Kršćanstvo

Hrišćanstvo ili kršćanstvo je monoteistička svjetska religija, nastala u Palestini u 1. vijeku n.e. Obuhvata brojne hrišćanske crkve, zajednice i sekte, kojima je zajednička vjera u Isusa Krista, te prihvatanje života u skladu s evanđeljem. Hrišćanstvo je, prema hrišćanskom vjerovanju, osnovao Isus Krist (Hrist), a njeni sljedbenici nazivaju se hrišćanima (kršćanima). Hrišćanstvo pripada tipu historijske, proročke i objavljene religije, etično-mistične strukture, spasenjski i eshatološki usmjerene. Kroz historiju se raščlanilo na više konfesija (rimokatoličanstvo, pravoslavlje, protestantizam, nestorijanstvo i monofizitstvo) i njima odgovarajućih crkava (Rimokatolička crkva, Pravoslavna crkva, protestantske crkve i istočne pretkalcedonske crkve). Hrišćanska era počinje Isusovim rođenjem.

Nastanak i izvori

Hrišćanstvo je nastalo u prvom vijeku naše ere u Palestini unutar Judaizma. U drugoj polovini tog vijeka osamostaljuje se kao posebna religija i širi po gradovima Rimskog carstva, naročito zaslugom apostola Pavla i njegovih misijskih putovanja. U Novom Zavjetu spominju se samo hrišćani (Dj 11,26), a naziv hrišćanstvo prvi spominje Ignacije Antiohijski (107.) i drugi ranohrišćanski pisci (Origen, Euzebije). Izvori hrišćanstva su pisana Božija objava (Sveto pismo Starog i Novog zavjeta) i usmena hrišćanska predaja (Tradicija). Nauk su mu razradili i sistematski obrazložili veliki teolozi, definirali ekumenski (vaseljenski) sabori, a nad njegovom pravovjernošću bdije crkvena hijerarhija. Dok rimokatoličanstvo i pravoslavlje priznaju oba izvora (Pismo i Predaju), a veliku važnost pridaju teološkom mišljenju i crkvenim ocima, protestantizam priznaje samo Pismo (sola Scriptura). Kršćanstvo je na neki način proizašlo iz judaizma, ali je prema njemu, jednim dijelom, bilo i oprečno. Prihvatilo je starozavjetni monoteizam, ali ga je nadopunilo učenjem o Trojstvu. Starozavjetnom legalizmu suprotstavilo je evanđelje, a nacionalnoj religiji univerzalističku, nadnacionalnu religiju.

Zajednica

Hrišćanstvo je organizirano kao vidljiva zajednica vjernika, crkva, okupljenih oko temeljnog hrišćanskog dogmatskog, liturgijskog, moralnog i kanonsko-pravnog sistema. Premda se u Novom Zavjetu i Nicejsko-carigradskom vjerovanju crkveno jedinstvo drži jednim od četiri glavna obilježja hrišćanske Crkve, ona se kroz historiju raščlanila na brojne hrišćanske crkve i sekte. Od sveopće Crkve najprije su se za prvih ekumenskih koncila odvojile pretkalcedonske hrišćanske crkve, nestorijanske (431) i monofizitske (451). Za "Velikog raskola" (1054) dolazi do razlaza Istočne ili Pravoslavne crkve i Zapadne ili Rimokatoličke crkve, a za reformacije (16. vijek) protestantske crkve (Anglikanska crkva, luteranske i reformirane crkve) i sekte. Pojedine historijske crkve organizirane su u skladu s vlastitom vjeroispoviješću i svojim kanonskim pravom. U Katoličkoj crkvi prevladao je strogo centralizirana i hijerarhizirana crkvena organizacija (papa i biskupi), u pravoslavnim i pretkalcedonskim crkvama sinodalno načelo (sveti sinod sa patrijarhom ili mitropolitom na čelu), a u protestantskim crkvama prezbiterijalno ili kongregacionističko načelo, bez svećeničke hijerarhije. U historiji hrišćanstva crkveni raskoli i konfesionalna podijeljenost izazivali su trajna sporenja, nesnošljivost, pa i vjerske ratove. U novije vrijeme historijska nastojanja oko institucionalnog crkvenog jedinstva zamijenjena su ekumenskim duhom.

Doktrina (dogme)

Glavne hrišćanske vjerske istine definirane su u antici na prvim ekumenskim (vaseljenskim) saborima i uglavnom ih prihvataju sve hrišćanske vjeroispovijesti. U hrišćanstvu je pet glavnih istina:

monoteizam (postojanje jednog transcendentnog Boga, različitog od svijeta, čija je objava sadržana u Svetom pismu) i Trojstvo (u Bogu su tri osobe: Otac, Sin i Sveti Duh)
stvaranje i providnost (Bog je sve stvorio, sve uzdržava i svime upravlja)
utjelovljenje i otkupljenje (Sin je Božiji postao čovjekom radi njegovog spasenja)
besmrtnost ljudske duše i uskrsnuće tijela
posljednje stvari (raj ili pakao) uvjetovane su milošću Božijom, čovjekovom vjerom i djelima za ovozemaljskog života.

Pri daljnjem tumačenju tih temeljnih dogmi došlo je do razlika između hrišćanskih konfesija. Tako su se za kristoloških sporenja o odnosu ljudske i božanske prirode u Isusu na Efeškom koncilu (431) odvojili nestorijanci, a na Kalcedonskom koncilu (451) monofiziti. Premda prihvataju zajednički nauk sedam prvih ekumenskih koncila, pravoslavni i rimokatolici razlikuju se s obzirom na učenje o proizlaženju treće božanske osobe. Osim toga rimokatolicizam je nakon raskola (1054) definirao još neke dogme (učenje o čistilištu, bezgrešno začeće, papska nepogrešivost, Marijino uznesenje na nebo), kojima se razlikuje od pravoslavlja. Protestantizam se razlikuje od rimokatolicizma i pravoslavlja prenaglašavanjem milosti na štetu naravi, svođenjem sedam sakramenata na dva (krštenje i večera Gospodnja) te dokidanjem svećeničke hijerarhije.

Obredi

U hrišćanstvu se Bog slavi životom po vjeri i evanđelju te posebnim obredima, koji se obavljaju u posebnom prostoru, tokom crkvene godine, nedjeljama i praznicima. Hrišćanski najvažniji obred naziva se liturgija ili bogoslužje. U središtu im je euharistija (evharistija) ili misa. Hrišćanske obrede predvode članovi crkvene hijerarhije (jerarhije), u rimokatoličanstvu biskup, svećenik i đakon, u pravoslavlju episkop, prezbiter i đakon, a u protestantizmu pastor.

Rasprostranjenost

U antici se (1-4. vijeka) hrišćanstvo proširilo po gradovima Rimskog carstva, i glavna središta su mu bila Jerusalem, Antiohija, Aleksandrija, Rim i Carigrad. Nakon seobe naroda hrišcanstvo su od 5-10. vijeka primili germanski, slavenski i ugrofinski narodi, koji danas naseljavaju Evropu. U kasnoj antici (5. vijek) monofizitsko hrišćanstvo proširilo se u Armeniji i Etiopiji, a nestorijanski hrišćani (5-12. vijeka) imali su brojne episkopije (biskupije) na širokom prostoru od Sirije do Kine i zapadne Indije. Nakon širenja islama od 7. vijeka hrišćanstva gotovo nestaje u sjevernoafričkim berberskim zemljama, a manje zatvorene monofizitske, melkitske i nestorijanske crkve preživljavaju u Egiptu i na Bliskom i Srednjem istoku. Nakon velikih pomorskih otkrića (15-18. vijeku) kršćanstvo se širi uporedno s kolonizacijom tih područja (Sjeverna i Južna Amerika, crna Afrika, Australija, Filipini). Danas je u svijetu oko 1,9 milijardi hrišćana (33% svjetskog stanovništva), od čega je 1 milijardu rimokatolika, 300 miliona pravoslavnih, 700 miliona protestanata te oko 70 miliona monofizita i nestorijanaca.

Crkve širom svijeta

Također pogledajte

Vanjski linkovi

313. (1700 godina slobode hrišćanstva), RTS Kulturno-umetnički program - Zvanični kanal

Logo Wikicitata

Wikicitati imaju citate vezane za: Kršćanstvo

Commons logo

Commons ima datoteke na temu: Kršćanstvo