Samarkand
Samarkand | |
|---|---|
 Registan - Samarkand | |
 Grb | |
| Država |  Uzbekistan |
| Vilajet | Samarkand |
| Površina | |
| • Grad | 190 km2 |
| Nadmorska visina | 702 m |
| Stanovništvo (2008) | |
| • Grad | 596.300 |
| • Urbano | 643.970 |
| • Metro | 708.000 |
| Poštanski broj | 1401xx |
| Pozivni broj | (+998) 662 |
| Veb-sajt | www |
Samarkand (uzbečki: Samarqand, tadžički: Самарқанд, perzijski: سمرقند, preko sogdijskog što znači "utvrđeni grad" ili "polje šećera") je grad u istoimenoj pokrajini (vilajetu) u središnjem Uzbekistanu sa 362.000 stanovnika, što ga čini drugim po broju stanovnika u državi. Grad leži u dolini Zeravšan, uz željezničku prugu Krasnovodsk-Taškent.
Grad se nekada nalazio tačno na pola Puta svile, između Kine i Zapada, te je u srednjem vijeku postao središte islamske kulture i nauke. od XIV vijeka je bio prijestolnica Mongolskog Carstva Timura Velikog i u njemu se nalaze brojne građevine iz tog vrmena kao što su Timurov mauzolej Gur Emir i džamija Bibi Hanum u starom dijelu grada (Registan). Zbog toga je upisan na na UNESCO-ovu listu mjesta svjetske baštine u Aziji i Okeaniji 2001. godine.
Od gradske privrede razvijeni su prehrambena i kožna industrija, proizvodnja traktora, automobilskih dijelova, obuće i cigareta. Važno saobračajno čvorište i trgovačko središte poljoprivredne okoline (osobito za rižu, pamuk i svilu).
U gradu se pored dobro očuvanog Starog grada s džamijama, medresama i mauzolejima, nalazi i univerzitet, uzbekistansko i rusko pozorište te muzej uzbekistanske kulture i umjetnosti.
Ime
[uredi | uredi izvor]Nekoliko je teorija koje pokušavaju objasniti porijeklo imena grada. Perzijske teorije tvrde da je njegovo ime nastalo od starih perzijskih riječi asmara (stijena, kamen) i Sogdian kand (tvrđava, grad), ili s druge strane od riječi samar (dvorište) i kand (kocka šećera), što bi naposljetku moglo da se prevede kao polje šećera.[1]
Stanovništvo
[uredi | uredi izvor]Populacija Samarkanda, uglavnom Tadžici koji govore Tadžičkim jezikom, raslo je od 134.346 1939. godine[2] do 384.000 u 2005. godini. Uzbeci čine značajnu manjinu u gradu. Zajedno sa Buharom, Samarkand je jedan od historijskih centara Tadžičkog naroda u Centralnoj Aziji.
Historija
[uredi | uredi izvor]Samarkand je jedan od najstarijih naseljenih gradova u svijetu. Tome je pogodovala njegova lokacija tačno na trgovačkom putu između Kine i Mediterana (Put svile). U određenim periodima Samarkand je bio jedan od najvećih gradova Centralne Azije.
Rana Historija
[uredi | uredi izvor]Osnovan oko 700-te godine p. n. e. od strane Sogdiana, Samarkand je bio jedan od glavnih centara Iranske civilizacije još od njegovih ranih dana. U periodu vladavine perzijske dinastije Ahemenida, Samarkand je bio glavni grad pokrajine Sogdijane. Nakon osvajanja Aleksandra Velikog (329. godine p. n. e.) ulazi u sastav grčko-baktrijske države. Grci Samarkand spominju pod imenom Maracanda.[3]
U IV vijeku postaje turski kaganat, a Arapi ga zauzimaju 712. godine. Od VI do XIII vijeka grad je bio veći i bogatiji od savremenog Samarkanda. Za vladavine Abasida Arapi su od dvojice Kineza, koji su bili zarobljeni 751. godine, otkrili tajnu pravljenja papira. Tako je prva tvornica papira u islamskom svijetu osnovana u Samarkandu. Otkriće se odatle raširilo po islamskom svijetu, te dalje u Evropu, nešto kroz Španiju, nešto preko krstaša.
U IX i X vijeku gradom vladaju Samanidi, potom Gasnavidi, a u XI vijeku Karahanidi i Seldžuci. U to vrijeme Samarkand je bio važno trgovačko i saobraćajno raskršće, te jedan od važnijih centara islamske kulture.
Godine 1220. osvaja ga Džingis Kan, a nakon osvajanja Timura Lenka (1370.) postaje prijestolnicom druge mongolske države, prethodnice Mogulskog carstva koje se prostiralo od Indije do Turske. Tokom 35 godina njegove vlasti dovodio je umjetnike i zanatlije iz svih zemalja koje je osvojio. Bio je cijenjen kao mudar i darežljiv vladar, a Samarkand je rastao. Timur je sebi u Samarkandu podigao mauzolej Gur Emir. Timurov unuk Ulugbeg vladao je 40 godina, tokom kojih je poticao razvoj nauke. Stvorio je visoku školu koja je okupljala najbolje astronome i matematičare, a naredio je i gradnju opservatorije koja je imala ogroman, ali izuzetno precizan mramorni sekstant sa lukom dužine 63 metra.
U djelu "Putovanja Marka Pola", Polo opisuje svoja putovanja duž Puta svile, i kaže za Samarkaand da je "veoma veliki i divan grad..." Također je spomenuo priču o kršćanskoj crkvi u gradu, koja je ostala čudesno stajati i nakon što je njen centralni potporni stub uklonjen.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Room, Adrian (2006). Placenames of the World: Origins and Meanings of the Names for 6,600 Countries, Cities, Territories, Natural Features and Historic Sites (2nd edition izd.). London: McFarland. str. 330. ISBN 0786422483.
Samarkand City, southeastern Uzbekistan. The city derives its name from that of the former Greek city here of Marakanda, captured by Alexander the Great in 329 B.C.. Its own name derives from the Old Persian asmara, "stone", "rock", and Sogdian kand, "fort", "town".
|edition=sadrži dodatni tekst (pomoć) - ^ Columbia-Lippincott Gazeteer. p. 1657
- ^ Columbia-Lippincott Gazeteer (New York: Comubia University Press, 1972 reprint) p. 1657
