ίσως τον καλύτερο στρατηγό της εποχής του, κατάφεραν από το 1590 και μετά, να κατακτήσουν πολλές παραμεθόριες πόλεις συμπεριλαμβανομένου και του κάστρου της Μπρέντα. Μετά την ειρήνη με την Αγγλία, ο νέος Ισπανός διοικητής Αμβρόσιος Σπινόλα άσκησε μεγάλη πίεση στους Ολλανδούς. Ο Σπινόλα, στρατηγός παρόμοιας ικανότητας με τον Μαυρίκιο, δεν κατάφερε να κατακτήσει τις Κάτω Χώρες, με αποτέλεσμα μεταξύ άλλων μια νέα πτώχευση το 1607. Σε μια κίνηση ρεαλισμού που ταιριάζει στο ταμπεραμέντο του Βασιλιά Φίλιππου Γ΄ αλλά και σε αυτό του πρωθυπουργού του, δούκα ντε Λέρμα, υπογράφηκε το 1609 η Εκεχειρία των Δώδεκα Χρόνων μεταξύ Ισπανίας και Ηνωμένων Επαρχιών των Κάτω Χωρών, μια περίοδο γνωστή ως Pax Hispánica.

Η Ισπανία δεν έλαβε μεγάλα πλεονεκτήματα από την ανακωχή, τα οικονομικά της παρέμειναν σε αταξία και η αποικιακή αυτοκρατορία συνέχισε να υφίσταται όλο και πιο ταπεινωτικές επιθέσεις, προς όφελος κυρίως της Ολλανδίας. Στις Κάτω Χώρες, η κυβέρνηση της κόρης του Φιλίππου Β΄, Ισαβέλλα Κλάρα Ευγενία και ο σύζυγός της, αρχιδούκας Αλβέρτος, αποκατέστησαν τη σταθερότητα στις νότιες Κάτω Χώρες και μείωσαν τα αντι-ισπανικά συναισθήματα στην περιοχή. Ο διάδοχος του Φίλιππου Β΄, ο Φίλιππος Γ΄, ήταν ένας άνθρωπος περιορισμένης ικανότητας που δεν ενδιαφερόταν για την πολιτική, ο οποίος προτιμούσε να επιτρέπει σε άλλους να διαχειρίζονται τις λεπτομέρειες της διακυβέρνησης. Ο πρωθυπουργός του, ο ντε Λέρμα, που εστίαζε πάνω απ 'όλα σε θέματα που είχαν να κάνουν με τα προσωπικά του συμφέροντα, κατάφερε να αλλοιώσει τα ισπανικά βιβλία ισολογισμών και να γίνει έτσι ένας από τους πλουσιότερους άντρες στην Ευρώπη με περιουσία περίπου 44 εκατομμυρίων τάλιρων. Η προσωπική επιτυχία του ντε Λέρμα του έφερε εχθρούς αλλά και βάσιμους ισχυρισμούς διαφθοράς, οι οποίοι οδήγησαν στην κρεμάλα τον Ροδρίγο Καλντερόν, που ήταν άνθρωπος εμπιστοσύνης του από το στενό του περιβάλλον. Το 1618 αντικαταστάθηκε από τον γιο του, τον δούκα της Ουθέδα, μια ενέργεια που μπορεί να θεωρηθεί ως μετάβαση εξουσιών, καθώς αυτός έφτασε στην εξουσία υποστηριζόμενος από ευγενείς που πρόσκεινται στην αντίπαλη πλευρά από αυτή του πατέρα του. Μόλις το 1621, με την άφιξη του νέου βασιλιά, Φίλιππου Δ΄, οι ευγενείς του δουκάτου της Ουθέδα αντικαταστάθηκαν στη θέση της μέγιστης εμπιστοσύνης από αυτούς της Θούνιγα (αρχικά από τον Μπαλτάσαρ ντε Θούνιγα και αργότερα από τον κόμη-δούκα ντε Ολιβάρες). Παρότι το περιβάλλον του Φίλιππου Γ΄ δεν είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις υποθέσεις της Αυστρίας, ο δυναστικός του σύμμαχος, ο ντε Θούνιγα ήταν βετεράνος πρέσβης από τη Βιέννη και πίστευε ότι το κλειδί για τον περιορισμό των ανερχόμενων Γάλλων και για την εξάλειψη των Ολλανδών ήταν μια στενότερη συμμαχία με τους Αψβούργους.

Το 1618, μετά την Εκπαραθύρωση της Πράγας, η Αυστρία και ο αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ο Φερδινάνδος Β΄, ξεκίνησε εκστρατεία κατά της Προτεσταντικής Ένωσης και της Βοημίας. Ο νέος βασιλιάς και οι αυλικοί του ήταν πολύ πιο δραστήριοι από τον Φίλιππο Γ΄, αλλά ακόμη και κατά τα τελευταία του χρόνια, ο ντε Θούνιγα, που είχε ήδη υψηλή θέση στο κοινοβούλιο, είχε ζητήσει την υποστήριξη των αυστριακών Αψβούργων στον πόλεμο. Επίσης ο Αμβρόσιος Σπινόλα, το ανερχόμενο αστέρι του ισπανικού στρατού, στάλθηκε ως διοικητής του φλαμανδικού στρατού προκειμένου να γίνει επέμβαση, εισβάλλοντας στο Παλατινάτο. Έτσι, η Ισπανία εισήλθε στον Τριακονταετή Πόλεμο. Μετά το θάνατο του ντε Θούνιγα το 1622, αντικαταστάθηκε αυτός από τον ανιψιό του Gaspar de Guzmán y Pimentel, κόμη-δούκα του Ολιβάρες, έναν εκπαιδευμένο άντρα που πίστευε ότι το επίκεντρο όλων των δεινών στην Ισπανία ήταν στις Κάτω Χώρες. Μετά από κάποιες αρχικές αποτυχίες, οι της Βοημίας ηττήθηκαν τελικά στη Μάχη του Λευκού Όρους το 1621, και ξανά πάλι στη μάχη του Στάντλον το 1623. Ενώ η δωδεκαετής ανακωχή ήταν σε ισχύ, η Ισπανία ήταν σε ειρήνη με την προτεσταντική Ολλανδία, αλλά η εκεχειρία, η οποία έληξε το 1621, δεν ανανεώθηκε, προσθέτοντας ένα ακόμα μέτωπο σύγκρουσης. Ο Σπινόλα κατέλαβε το φρούριο της Μπρέντα το 1625. Η παρέμβαση του Δανού Βασιλιά Χριστιανού Δ΄ στον πόλεμο προκάλεσε ανησυχίες (ο Χριστιανός ήταν ένας από τους λίγους μονάρχες στην Ευρώπη που δεν είχαν οικονομικά προβλήματα) αλλά η νίκη του αυτοκρατορικού στρατηγού Άλμπρεχτ φον Βάλλενσταϊν έναντι των Δανών στο Ντέσαου και ξανά πάλι στο Lutter, που έγιναν και οι δύο το 1626, εξάλειψαν την απειλή. Έτσι υπήρχε η ελπίδα στη Μαδρίτη ότι οι Κάτω Χώρες θα μπορούσαν τελικά να επανενταχθούν στην Αυτοκρατορία, ενώ μετά την ήττα της Δανίας οι προτεστάντες στη Γερμανία φαίνονταν πως είχαν τελειώσει. Η Γαλλία για άλλη μια φορά κατακλύστηκε από τις αστάθειες της (η περίφημη πολιορκία της Λα Ροσέλ ξεκίνησε το 1627) και η υπεροχή της Ισπανίας φαινόταν πλέον αναμφισβήτητη. Ο κόμης-δούκας ντε Ολιβάρες υποστήριξε με σθένος πως «Ο Θεός είναι Ισπανός και πολεμά με το έθνος μας αυτές τις μέρες» (Brown & Elliott, 1980, σελ.190) και πολλοί από τους αντιπάλους της Ισπανίας δεν θα μπορούσαν παρά να συμφωνήσουν.

Ο δρόμος προς το Ροκρουά (1626-1643)

Ο Ολιβάρες δυστυχώς δεν είχε πολύ χρόνο στη διάθεσή του. Συνειδητοποίησε ότι η Ισπανία έπρεπε να μεταρρυθμίσει και ότι η μεταρρύθμιση χρειαζόταν ειρήνη. Η διάλυση των Ενωμένων Επαρχιών των Κάτω Χωρών προστέθηκε στον κατάλογο των προτεραιοτήτων του, καθώς πίσω από κάθε συνασπισμό κατά των Αψβούργων υπήρχε ολλανδικό χρήμα: Ολλανδοί τραπεζίτες υποστήριζαν τους εμπόρους της Σεβίλλης από την Ανατολική Ινδία, και σε όλα τα μέρη του κόσμου οι Ολλανδοί επιχειρηματίες και αποικιστές αποδυνάμωναν την ισπανική και την πορτογαλική ηγεμονία. Ο Σπινόλα και ο ισπανικός στρατός επικεντρώθηκαν στις Κάτω Χώρες και ο πόλεμος φαινόταν να εξελίσσεται υπέρ της Ισπανίας.

Το 1627, η καστιλιανική οικονομία κατέρρευσε. Οι Ισπανοί υποτίμησαν το νόμισμά τους προκειμένου να πληρώσουν τα έξοδα του πολέμου και οι τιμές εκτοξεύτηκαν στα ύψη στην Ισπανία με τον ίδιο τρόπο όπως και τα προηγούμενα χρόνια στην Αυστρία. Μέχρι το 1631, τμήματα της Καστίλης λειτουργούσαν σε συνθήκες ανταλλακτικής οικονομίας ως αποτέλεσμα της νομισματικής κρίσης, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να μην μπορούσε να εισπράττει σημαντικούς φόρους από τους αγρότες, σε αναλογία με τις αποικίες της (Στόλος των Ινδιών). Οι ισπανικοί στρατοί στη Γερμανία διατάχθηκαν για να «πληρώσουν ο ένας τον άλλον» στη ξηρά. Ο Ολιβάρες, ο οποίος είχε υποστηρίξει ορισμένα μέτρα για τους φόρους της Ισπανίας εν αναμονή της ολοκλήρωσης του πολέμου, κατηγορήθηκε περαιτέρω για έναν ενοχλητικό και ανεπιτυχή πόλεμο στην Ιταλία (βλ. Πόλεμος της Διαδοχής της Μάντοβας). Οι Ολλανδοί, οι οποίοι κατά τη διάρκεια της Δωδεκαετούς Ανακωχής έβαλαν σε προτεραιότητα στο ναυτικό τους, κατέστρεψαν το ισπανικό θαλάσσιο εμπόριο και ιδιαίτερα το πορτογαλικό, από το οποίο η Ισπανία εξαρτάτο πλήρως μετά την οικονομική κρίση. Οι Ισπανοί, με διάσπαρτους πόρους, ήταν όλο και περισσότερο ανίκανοι να αντιμετωπίσουν τις ραγδαία αυξανόμενες ναυτικές απειλές.

Το 1630, ο Γουσταύος Β΄ Αδόλφος της Σουηδίας, ένας από τους πιο ικανούς διοικητές της εποχής, αποβιβάστηκε στη Γερμανία και απελευθέρωσε το λιμάνι του Στράλζουντ, το οποίο ήταν το τελευταίο φρούριο στην ήπειρο που ελέγχονταν από γερμανικές δυνάμεις που αντιτίθενται στον αυτοκράτορα. Ο Γουσταύος στη συνέχεια βάδισε νότια με αξιοσημείωτες νίκες στο Μπράιτενφελντ και στο Lützen, προσελκύοντας περισσότερη υποστήριξη από τους προτεστάντες καθώς προχωρούσε. Η κατάσταση για τους Καθολικούς βελτιώθηκε με το θάνατο του Γουσταύου στο Lützen το 1632 και μια εντυπωσιακή νίκη των αυτοκρατορικών δυνάμεων υπό τον Καρδινάλιο-Πρίγκιπα Φερδινάνδο και τον Φερδινάνδο Β΄ της Ουγγαρίας στη Μάχη του Νέρντλινγκεν το 1634. Από θέση ισχύος, ο αυτοκράτορας προσέγγισε τα εξουθενωμένα από τον πόλεμο γερμανικά κράτη με ειρήνη το 1635, πολλά την αποδέχτηκαν, συμπεριλαμβανομένων των δύο πιο ισχυρών, του Βρανδεμβούργου και της Σαξονίας.

Ο Καρδινάλιος Ρισελιέ υπήρξε ισχυρός υποστηρικτής των Ολλανδών και των Προτεσταντών από την αρχή του πολέμου, στέλνοντας χρήματα και υλικό εξοπλισμό σε μια προσπάθεια να σταματήσει τη δύναμη των Αψβούργων στην Ευρώπη. Ο Ρισελιέ αποφάσισε ότι η πρόσφατα υπογεγραμμένη Ειρήνη της Πράγας ήταν αντίθετη με τα γαλλικά συμφέροντα και κήρυξε πόλεμο εναντίον του Αγίου Ρωμαίου Αυτοκράτορα και της Ισπανίας λίγους μήνες μετά την υπογραφή της. Οι πιο έμπειρες ισπανικές δυνάμεις σημείωσαν αρχικώς επιτυχίες. Ο Ολιβάρες διέταξε μια αστραπιαία εκστρατεία στη βόρεια Γαλλία από τις Ισπανικές Κάτω Χώρες, ελπίζοντας να σπάσει την επιμονή των υπουργών του Βασιλιά Λουδοβίκου ΙΓ΄ και να ανατρέψει τον Ρισελιέ πριν ο πόλεμος εξαντλήσει την ισπανική οικονομία και πριν οι στρατιωτικοί πόροι της Γαλλίας μπορέσουν να αξιοποιηθούν πλήρως. Στο "année de Corbie", το 1636, οι ισπανικές δυνάμεις προχώρησαν νότια μέχρι την Αμιένη και το Corbie, απειλώντας το Παρίσι και τερματίζοντας τον πόλεμο κοντά του.

Μετά το 1636, ωστόσο, ο Ολιβάρες, φοβούμενος να προκαλέσει μια ακόμα καταστροφική πτώχευση, σταμάτησε την επέκταση. Ο ισπανικός στρατός δεν θα διεισδύσει ποτέ ξανά. Έτσι, οι Γάλλοι εξαγόρασαν χρόνο για να κινητοποιηθούν σωστά. Στη Μάχη των Αμμόλοφων το 1639 ένας ισπανικός στόλος καταστράφηκε από το ολλανδικό ναυτικό και οι Ισπανοί δεν μπορούσαν να ενισχύσουν και να εφοδιάσουν επαρκώς τις δυνάμεις τους στις Κάτω Χώρες. Ο ισπανικός στρατός της Φλάνδρας, που εκπροσωπείτο από τους καλύτερους ισπανούς στρατιώτες και ηγέτες, αντιμετώπισε μια γαλλική εισβολή με επικεφαλή τον Λουδοβίκο Β΄ των Βουρβόνων, πρίγκιπα του Κοντέ στις Ισπανικές Κάτω Χώρες στο Ροκρουά το 1643. Οι Ισπανοί, με επικεφαλή τον Φρανθίσκο ντε Μελό, καταστράφηκαν, με το μεγαλύτερο μέρος του ισπανικού πεζικού να σφαγιάζεται ή να αιχμαλωτίζεται από το γαλλικό ιππικό. Η καλή φήμη του Στρατού της Φλάνδρας γκρεμίστηκε στο Ροκρουά, και μαζί του, το μεγαλείο της Ισπανίας.

Το τέλος του Οίκου της Αυστρίας (1643-1700)

Γενεαλογικό δέντρο του Οίκου της Αυστρίας και η σχέση του με τους Βουρβόνους.

Με την υποστήριξη των Γάλλων, οι Καταλανοί, οι Ναπολιτάνοι και οι Πορτογάλοι εξεγέρθηκαν ενάντια στην ισπανική μοναρχία το 1640. Με τις Ισπανικές Κάτω Χώρες πρακτικά χαμένες μετά τη μάχη του Λανς το 1648, οι Ισπανιοί έκαναν ειρήνη τους με τους Ολλανδούς και αναγνώρισαν την ανεξαρτησία των Ηνωμένων Επαρχιών μέσω της Ειρήνης της Βεστφαλίας οποία έληξε τόσο τον Ογδοηκονταετή Πόλεμο και τον Τριακονταετή Πόλεμο.

Ο πόλεμος με τη Γαλλία συνεχίστηκε για έντεκα ακόμη χρόνια. Αν και η Γαλλία υπέστη εμφύλιο πόλεμο μεταξύ 1648-1652 (βλ. Πόλεμοι της Σφενδόνης), η ισπανική οικονομία ήταν τόσο εξαντλημένη που δεν μπόρεσαν να επωφεληθούν από τη γαλλική αστάθεια. Η Νάπολη καταλήφθηκε ξανά το 1648 και η Καταλωνία το 1652, αλλά ο πόλεμος τελικά έληξε στη Μάχη των Αμμόλοφων, όπου ο γαλλικός στρατός υπό τον υποκόμη Λα Τουρ νίκησε τον εναπομείναντα ισπανικό στρατό στις Κάτω Χώρες. Η Ισπανία αποδέχθηκε την Ειρήνη των Πυρηναίων το 1659, στην οποία η Ρουσιγιόν, το Κονφλέντ, το Βαλεσπίρ και μέρος της Σερδάνια, του Φουά, του Αρτουά, μέρος της Λωρραίνης και άλλες ευρωπαϊκές περιοχές παραχωρήθηκαν στη Γαλλία.

Η Πορτογαλία είχε επαναστατήσει το 1640 υπό την ηγεσία του Ιωάννη Δ΄, υπερασπιστή του θρόνου της δυναστείας των Μπραγκάνσα, σε πόλεμο γνωστό ως Πόλεμος της Αποκατάστασης. Έλαβε ευρεία υποστήριξη από τους Πορτογάλους ενώ οι Ισπανοί - οι οποίοι έπρεπε να αντιμετωπίσουν εξεγέρσεις σε άλλα μέρη αλλά και τον πόλεμο εναντίον της Γαλλίας - δεν μπόρεσαν να ανταποκριθούν. Οι Ισπανοί και οι Πορτογάλοι ζούσαν σε μια de facto κατάσταση ειρήνης από το 1644 έως το 1657. Όταν ο Ιωάννης Δ΄ πέθανε το 1657, οι Ισπανοί προσπάθησαν να αποσπάσουν την Πορτογαλία από τον γιο του Αλφόνσο ΣΤ΄, αλλά ηττήθηκαν στο Ameixial (1663) και στο Montes Claros (1665), οδηγώντας στην αναγνώριση της ανεξαρτησίας της Πορτογαλίας από την Ισπανία το 1668.

Ο Φίλιππος Δ΄, ο οποίος είχε δει την καταστροφή της ισπανικής αυτοκρατορίας καθ 'όλη τη διάρκεια της ζωής του, έπεσε σιγά-σιγά σε κατάθλιψη αφού έπρεπε να απολύσει τον αγαπημένο του υπουργό, τον Ολιβάρες, το 1643. Έγινε ακόμη πιο λυπημένος μετά το θάνατο του γιου του Βαλτάσαρ Κάρολος το 1646 στη νεαρή ηλικία των δεκαεπτά. Ο Φίλιππος έγινε όλο και πιο καχύποπτος κοντά στο τέλος της ζωής του, προσπαθώντας τελικά να αποκαταστήσει μερικές από τις ζημιές που είχε κάνει στη χώρα του. Πέθανε το 1665 προτού καταφέρει να αλλάξει κάτι, ελπίζοντας ότι ο γιος του θα μπορούσε να έχει κάπως καλύτερη τύχη. Ο Κάρολος Β΄, ο μόνος γιος του που επιβίωσε, ήταν σοβαρά δύσμορφος και διανοητικά καθυστερημένος και παρέμεινε υπό την επιρροή της μητέρας του καθ 'όλη τη διάρκεια της ζωής του. Παλεύοντας ενάντια στην ασχήμια του, στις προσδοκίες και τους χλευασμούς της οικογένειάς του και του κοινοβουλίου, ο Κάρολος κατέληξε να είναι μια δυστυχισμένη ύπαρξη, που τον οδήγησε στο να φέρει το ψευδώνυμο «ο ξορκισμένος».

Ο Κάρολος και η αντιβασιλεία του ήταν ανίκανοι να αντιμετωπίσουν τον Πόλεμο της Επανάκτησης που ο Λουδοβίκος ΙΔ΄ της Γαλλίας διεξήγαγε εναντίον των Ισπανικών Κάτω Χωρών την περίοδο 1667-1668, χάνοντας σημαντικό κύρος και έδαφος, συμπεριλαμβανομένων των πόλεων της Λιλ και του Σαρλερουά. Στον Εννεατή Πόλεμο, ο Λουδοβίκος εισέβαλε ξανά στις Ισπανικές Κάτω Χώρες. Οι γαλλικές δυνάμεις με επικεφαλής τον Δούκα του Λουξεμβούργου νίκησαν τους Ισπανούς στο Fleurus (1690) και στη συνέχεια νίκησαν τις ολλανδικές δυνάμεις υπό τον Γουλιέλμο Γ΄, οι οποίοι πολεμούσαν στην πλευρά της Ισπανίας. Ο πόλεμος τελείωσε βρίσκοντας τις περισσότερες ισπανικές Κάτω Χώρες υπό γαλλική κατοχή, συμπεριλαμβανομένων των σημαντικών πόλεων της Γάνδης και του Λουξεμβούργου. Ο πόλεμος έδειξε στον κόσμο πόσο ευάλωτες και αργοπορημένες ήταν οι ισπανικές άμυνες και η ισπανική γραφειοκρατία, και παρά ταύτα η αναποτελεσματική ισπανική κυβέρνηση δεν έλαβε καμία ενέργεια για να τα βελτιώσει.

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες του δέκατου έβδομου αιώνα η Ισπανία βρέθηκε σε παρακμή και σε πλήρη στασιμότητα. Ενώ η υπόλοιπη Ευρώπη περνούσε από συναρπαστικές αλλαγές στη διοίκηση και στην κοινωνία - την ένδοξη επανάσταση στην Αγγλία και τη βασιλεία του «βασιλιά Ήλιου» Λουδοβίκου ΙΔ΄ στη Γαλλία - η Ισπανία συνέχισε να καταρρέει και να κλείνεται στον εαυτό της. Η ισπανική γραφειοκρατία που είχε σφυρηλατηθεί γύρω από τον χαρισματικό, εργατικό και έξυπνο Κάρολο Α΄ και Φίλιππο Β΄ απαιτούσε έναν σταθερό μονάρχη, αλλά η αδυναμία των Φιλίππων Γ΄ και Δ΄ οδήγησε στην παρακμή της Ισπανίας. Σύμφωνα με τις τελευταίες του επιθυμίες, ο άτεκνος βασιλιάς της Ισπανίας επιθυμούσε να περάσει ο θρόνος στον Πρίγκιπα των Βουρβόνων Φίλιππο του Αντζού, παρά σε ένα μέλος της οικογένειας που τον είχε βασανίσει όλη του τη ζωή. Ο Κάρολος Β΄ πέθανε το 1700, τερματίζοντας τη γραμμή του Οίκου της Αυστρίας στο θρόνο της Ισπανίας, ακριβώς δύο αιώνες μετά τη γέννηση του Καρόλου Α΄.

Σημειώσεις

↑ Monarquía de España is the term used by historian Pedro de Salazar y Mendoza (d. 1629) in his work on the history of Spain (ed. 1770).
↑ «Spain - Spain under the Habsburgs». Encyclopedia Britannica (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2019.
↑ Elliott, John Huxtable (1989). Spain and Its World, 1500-1700: Selected Essays. Yale University Press. ISBN 978-0-300-04863-6.
↑ Το όνομα Ισπανία έχει τις ρίζες του από το ρωμαϊκό Hispania, που αναφερόταν σε ολόκληρη τη χερσόνησο.
↑ http://www.xs4all.nl/~kvenjb/madmonarchs/juana/juana_bio.htm

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα
Ισπανία των Αψβούργων

Αναφορές

Armstrong, Edward (1902). The Emperor Charles V. New York: The Macmillan Company
Black, Jeremy (1996). The Cambridge Illustrated Atlas of Warfare: Renaissance to Revolution. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-47033-1
Braudel, Fernand (1972). The Mediterranean and the Mediterranean World in the Age of Philip II, trans. Siân Reynolds. New York: Harper & Row. ISBN 0-06-090566-2
Brown, J. and Elliott, J. H. (1980). A palace for a king. The Buen Retiro and the Court of Philip IV. New Haven: Yale University Press
Brown, Jonathan (1998). Painting in Spain: 1500–1700. New Haven: Yale University Press. ISBN 0-300-06472-1
Dominguez Ortiz, Antonio (1971). The golden age of Spain, 1516–1659. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-297-00405-0
Edwards, John (2000). The Spain of the Catholic Monarchs, 1474–1520. New York: Blackwell. ISBN 0-631-16165-1
Harman, Alec (1969). Late Renaissance and Baroque music. New York: Schocken Books.
Kamen, Henry (1998). Philip of Spain. New Haven and London: Yale University Press. ISBN 0-300-07800-5
Kamen, Henry (2003). Empire: How Spain Became a World Power, 1492–1763. New York: HarperCollins. ISBN 0-06-093264-3
Kamen, Henry (2005). Spain 1469–1714. A Society of Conflict (3rd ed.) London and New York: Pearson Longman. ISBN 0-582-78464-6
Parker, Geoffrey (1997). The Thirty Years' War (2nd ed.). New York: Routledge. ISBN 0-415-12883-8
Parker, Geoffrey (1972). The Army of Flanders and the Spanish road, 1567–1659; the logistics of Spanish victory and defeat in the Low Countries' Wars.. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-08462-8
Parker, Geoffrey (1977). The Dutch revolt. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-8014-1136-X
Parker, Geoffrey (1978). Philip II. Boston: Little, Brown. ISBN 0-316-69080-5
Parker, Geoffrey (1997). The General Crisis of the Seventeenth Century. New York: Routledge. ISBN 0-415-16518-0
Stradling, R. A. (1988). Philip IV and the Government of Spain. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-32333-9
Various (1983). Historia de la literatura espanola. Barcelona: Editorial Ariel
Gallardo, Alexander (2002), "Spanish Economics in the 16th Century: Theory, Policy, and Practice", Lincoln, NE:Writiers Club Press,2002. ISBN 0-595-26036-5.

[1] Monarquía de España is the term used by historian Pedro de Salazar y Mendoza (d. 1629) in his work on the history of Spain (ed. 1770).

[2] «Spain - Spain under the Habsburgs». Encyclopedia Britannica (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2019.

[3] Elliott, John Huxtable (1989). Spain and Its World, 1500-1700: Selected Essays. Yale University Press. ISBN 978-0-300-04863-6.

[4] Το όνομα Ισπανία έχει τις ρίζες του από το ρωμαϊκό Hispania, που αναφερόταν σε ολόκληρη τη χερσόνησο.

[5] ttps://www.xs4all.nl/~kvenjb/madmonarchs/juana/juana_bio.htm

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]