Μετάβαση στο περιεχόμενο

Αρχαία Ιστορία

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Αρχαία Ιστορία εννοείται το σύνολο των γεγονότων του παρελθόντος[1] από την έναρξη της καταγεγραμμένης ανθρώπινης ιστορίας έως τις αρχές του μεσαίωνα ή την ύστερη αρχαιότητα. Η διάρκεια της καταγεγραμμένης ιστορίας είναι περίπου 5.000 χρόνων, που αρχίζει με τα κείμενα σφηνοειδούς γραφής των Σουμερίων την αρχαιότερη μορφή συνεκτικής γραφής κατά τον 30ο αι. π.Χ[2].

Ο όρος κλασική αρχαιότητα χρησιμοποιείται συχνά στο πλαίσιο της ιστορίας του Παλαιού Κόσμου με αρχή της καταγεγραμμένης ελληνικής ιστορίας το 776 π.Χ (πρώτη Ολυμπιάδα). Η ημερομηνία συμπίπτει προσεγγιστικά με την παραδοσιακή ημερομηνία της ίδρυσης της Ρώμης το 753 π.Χ, την αρχή της ιστορίας της αρχαίας Ρώμης, και την αρχή της αρχαϊκής περιόδου στην αρχαία Ελλάδα. Δεδομένου ότι η ημερομηνία λήξης της αρχαίας ιστορίας αμφισβητείται, οι δυτικοί μελετητές χρησιμοποιούν την πτώση της δυτικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας το 476 (η πλέον χρησιμοποιούμενη)[3][4] το κλείσιμο της πλατωνικής ακαδημίας στο 529[[5], τον θάνατο του αυτοκράτορα Ιουστινιανού το 565[6], την έλευση του Ισλάμ[7] , ή την άνοδο του Καρλομάγνου[8] ως το τέλος της αρχαίας και της κλασικής ευρωπαϊκής ιστορίας.

Όσον αφορά στην ιστορία των σημαντικών πολιτισμών της Ινδίας και της Κίνας, η ινδική αρχαία ιστορία περιλαμβάνει την πρώιμη περίοδο των μέσων βασιλείων[9][10][11] και η αρχαία κινεζική ιστορία, έως τη δυναστεία Τσιν.

Μελέτη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αρχαιολογικές επιθεωρήσεις πεδίου

Λόγοι για τη διενέργεια επιθεώρησης αρχαιολογικού πεδίου.

  • Ανεύρεση τεχνέργων: ντόπιοι περισυνέλεξαν κεραμεική.
  • Φιλολογικές πηγές: αρχαίες φιλολογικές πηγές παρέχουν πληροφορίες στους αρχαιολόγους για τον εντοπισμό οικισμών που δεν έχουν καταχωριστεί αρχαιολογικά.
  • Προφορικές πηγές: σε πολλά μέρη, τοπικές ιστορίες ενίοτε υποδεικνύουν μεγάλο παρελθόν και συχνά επαληθεύονται.
  • Τοπική γνώση: Σε πολλές περιπτώσεις οι γηγενείς πληροφορητές γνωρίζουν πού να βρουν κάτι ενδιαφέρον για τους αρχαιολόγους.
  • Προηγούμενες επιθεωρήσεις: είναι πιθανό να έχει γίνει στο παρελθόν αρχαιολογική επιθεώρηση που έχει καταγραφεί αδρομερώς σε κάποιο επιστημονικό περιοδικό με συγκεχυμένο τρόπο και η πληροφορία χρήζει επιβεβαίωσης με νέα επιθεώρηση.
  • Προηγούμενες ανασκαφές: ανασκαφές που έγιναν πριν τα μέσα του 20ού αιώνα διακρίνονται για την φτωχή τεκμηρίωση και καταγραφή τους.
  • 'Ελλειψη γνώσης: σε πολλές περιοχές του κόσμου λίγα είναι γνωστά για τη φύση και την οργάνωση της παρελθούσας ανθρώπινης δραστηριότητας.

Οι ιστορικοί χρησιμοποιούν και μελετούν δύο μεγάλες πηγές, προκειμένου να κατανοήσουν καλύτερα τον αρχαίο κόσμο: την αρχαιολογία και τη μελέτη αρχαίων κειμένων, των αποκαλούμενων πηγών. Τα κείμενα είναι πρωτογενείς πηγές και τοποθετούνται πλησιέστερα προς την προέλευση της πληροφορίας ή την ιδέα υπό μελέτη[12][13]. Οι πρωτογενείς πηγές διακρίνονται από τις δευτερογενείς πηγές, οι οποίες συχνά παραθέτουν, σχολιάζουν, ασκούν κριτική ή δημιουργούν περιεχόμενο πάνω στις πρωτογενείς πηγές[14].

Αρχαιολογία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: αρχαιολογία

Οι αρχαιολόγοι χρησιμοποιούν την ανασκαφή και τη μελέτη των τεχνέργων σε μια προσπάθεια να ερμηνεύσουν και να ανακατασκευάσουν το παρελθόν της ανθρώπινης συμπεριφοράς[15][16][17][18]. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές στα ερείπια των αρχαίων πόλεων είναι στην πραγματικότητα αναζήτηση για ενδείξεων και μαρτυριών για το πώς προς το πώς έζησαν οι άνθρωποι μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου. Ορισμένες σημαντικές ανακαλύψεις της αρχαιολογίας για τη μελέτη της ανθρώπινης ιστορίας είναι:

Πηγαία κείμενα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: Κείμενο πηγή

Τα περισσότερα από αυτά που γνωρίζουμε για τον αρχαίο κόσμο προέρχονται από αφηγήσεις των ιστορικών της αρχαιότητας. Αν και είναι σημαντικό να λαμβάνεται πάντα υπόψιν η προκατάληψη κάθε αρχαίου συγγραφέα, οι αφηγήσεις τους είναι η βάση για την κατανόηση του αρχαίου παρελθόντος. Στους αρχαίους συγγραφείς που χρησιμοποιούνται περιλαμβάνονται οι Ηρόδοτος, Θουκυδίδης, Αρριανός, Πλούταρχος, Πολύβιος, Σίμα Τσιεν, Σαλλούστιος, Λίβιος, ο Ιώσηπος, Σουητώνιος και Τάκιτος, μεταξύ άλλων.

Μια βασική δυσκολία της μελέτης της αρχαίας ιστορίας είναι ότι η καταγεγραμμένη ιστορία δεν μπορεί να τεκμηριώσει το σύνολο των παρελθόντων γεγονότων, καθώς μόνον ένα τμήμα των κειμένων σώθηκε ως τις μέρες μας[25]. Επιπλέον, η αξιοπιστία των πληροφοριών που λαμβάνονται από αυτά τα σωζόμενα κείμενα πρέπει να υποστεί το βάσανο της κριτικής επαλήθευσης[25][26] . Λίγοι άνθρωποι, επίσης, ήταν σε θέση να γράψουν ιστορία, καθώς η αναγκαία παιδεία δεν ήταν δεδομένη σε κάθε πολιτισμό, ακόμα και μετά το τέλος της αρχαίας ιστορίας[27].

Η αρχαιότερη γνωστή συστηματική ιστορική σκέψη εμφανίστηκε στην αρχαία Ελλάδα, εκκινώντας με τον Ηρόδοτο της Αλικαρνασσού (484-425 π.Χ περ). Ο Θουκυδίδης με τη σειρά του εξάλειψε σε μεγάλο βαθμό την θεϊκή παρέμβαση στην αφήγηση του πελοποννησιακού πολέμου μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης[28], θεσπίζοντας παράλληλα ορθολογιστικά στοιχεία, που αποτέλεσαν προηγούμενο για τα μεταγενέστερα ιστορικά συγγράμματα. Ήταν επίσης ο πρώτος που διέκρινε μεταξύ αιτίας και άμεσης πηγής ενός γεγονότος[28].

Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία υπήρξε ένας από τους πλέον εγγράμματους πολιτισμούς του αρχαίου κόσμου[29], αλλά πολλά έργα από τους πλέον πολυδιαβασμένους ιστορικούς της χάθηκαν. Για παράδειγμα, ο Λίβιος, Ρωμαίος ιστορικός που έζησε τον 1ο αιώνα, έγραψε ιστορία της Ρώμης με τίτλο Ab urbe condita (από την ίδρυση της πόλης) σε 144 τόμους. Σήμερα υπάρχουν μόνο 35 τόμοι και σύντομες περιλήψεις από τα περισσότερα από τα υπόλοιπα. Στην πραγματικότητα πολύ λίγα έργα σημαντικών Ρωμαίων επιβίωσαν.

Χρονολογία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Προϊστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: προϊστορία

Η προϊστορία είναι η περίοδος πριν από την γραπτή ιστορία. Η πρώιμη ανθρώπινη μετανάστευση[30] στην Κατώτερη Παλαιολιθική 1.800.000 χρόνια π.Χ είχε ως αποτέλεσμα την εξάπλωση του Homo erectus σε όλη την Ευρασία. Η ελεγχόμενη χρήση της φωτιάς συνέβη 800.000 χρόνια π.Χ. στη Μέση Παλαιολιθική. Πριν από 250.000 χρόνια ο Homo sapiens (σύγχρονος άνθρωπος) εμφανίστηκε στην Αφρική. Πριν από 60-70.000 χρόνια ο Homo sapiens μετανάστευσε από την Αφρική προς τη Νότια και τη Νοτιοανατολική Ασία και έφτασε στην Αυστραλία. Πριν από 50.000 χρόνια οι σύγχρονοι άνθρωποι εξαπλώθηκαν από την Ασία προς την Εγγύς Ανατολή. 40.000 χρόνια πριν οι σύγχρονοι άνθρωποι έφθασαν στην Ευρώπη και μετανάστευσαν στην Αμερική περίπου 15.000 χρόνια πριν στην Ανώτερη Παλαιολιθική.

Η 10η χιλιετία π.Χ είναι η πρώτη συγκεκριμένη ημερομηνία για την επινόηση της γεωργίας και την αρχή της αρχαίας εποχής. Το Γκιομπεκλί Τεπέ ανεγέρθηκε από κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες στην 10η χιλιετία π.Χ (περ. 11.500 χρόνια πριν). Μαζί με το Νεβάλι Κόρι παρέχει την αρχαιολογική μαρτυρία για την κατανόηση της νεολιθικής στην Ευρασία. Κατά την 7η χιλιετία π.Χ ξεκίνησε ο πολιτισμός Τζιαχού στην Κίνα. Από την 5η χιλιετία π.Χ , οι πολιτισμοί της ύστερης νεολιθικής εποχής επινόησαν τον τροχό και την πρωτογραφή. Στην 4η χιλιετία π.Χ αναπτύσσεται ο πολιτισμός Κουκουτένι στην περιοχή που καλύπτει η σημερινή Ουκρανία-Μολδαβία-Ρουμανία. Το 3400 π.Χ, η πρωτοεγγράμματη σφηνοειδής γραφή εξαπλώνεται στη Μέση Ανατολή[31]. [33] Τον 30ό αιώνα π.Χ, κατά την πρώιμη εποχή του ορείχαλκου σημειώνεται η έναρξη της περιόδου των εγγράμματων πολιτισμών στη Μεσοποταμία και την αρχαία Αίγυπτο. Γύρω από το 27ο αιώνα π.Χ ιδρύεται το παλαιό βασίλειο της Αιγύπτου και η πρώτη Δυναστεία της Ουρούκ.

Χρονολόγιο αρχαίας ιστορίας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: Χρονολόγιο της αρχαίας ιστορίας

Μέση και Ύστερη Εποχή του Ορείχαλκου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η εποχή του ορείχαλκου αποτελεί μέρος του συστήματος των τριών εποχών και ακολουθεί τη νεολιθική εποχή σε ορισμένες περιοχές του κόσμου.

Στον 24ο αιώνα π.Χ., ιδρύθηκε η ακκαδική αυτοκρατορία στη Μεσοποταμία[32][33].

Την πρώτη ενδιάμεση περίοδο της Αιγύπτου του 22ου αιώνα π.Χ, ακολούθησε το μέσο βασίλειο της Αιγύπτου μεταξύ του 21ου και του 17ου αιώνα π.Χ. Η αναγέννηση των Σουμερίων έγινε επίσης περί τον 21ο αιώνα π.Χ στην Ουρ. Κατά τον 18ο αιώνα π.Χ η ξεκίνησε δεύτερη ενδιάμεση περίοδος της Αιγύπτου.

Από το 1600 π.Χ, αναπτύχθηκε η μυκηναϊκή Ελλάδα. Η αρχή της δυναστείας Σανγκ εμφανίστηκε στην Κίνα στην ίδια περίοδο και υπάρχει μαρτυρία ενός πλήρως ανεπτυγμένου κινεζικού συστήματος γραφής. Κατά το 1600 π.Χ μαρτυρείται επίσης η έναρξη της κυριαρχίας των Χετταίων στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Η περίοδος από τον 16ο έως τον 11ο αιώνα π.Χ σχετίζεται με την ίδρυση του Νέου Βασιλείου της Αιγύπτου γύρω από τον Νείλο. Μεταξύ του 1550 π.Χ και 1292π.Χ , αναπτύχθηκε η περίοδος Αμάρνα στην Αίγυπτο.

Πρώιμη εποχή του σιδήρου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η εποχή του σιδήρου είναι η τελευταία κύρια περίοδος στο σύστημα των τριών εποχών, μετά την εποχή του Χαλκού. Η ημερομηνία και το πλαίσιό της, ποικίλλουν ανάλογα με τη χώρα ή τη γεωγραφική περιοχή.

Κατά τη διάρκεια του 13ου έως τον 12ο αιώνα π.Χ. διαμορφώθηκε η περίοδος των Ραμεσιδών στην αρχαία Αίγυπτο. Γύρω στο 1200 π.Χ. πιστεύεται ότι έλαβε χώρα ο Τρωικός πόλεμος[34], ενώ το 1180 π.Χ. ήταν σε εξέλιξη η διάλυση της αυτοκρατορίας των Χετταίων.

Κατά το 1046 π.Χ η στρατιωτική δύναμη των Τσου, με επικεφαλής τον βασιλέα Γου, ανέτρεψε τον τελευταίο βασιλιά της δυναστείας Σανγκ. Λίγο αργότερα ιδρύθηκε στην Κίνα η δυναστεία Τσου.

Το Πιράκ είναι αρχαιολογική θέση της πρώιμης εποχής του σιδήρου στο Μπαλουχιστάν του Πακιστάν, που χρονολογείται περίπου στο 1200 π.Χ. Η περίοδος αυτή πιστεύεται ότι είναι η αρχή της Εποχής του Σιδήρου στην Ινδία και την υποήπειρο.

Το 1000 π.Χ ξεκίνησε το βασίλειο των Μανναίων στη Δυτική Ασία. Περίπου τον 10ο έως τον 7ο αιώνα π.Χ., αναπτύχθηκε στη Μεσοποταμία η νεοασσυριακή αυτοκρατορία. Περί το 800 π.Χ ξεκινάει η άνοδος των ελληνικών πόλεων-κρατών, ενώ το 776 π.Χ, διεξήχθησαν οι πρώτοι καταγεγραμμένοι Ολυμπιακοί Αγώνες .

Κλασική αρχαιότητα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: Κλασική αρχαιότητα
Τα αρχαία βασίλεια των Ετρούσκων στον ιταλικό βορρά. 8ος αι. π.Χ.
Η Μεσόγειος περίπου στον 4ο αι. π.Χ.. Οι φοινικικές πόλεις με κίτρινο, οι ελληνικές πόλεις με κόκκινο και οι υπόλοιπες με γκρι.

Η κλασική αρχαιότητα είναι ένας ευρύς όρος για μια εξίσου μακρά περίοδο πολιτιστικής ιστορίας και επικεντρώνεται γύρω από τη Μεσόγειο. Αρχίζει με την πρωιμότερη καταγραμμένη ελληνική επική ποίηση του Ομήρου (9ος αιώνας π.Χ.), και συνεχίζει με την άνοδο του χριστιανισμού και την πτώση της δυτικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (5ος αιώνας), που καταλήγει στη διάλυση της κλασικής κουλτούρας με το κλείσιμο της ύστερης αρχαιότητας.

Μια τέτοια ευρεία κατανομή της ιστορίας και η γεωγραφική διασπορά καλύπτει μάλλον ανόμοιους πολιτισμούς και περιόδους. Με την στενή έννοια ο όρος «κλασική αρχαιότητα» αναφέρεται συνήθως στην εξιδανικευμένη άποψη μεταγενέστερων ερευνητών, σύμφωνα με τα λόγια του Έντγκαρ Άλαν Πόε, για «τη δόξα που ήταν η Ελλάδα, και τη μεγαλοπρέπεια που ήταν Ρώμη!». Τον 18ο και 19ο αιώνα ο σεβασμός για την κλασική αρχαιότητα ήταν πολύ μεγαλύτερος στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες από ό,τι σήμερα. Ο σεβασμός για τους αρχαίους στην Ελλάδα και τη Ρώμη επηρέασε πολιτική, τη φιλοσοφία, τη γλυπτική, τη λογοτεχνία, το θέατρο, την εκπαίδευση, ακόμη και την αρχιτεκτονική και τη σεξουαλικότητα.

Όσον αφορά στην πολιτική, η παρουσία ενός Ρωμαίου αυτοκράτορα ήταν επιθυμητή για μακρό χρονικό διάστημα μετά την πτώση της δυτικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η τάση αυτή έφτασε στο αποκορύφωμά της όταν ο Καρλομάγνος στέφθηκε «Ρωμαίος Αυτοκράτορας» κατά το έτος 800, μια πράξη που οδήγησε στο σχηματισμό της αγίας ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η ιδέα ότι ο αυτοκράτορας είναι ένας μονάρχης που υπερβαίνει τον απλό βασιλέα χρονολογείται σε αυτή την περίοδο. Σύμφωνα με το πολιτικό ιδεώδες που ακολουθεί το πλαίσιο της μοναρχίας, πάντα θα έπρεπε να υπάρχει μια ρωμαϊκή αυτοκρατορία, ένα κράτος του οποίου η αρμοδιότητα επεκτείνεται σε ολόκληρο τον πολιτισμένο κόσμο.

Η επική ποίηση συνέχισε να γράφεται στη λατινική γλώσσα και άσκησε τις επιδράσεις της έως τον 19ο αιώνα. Ο Τζον Μίλτον, ακόμη και ο Αρτύρ Ρεμπό έλαβαν την πρώτη ποιητική εκπαίδευσή τους στα λατινικά. Είδη όπως η επική ποίηση, ο ποιμενικός στίχος και η αστείρευτη χρήση χαρακτήρων και θεμάτων από την ελληνική μυθολογία άφησαν ένα βαθύ αποτύπωμα στη δυτική λογοτεχνία.

Στην αρχιτεκτονική υπήρξαν αρκετές ελληνικές αναβιώσεις, (αν και εμπνευσμένες ουσιαστικά περισσότερο από τη Ρωμαϊκή παρά την κλασική ελληνική αρχιτεκτονική}. Κλασικό παράδειγμα η Ουάσιγκτον DC, πόλη γεμάτη με μεγάλα μαρμάρινα κτήρια, με προσόψεις ρωμαϊκών ναών και κλασικούς ρυθμούς κιόνων.

Όσον αφορά στη φιλοσοφία, οι νεοτερικές προσπάθειες του Ακινάτη είχαν κυρίως πηγή έμπνευσης τη σκέψη του Αριστοτέλη παρά τη μεταστροφή από τον παγανισμό στον χριστιανισμό. Οι Ιπποκράτης και ο Γαληνός σχημάτισαν το θεμέλιο της πρακτικής της ιατρικής, που άντεξε περισσότερο στο διάβα του χρόνου από τις επιδράσεις της ελληνικής σκέψης στη σύγχρονη φιλοσοφία. Στο γαλλικό θέατρο, οι τραγωδοί όπως ο Μολιέρος και ο Ζαν Ρασίν έγραψαν τα θέματά τους βασιζόμενοι σε κλασικά ιστορικά θέματα σύμφωνα με τους κανόνες της Ποιητικής του Αριστοτέλη. Η επιθυμία για χορό σύμφωνα με τα αρχαιοελληνικά πρότυπα ώθησαν την Ισιδώρα Ντάνκαν να δημιουργήσει δικές της χορογραφίες. Ακόμη και η Αναγέννηση ήταν εν μέρει αποτέλεσμα της επανακάλυψης της κλασικής αρχαιότητας[35].

Σημαντικοί πολιτισμοί

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Συγκριτικό χρονολόγιο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αρχαία ΡώμηΑρχαία ΕλλάδαΦοινίκηΑυτοκρατορική ΚίναΑρχαία ΚίναΤρεις άρχοντες και πέντε αυτοκράτορεςΜέσα βασίλεια της ΙνδίαςΕλληνοϊνδικό βασίλειοΕποχή της Σιδήρου (Ινδία)Πολιτισμός της κοιλάδας του ΙνδούΚαρχηδόναβασίλειο του ΑξούμΑρχαία ΑίγυπτοςΑυτοκρατορία των ΑχαιμενιδώνΜεσοποταμίαμεσαίωναςεποχή του σιδήρουεποχή του χαλκού

Παραπομπές σημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ WordNet Search - 3.0 Αρχειοθετήθηκε 2005-09-17 στο Wayback Machine., "History"
  2. ↑ βλ Jemdet Nasr period, Kish tablet. βλ. επίσης The Origin and Development of the Cuneiform System of Writing, Samuel Noah Kramer, Thirty Nine Firsts In Recorded History, σσ. 381-383
  3. ↑ Clare, I. S. (1906). Library of universal history: containing a record of the human race from the earliest historical period to the present time; embracing a general survey of the progress of mankind in national and social life, civil government, religion, literature, science and art. New York: Union Book. Page 1519 (cf., Ancient history, as we have already seen, ended with the fall of the Western Roman Empire; [...])
  4. ↑ United Center for Research and Training in History. (1973). Bulgarian historical review. Sofia: Pub. House of the Bulgarian Academy of Sciences]. Page 43. (cf. ... in the history of Europe, which marks both the end of ancient history and the beginning of the Middle Ages, is the fall of the Western Roman Empire.)
  5. ↑ Hadas, Moses (1950). A History of Greek Literature. Columbia University Press. σελ. 273. ISBN 0-231-01767-7. 
  6. ↑ Robinson, C. A. (1951). Ancient history from prehistoric times to the death of Justinian. New York: Macmillan.
  7. ↑ Breasted, J. H. (1916). Ancient times, a history of the early world: an introduction to the study of ancient history and the career of early man. Boston: Ginn and Company.
  8. ↑ Myers, P. V. N. (1916). Ancient History. New York [etc.]: Ginn and company.
  9. ↑ Elphinstone, M. (1889). The History of India. London: Murray.
  10. ↑ Smith, V.A. (1904). The Early History of India from 600 B.C. to the Muhammadan Conquest, including the Invasion of Alexander the Great. Oxford: Clarendon Press.
  11. ↑ Hoernle, A. F. R., & Stark, H.A. (1906). A History of India. Cuttack: Orissa mission Press.
  12. ↑ «Primary, secondary and tertiary sources». Lib.umd.edu. 23 Μαΐου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Δεκεμβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2010. 
  13. ↑ «Primary, secondary and tertiary sources». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Φεβρουαρίου 2005. 
  14. ↑ Oscar Handlin et al., Harvard Guide to American History (1954) σ. 118-246
  15. ↑ Petrie, W. M. F. (1972). Methods & aims in archaeology. New York: B. Blom
  16. ↑ Gamble, C. (2000). Archaeology the basics. London: Routledge.
  17. ↑ Wheeler, J. R. (1908). Archaeology [a lecture delivered at Columbia University in the series on science, philosophy and art, January 8, 1908]. New York: Columbia University Press.
  18. ↑ Barton, G. A. (1900). Archaeology and the Bible. Green fund book, no. 17. Philadelphia: American Sunday-School Union 1816 Chestnut Street.
  19. ↑ Watkin, David (2005). A History of Western Architecture (4th έκδοση). Laurence King Publishing. σελ. 14. ISBN 978-1-85669-459-9. "The Great Pyramid ... is still one of the largest structures ever raised by man, its plan twice the size of St. Peter's in Rome"
  20. ↑ Basham, A. L.Review of A Short History of Pakistan by [A. H. Dani (with an introduction by Ishtiaq Hussain Qureshi). Karachi: University of Karachi Press. 1967 Pacific Affairs 41(4) σσ. 641-643.
  21. ↑ S. R. Rao (1985). Lothal. Archaeological Survey of India, σσ. 30–31.
  22. ↑ Zarmati, Louise (2005). Heinemann ancient and medieval history: Pompeii and Herculaneum. Heinemann. ISBN 1-74081-195-X. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Σεπτεμβρίου 2006. Ανακτήθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2019. 
  23. ↑ Lobell, Jarrett (July/August 2002). "Etruscan Pompeii". Archaeological Institute of America 55 (4). Retrieved in September 2007.
  24. ↑ Jane Portal and Qingbo Duan, The First Emperor: China's Terracotta Arm, British Museum Press, 2007, σ. 167
  25. ↑ 25,0 25,1 Gardner, P. (1892). New chapters in Greek history, historical results of recent excavations in Greece and Asia Minor. New York: G.P. Putnam's Sons. Page 1+.
  26. ↑ Smith, M. S. (2002). The early history of God: Yahweh and the other deities in ancient Israel. The Biblical resource series. Grand Rapids, Mich: William B. Eerdmans Pub. σσ. xxii - xxiii
  27. ↑ Nadin, M. (1997). The civilization of illiteracy. Dresden: Dresden University Press.
  28. ↑ 28,0 28,1 Cochrane, Charles Norris. Thucydides and the Science of History, Oxford University Press, 1929. σ. 179.
  29. ↑ Harris, W. V. (1989). Ancient literacy. Cambridge, Mass: Harvard University Press. (cf. ... extent of literacy in the Roman Empire has been investigated, previous writers have generally concluded that a high degree of literacy ...)
  30. ↑ H. Liu, F. Prugnolle, A. Manica, F. Balloux,A Geographically Explicit Genetic Model of Worldwide Human-Settlement History. The American Journal of Human Genetics, Volume 79, Issue 2, σσ. 230 - 237
  31. ↑ Diamond 1999, σελ. 218
  32. ↑ «Akkadian Empire». angelfire.com. 
  33. ↑ Wells, H. G. (1921). The outline of history, being a plain history of life and mankind New York: Macmillan, σ. 137.
  34. ↑ Strauss, Barry S. (2006) The Trojan War: A New History. Simon & Schuster ISBN 0-7432-6441-X
  35. ↑ The Renaissance discovery of Classical Antiquity του Roberto Weiss

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Sister project Τα Βικιβιβλία έχουν ένα βιβλίο σχετικά, με τίτλο


Διαδίκτυο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Διαδικτυακοί κατάλογοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχαία_Ιστορία&oldid=10290202"