Castell Collen

Castell Collen
Math	safle archaeolegol, caer Rufeinig
Daearyddiaeth
Sir	Powys
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	52.255712°N 3.384314°W
Cod OS	SO0560562852
Statws treftadaeth	heneb gofrestredig, Henebion Cenedlaethol Cymru
Manylion
Dynodwr Cadw	RD001
	[golygwch ar Wicidata]

Caer Rufeinig yn ne Powys yw Castell Collen. Saif ar lan Afon Ieithon ger Llandrindod. Mae'n bosibl ei bod wedi ei henwi ar ôl Sant Collen; dywedir iddo godi capel ar y safle yn y 6g.

Disgrifiad

Lleolir y gaer ar ddarn o dir ar lan yr afon sy'n codi'n raddol rhwng dwy ffrwd. Cafod ei chloddio yn 1911-13 a 1954-7. Credir i'r gaer gael ei sefydlu yn amser yr ymerodr Titus.^[1]

Gwelir pedwar cyfnod o adeiladau ar y safle. Dim ond un ffos ym mhen gorllewinol y gaer sy'n aros o'r ddau gyfnod cyntaf (diwedd y ganrif 1af i ganol yr 2ail ganrif). Cafodd ei gadael yn wag am gyfnod. Yn y ddau cyfnod nesaf lleiheuwyd maint y gaer o tua 2 hectar i'w maint bresennol o 1.44 hectar. Byddai hynny'n dal i gynnig digon o le i tua 500 o lengwyr, ond credir ei bod yn ddigon mawr i ddal cohort cyfan yn wreiddiol. Roedd yn ne tiriogaeth yr Ordovices.^[2]

Yng nghanol y gaer ceir olion adeilad mawr a fyddai'n bencadlys. Adeilad o bren oedd hyn i ddechrau ond codwyd adeilad o gerrig yn ei le, fel yn achos y muriau. Yng nghongl ddeheuol y gaer ceir olion baddondy Rhufeinig pur sylweddol, tua 120 troedfedd o hyd a 50 o led, gyda llawr teils. Ceir olion tyrau cerrig yng nghonglau'r gaer.^[2]

Ffyrdd Rhufeinig

Mae dwy ffordd Rufeinig yn rhedeg o'r gaer i'r de, un i'r de-orllewin i'w chysylltu â Maridunum (Caerfyrddin), a'r llall i gaer Llanfair-ym-Muallt ac ymlaen i Gaerwent. Mae cwrs ffordd arall dybiedig i'r gogledd yn ansicr, ond buasai'n cysylltu Castell Collen â chaerau Caersŵs. Tybir fod ffyrdd yn rhedeg i'r gorllewin a'r dwyrain yn ogystal ond nid oes tystiolaeth amdanynt hyd yn hyn.^[2]

Darganfyddiadau

Gellir gweld y deunydd a ddarganfuwyd gan yr archaeolegwyr yng Nghastell Collen yn Amgueddfa Llandrindod.^[1]

Cyfeiriadau

↑ ^1.0 ^1.1 Christopher Houlder, Wales:An Archaeological Guide (Llundain, 1978).
↑ ^2.0 ^2.1 ^2.2 I. A. Richmond, 'Roman Wales', yn Prehistoric and Early Wales (Llundain, 1965).

Caerau Rhufeinig Cymru
Brithdir \| Bryn-y-Gefeiliau \| Brynbuga \| Cae Gaer \| Caer Ffordun \| Caer Gai \| Caerau \| Caerdydd \| Caersws \| Gelli-gaer \| Caer Gybi \| Caerhun (Canovium) \| Caerllion \| Castell Caerdydd \| Castell Collen \| Y Gaer \| Gelligaer \| Llanfor \| Llanio \| Maridunum \| Nidum \| Pen Llystyn \| Pen y Gaer \| Pennal \| Segontium \| Tomen y Mur \| Trawscoed \| Varis

[Christopher_Houlder_1978-1] 1.0 ^1.1 Christopher Houlder, Wales:An Archaeological Guide (Llundain, 1978).

[A._Richmond,_1965-2] 2.0 ^2.1 ^2.2 I. A. Richmond, 'Roman Wales', yn Prehistoric and Early Wales (Llundain, 1965).

[1]

[2]