Βυζαντινο-Βουλγαρικοί Πόλεμοι

Πόλεμος μεταξύ Βυζαντινών και Βουλγάρων από το 681 μέχρι το 1018

Οι Βυζαντινο-Βουλγαρικοί Πόλεμοι ήταν σειρά συγκρούσεων μεταξύ της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τη μια πλευρά, και της Πρώτης Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας (681-1018) ή της Δεύτερης Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας (1185-1395), από την άλλη. Ο πόλεμος ξεκίνησε με την εμφάνιση των Βουλγάρων στα Ανατολικά Βαλκάνια, οι οποίοι επεκτάθηκαν μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα και αυτό αποτέλεσε κίνδυνο για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Έπειτα από περίπου 685 χρόνια ο πόλεμος έληξε, με την αποδυνάμωση και την κατάκτηση των δύο αυτοκρατοριών από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Βυζαντινο-Βουλγαρικοί Πόλεμοι
Απεικόνιση σημαντικών Βυζαντινο-Βουλγαρικών γεγονότων
Χρονολογία680 - 1395
ΤόποςΒαλκάνια, Δούναβης, Μικρά Ασία
Έκβαση
  • Ήττα και προσάρτηση της Πρώτης Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας από το Βυζάντιο
  • Δημιουργία της Δεύτερης Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας
  • Αποδυνάμωση των χριστιανικών βασιλείων και υποταγή στους Οθωμανούς
Αντιμαχόμενοι

Ηγετικά πρόσωπα

Θεόδωρος Α΄ Λάσκαρης,
Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζης,
Θεόδωρος Β΄ Λάσκαρης,
Ιωάννης Δ΄ Λάσκαρης


Βλαδίμηρος Α΄ του Κιέβου
  • / Βούλγαροι Αυτοκράτορες

Σβιατοσλάβ Α΄ του Κιέβου

Αρχή του πολέμου με την εγκατάσταση των Βουλγάρων στα Βαλκάνια

Επεξεργασία

Η εμφάνιση του βουλγαρικού φύλου στα βόρεια σύνορα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, το 681, αναστάτωσε την αυτοκρατορία και τον αυτοκράτορα της εποχής εκείνης Κωνσταντίνο Δ΄. Ο ιδρυτής της Πρώτης Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας, Ασπαρούχ, κατάφερε γρήγορα να επεκτείνει το νέο κράτος μέχρι τα Σκόπια κάνοντας πρωτεύουσα του. Ο Κωνσταντίνος Δ΄ αποδέχθηκε την κυριαρχία του νέου κράτους και θεώρησε σωστό να τους δίνει και ετήσιο φόρο για να συντηρήσουν το κράτος. Ενθαρρυμένοι οι Βούλγαροι ξεκίνησαν τις εκστρατείες τους με τον Κρούμο φτάνοντας έως την Κατερίνη και την περιοχή του σημερινού Βόλου. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία έπειτα από συνεχείς ήττες, ξεκίνησε την αντεπίθεση. Οι αυτοκράτορες, Λέων ΣΤ΄ και Κωνσταντίνος Ζ΄, ξεκίνησαν εκστρατείες ανακτώντας τη Μακεδονία και τη Θεσσαλία και επανέφεραν την ησυχία στην περιοχή.

Ο Συμεών και η ενδυνάμωση της Βουλγαρίας

Επεξεργασία

Λίγα χρόνια αργότερα και ενώ τα πράγματα είχαν ησυχάσει, οι Βούλγαροι με τον πανίσχυρο Συμεών Α΄ της Βουλγαρίας ξεκίνησαν πάλι τις εκστρατείες και τις επιδρομές. Ο Ρωμανός Α΄ και έπειτα ο Ρωμανός Β΄ τους αντιμετώπισε αλλά δεν κατάφεραν να κατορθώσουν κάτι αξιοσημείωτο. Ο Βόρις Α΄ έφτασε την Πρώτη Βουλγαρική Αυτοκρατορία στο απόγειο της ακμής της, κάνοντας τη μια από τις υπερδυνάμεις των Βαλκανίων. Αργότερα, κι ενώ οι δύο αντίπαλοι αυτοκράτορες της Βουλγαρίας και του Βυζαντίου, Πέτρος Α΄ της Βουλγαρίας και Νικηφόρος Β΄ Φωκάς αντίστοιχα, συνεχίζουν τις μάχες, πεθαίνουν και οι δύο τον ίδιο χρόνο, ενώ οι Ρως καταλαμβάνουν τη Βουλγαρία, μετά από πρόσκληση των Βυζαντινών.

Η προσάρτηση της Βουλγαρίας στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία

Επεξεργασία

Διάδοχοι τους είναι ο Βόρις Β΄ για τη Βουλγαρία και ο Ιωάννης Α΄ Τσιμισκής για το Βυζάντιο. Ο Ιωάννης Α΄ Τσιμισκής, μαζί με τους στρατηγούς του, Πέτρο Φωκά και Βάρδα Σκληρό, κατατροπώνουν τους Βούλγαρους και τους Ρως, υπό τον Σβιατοσλάβ Α΄, στη Μάχη της Αρκαδιούπολης (970), στη Μεγάλη Πρεσλάβα και στο Δορύστολο. Όλη η ανατολική Βουλγαρία ενσωματώνεται στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Λίγα χρόνια αργότερα, στη Δυτική Βουλγαρία ξεσπάει επανάσταση η οποία ανακτά τμήμα της Ανατολικής Βουλγαρίας ενώ οι επιδρομές του Σαμουήλ της Βουλγαρίας έφτασαν μέχρι τη Λάρισα και τη Βοιωτία. Ο βυζαντινός αυτοκράτορας, Βασίλειος Β΄, κατατρόπωσε οριστικά τον Σαμουήλ στη Μάχη του Σπερχειού και στην τελική Μάχη του Κλειδίου, παίρνοντας το όνομα Βουλγαροκτόνος. Έτσι τελείωσε ο πρώτος πόλεμος μεταξύ Βυζαντινών και Βουλγάρων, το 1018.

Η ανασύσταση της Βουλγαρίας και η πτώση Βουλγαρίας και Βυζαντίου από τους Οθωμανούς

Επεξεργασία

Από αυτήν τη στιγμή μέχρι το 1185 υπήρξαν πολλές απόπειρες επανάστασης των Βουλγάρων χωρίς κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα. Το 1185, οι Βούλγαροι επαναστάτες κέρδισαν και ίδρυσαν τη Δεύτερη Βουλγαρική Αυτοκρατορία με αρχηγό και πρώτο αυτοκράτορα τον Πέτρο Δ΄ της Βουλγαρίας. Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Ισαάκιος Β΄ Άγγελος δεν κατάφερε να καταπνίξει την επανάσταση και τελικώς αναγνώρισε την κυριαρχία της Δεύτερης Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας. Μετά τον θάνατο του Πέτρου Δ' της Βουλγαρίας ξεκινάει μια νέα γενιά για τη Δεύτερη Βουλγαρική Αυτοκρατορία με τον Οίκο των Ασέν. Ο πανίσχυρος Καλογιάν της Βουλγαρίας έκανε την αρχή με τις εκστρατείες στον ελλαδικό χώρο και, στη συνέχεια, ο πανίσχυρος Ιβάν Ασέν Β΄ έφτασε τη Δεύτερη Βουλγαρική Αυτοκρατορία στο απόγειο της ακμής της και εδαφικά και πολιτικά. Λίγο πιο πριν όμως από τον Ιβάν Ασέν Β΄, την περίοδο διακυβέρνησης του Μπόριλ στη Βουλγαρία και του Αλέξιου Ε΄ Δούκα στο Βυζάντιο, ξεκινάει η Δ΄ Σταυροφορία με σκοπό την κατάκτηση των Ιερών Τόπων από τους Άραβες αλλά τελικά η σταυροφορία οδηγήθηκε στην Κωνσταντινούπολη κατακτώντας την το 1204 και ιδρύοντας τη Λατινική Αυτοκρατορία. Το 1261 ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος με τον στρατηγό Αλέξιο Στρατηγόπουλο μπήκαν στην Κωνσταντινούπολη χωρίς μάχη, με αποτέλεσμα να αποχωρήσουν οι Λατίνοι από τη Θράκη. Από το 1270 συνεχίστηκαν οι μάχες μεταξύ Βουλγάρων και Βυζαντινών μέχρι την εμφάνιση των Οθωμανών Τούρκων. Το 1395 η Δεύτερη Βουλγαρική Αυτοκρατορία υποτάχθηκε ολοκληρωτικά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία υπό τον Βαγιαζήτ Α΄.

Κύριες μάχες μεταξύ Βυζαντίου και Βουλγαρίας

Επεξεργασία

Παρακάτω καταγράφονται 34 μάχες των Βυζαντινών με τους Βουλγάρους.

Μάχη Ημερομηνία   Βυζαντινός ηγέτης   /   Βούλγαρος ηγέτης Αποτέλεσμα
     = Βουλγαρική νίκη,      = Βυζαντινή νίκη
Μάχη του Όνγλου 680 Κωνσταντίνος Δ' Ασπαρούχ Οι Βούλγαροι νικούν τους Βυζαντινούς κοντά στο Δούναβη και ιδρύουν ανεξάρτητο κράτος
Μάχη της Αγχιάλου 708 Ιουστινιανός Β' Τέρβελ Οι Βούλγαροι σταθεροποιούν τον έλεγχο τους
Μάχη στο πέρασμα της Βερεγάβας 759 Κωνσταντίνος Ε' Βίνεχ Αποτυχία κατάκτησης της Βουλγαρίας από τον Κωνσταντίνο Ε'
Μάχη της Αγχιάλου 30 Ιούνη 763 Κωνσταντίνος Ε' Τέλετς Οι Βυζαντινοί νικούν αλλά χωρίς να εκμεταλλευθούν τη νίκη τους και η Βουλγαρία παραμένει ανεξάρτητη
Μάχη στα Λιθοσόρια Οκτώβρης 774 Κωνσταντίνος Ε' Τέλεριγκ Οι Βυζαντινοί σταματούν τους Βούλγαρους από το να επεκταθούν
Μάχη των Μαρκελλών Ιούλης 792 Κωνσταντίνος ΣΤ' Κάρνταμ Ο Κάρνταμ νικάει τους Βυζαντινούς και τους αναγκάζει να πληρώνουν φόρους στη Βουλγαρία κάθε χρόνο
Πολιορκία της Σερδικής (Σόφιας) Άνοιξη του 809 (άγνωστος) Κρούμος Ο Κρούμος κατέλαβε τη Σόφια και άνοιξε το δρόμο για την επέκταση της Βουλγαρίας
Μάχη της Πλίσκας 26 Ιούλη 811 Νικηφόρος Α' Κρούμος Ο Νικηφόρος Α' σκοτώθηκε στη μάχη, ενώ οι Βυζαντινοί δεν πέρασαν τον Αίμο για τα επόμενα 160 χρόνια
Μάχη της Βερσινικίας 22 Ιούνη 813 Μιχαήλ Α' Ραγκαβές Κρούμος Ο Κρούμος νικάει στη Θράκη και απειλεί την Κωνσταντινούπολη, αλλά χάνει τη ζωή του
Μάχη του Βουλγαρόφυγου Καλοκαίρι του 896 Λέων Κατακαλών Συμεών Α' Ο Συμεών νικάει και φτάνει τη Βουλγαρία μέχρι τη Θεσσαλονίκη και τo Δυρράχιο
Μάχη του Αχελώου 20 Αυγούστου 917 Λέων Φωκάς Συμεών Α' Ο Συμεών κατακτά το μεγαλύτερο κομμάτι των Βαλκανίων, χωρίς να καταφέρει να αλώσει την Κωνσταντινούπολη
Μάχη των Κατασυρτών Αύγουστος 917 Λέων Φωκάς Συμεών Α' Οι Βούλγαροι ξανανικούν. Ο Λέων Φωκάς παραδίδει την κυριαρχία στον Ρωμανό Λεκαπηνό
Μάχη στις Πηγές (κοντά στην Κωνσταντινούπολη) Μάρτης 921 Πόθος Αργυρός Τέοντορ Σίγκριτσα (Σιγκρίτζης) Ήττα για τους Βυζαντινούς και κατοχή του μεγαλύτερου τμήματος της Ανατολικής Θράκης μέχρι το 927
Μάχη στις Πύλες του Τραϊανού 17 Αυγούστου 986 Βασίλειος ο Β' Σαμουήλ και

Άρον (αδερφός του Σαμουήλ)

Η πρώτη προσπάθεια του Βασιλείου Β' να νικήσει τους Βούλγαρους αποτυγχάνει. Οι Βούλγαροι ανακτούν τα βορειοανατολικά εδάφη της Βουλγαρίας από τους Βυζαντινούς
Μάχη της Θεσσαλονίκης Καλοκαίρι του 996 Γρηγόριος Σαμουήλ Ο Σαμουήλ νικάει τον δούκα της Θεσσαλονίκης και λεηλατεί την Ελλάδα
Μάχη του Σπερχειού 996 Νικηφόρος Ουρανός Σαμουήλ Η μεγάλη ήττα των Βουλγάρων έβαλε τέλος στις επιθέσεις τους στην Ελλάδα. Το Βυζάντιο πήγε στην αντεπίθεση λίγα χρόνια αργότερα
Μάχη των Σκοπίων 1004 Βασίλειος ο Β' Σαμουήλ Ήττα του Σαμουήλ, οι Βυζαντινοί κατέκτησαν προσωρινά ένα από τα κέντρα του βασιλείου του, τα Σκόπια
Μάχη της Κρέτας (κοντά στη Θεσσαλονίκη) 1009 Βασίλειος ο Β' Σαμουήλ Τα στρατεύματα του Σαμουήλ νικήθηκαν σε άλλη επίθεση στην περιοχή της Θεσσαλονίκης
Μάχη της Θεσσαλονίκης Ιούλης 1014 Θεοφύλακτος Βοτανειάτης Νεστόριτσα Ο Σαμουήλ αποτυγχάνει να εκτρέψει το βυζαντινό στρατό στην Οχρίδα. Το σχέδιο σαμποτάζ του Νεστόριτσα αποτυγχάνει
Μάχη του Κλειδίου 29 Ιούλη 1014 Βασίλειος ο Β' Σαμουήλ Οι κύριες δυνάμεις του στρατού του Σαμουήλ περικυκλώθηκαν στους πρόποδες της Μπελάσιτσα και κρατήθηκαν φυλακισμένοι. Χιλιάδες Βούλγαροι στρατιώτες τυφλώθηκαν υπό τις εντολές του Βασίλειου Β'
Μάχη της Στρούμιτσας Αύγουστος 1014 Θεοφύλακτος Βοτανειάτης Γκαβρήλ Ράντομιρ Η ήττα του στρατού του Βοτανειάτη ανάγκασε τον Βασίλειο να υποχωρήσει παρά τη νίκη στο Κλειδί
Μάχη του Μοναστηρίου (Μπίτολα) Φθινόπωρο του 1015 Γεώργιος Γονιτσιάτης Ίβατς Ο Ίβατς καταστρέφει την οπισθοφυλακή των Βυζαντινών οι οποίοι είχαν καταλάβει την Οχρίδα
Μάχη της Σέτινας

(Σκοπού)

Φθινόπωρο του 1017 Βασίλειος ο Β' Ίβαν Βλάντισλαβ Νίκη των Βυζαντινών. Λίγους μήνες μετά το θάνατο του Βλάντισλαβ, οι περισσότεροι Βούλγαροι βογιάροι παραδίδουν τα όπλα τους και προσάρτηση της Βουλγαρίας από το Βυζάντιο
Μάχη της Θεσσαλονίκης 1040 Μιχαήλ ο Δ' Πετρ Ντελγιάν Μετά την εκδήλωση της εξέγερσης υπό την ηγεσία του Πέτρου Ντελγιάν, οι Βούλγαροι ανάγκασαν τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Μιχαήλ Δ 'να φύγει από την περιοχή της Θεσσαλονίκης. Η εξέγερση εκτείνεται από το Βελιγράδι στο βορρά μέχρι την Αττική στο νότο
Μάχη της Θεσσαλονίκης Φθινόπωρο του 1040 (άγνωστος) Αλούσιαν Η προσπάθεια των Βούλγαρων αντάρτων να πάρουν τη Θεσσαλονίκη τελειώνει με μια βαριά ήττα
Μάχη της Βεγορίτιδας (Οστρόβου) 1041 Μιχαήλ ο Δ' Πετρ Ντελγιάν Ο Ντελγιάν αιχμαλωτίζεται και η βουλγαρική επανάσταση καταστέλνεται
Μάχη της Τργιάβνας Άνοιξη του 1190 Ισαάκ ο Β' Ίβαν Άσεν ο Α' Σοβαρή ήττα των Βυζαντινών. Ενίσχυση του βουλγαρικού κράτους, που αποκαταστάθηκε με επιτυχημένη εξέγερση τέσσερα χρόνια νωρίτερα
Μάχη της Αρκαδιούπολης 1194 Αλέξιος ο Γίδος και

Βασίλειος Βατάτζης

Ίβαν Άσεν ο Α' Οι Βούλγαροι και οι Κουμάνοι κατακλύζουν τη Θράκη
Μάχη της Αμφίπολης 1196 Ισαάκ o B' Ίβαν Άσεν ο Α' Ο Άσεν μεταφέρει τον πόλεμο με τους Βυζαντινούς στη Μακεδονία. Ο στόχος να κατακτηθούν η Μυσία και η Μακεδονία εκπληρώθηκε μετά το θάνατο του Άσεν από τον αδελφό του Καλογιάν
Μάχη της Κλοκοτνίτσας 9 Μάρτη του 1230 Θεόδωρος Κομνηνός Ίβαν Άσεν ο Β' Η αυτοκρατορία του Θεόδωρου Comnen καταστράφηκε. Το βασίλειο του Τάρνοβο περιλαμβάνει την Ανατολική Θράκη, τη Ροδόπη, το μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας και την Αλβανία. Η Ήπειρος και η Θεσσαλονίκη γίνονται υποτελείς του ηγεμόνα του Τάρνοβο
Μάχη της Αδριανούπολης 1254 Θεόδωρος ο Β' Λάσκαρης Ίβαν Άσεν ο Β' Το βασίλειο του Τάρνοβο ηττάται και τελικά χάνει τη Ροδόπη και τη Μακεδονία από την αυτοκρατορία της Νίκαιας. Λίγα χρόνια αργότερα, οι Βυζαντινοί κατέκτησαν όλη τη Θράκη
Μάχη της Ντέβινα 17 Ιούλη 1279 (Μούριν) Ιβάιλο Η νίκη του Ιβάιλο έθεσε τέλος στη συμμετοχή των Βυζαντινών στη σύγκρουση στη Βουλγαρία και ανάγκασε τον Βυζαντινό κυβερνήτη Ίβαν Άσεν Γ' να εγκαταλείψει τη χώρα.
Μάχη της Σκαφίδας 1304 Μιχαήλ ο Θ' Τέοντορ Σβέτοσλαβ Μια αποφασιστική μάχη στον πόλεμο του 1300 - 1307 έληξε με εδαφικά κέρδη του Βασιλείου του Ταρνόβου στη βορειοανατολική Θράκη
Μάχη του Ρουσόκαστρου 18 Ιούλη 1332 Ανδρόνικος ο Γ' Ίβαν Αλεξάντρ Με τη βοήθεια των Τατάρων, ο Ίβαν νίκησε τους Βυζαντινούς και επέβαλε τον έλεγχο του στην Αγχίαλο και στη Μεσημβρία
  • Ιστορία του Ελληνικού έθνους - κεφ. Βυζάντιο - Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος
  • Βυζαντινο-Βουλγαρικοί Πόλεμοι - τόμος Α' - εκδ. Περισκόπιο - Νίκος Γιαννόπουλος
  • Βυζαντινή Εποποιία - Τόμοι Α,Β - Βιβλία: Αυτοκράτωρ Νικηφόρος Φωκάς, Αυτοκράτωρ Ιωάννης Τσιμισκής, Αυτοκράτωρ Βασίλειος Β' ο Βουλγαροκτόνος - εκδ. Βεργίνα, εκδ. Δημιουργία

Οι πόλεμοι σε βίντεο στο Youtube

Επεξεργασία