Transplantacija

Transplantacija predstavlja zamjenu nefunkcionalnog organa putem hiruške intervencije. Ovakve procedure se najčešće izvode kod životno ugroženih osoba (npr. kardiomiopatija) i nešto rjeđe u cilju poboljšanja osnovnog kvaliteta života kod hroničnih bolesti koje se mogu tretirati na ovaj način.

Transplantirani bubreg smješten ispod nefunkcionalnih bubrega

Transplantacija je, dakle, (presađivanje) tkiva i organa (kalema, transplantata) isključivo se realizira u okviru ljudske (medicinske) djelatnosti, izuzimajući prirodno formiranje zigota (kome prethodi unošenje ili implantacija stranog genetičkog materijala – spermatozoida). Uspješnost transplantacijskih zahvata uveliko ovisi o poznavanju imunogenetičke konstitucije donora i recipijenta. Tumori su, također, strana tkiva za svoje nositelje, jer su van kontrole održavanja homeostaze, tj. organizaciono – funkcionalnog integriteta organizma.

Kategorizacija

Transplantacija (1968)

U medicinskoj praksi se primjenjuje više oblika i obima presađivanja, koji se svode u četiri osnovne kategorije.

• Autotransplantacija je presađivanje tkiva sa jednog na drugi dio iste osobe.
• Izotransplantacija podrazumijeva zahvat pri kojem se transplantat prenosi genetički identičnim organizmima (jednojajnim blizancima).
• Alotransplantacija se obavlja između genetički (ne)srodnih jedinki iste vrste organizama.
• Ksenotransplantacija je takva operacija u kojoj se tkivo ili organ individue jedne biološke vrste presađuje pripadniku neke druge vrste.

Uspješna transplantacija je moguća samo u uvjetima pune imunološke tolerantnosti primatelja u odnosu na osobenosti transplantata. Reakcije odbacivanja, koje nastaju zbog inkompatibilnosti (nepodudarnosti) tkiva davatelja i primatelja, počivaju na sistemu ćelijskog imuniteta. Antigeni histokompatibilnosti su genetički determinirani i u genealoškim stablima se ponašaju po generalnim principima Mendelovske genetike. Pojava, intenzitet i brzina odbacivanja ovise o antigenoj aktivnosti transplantata na osnovu čega se diferenciraju jaki i slabi, odnosno glavni i sporedni antigeni. U prvoj kategoriji je glavni kompleks histokompatibinosti (MHC), a u drugoj niz ostalih gena, kao što su Ir, Bf, C itd.

Transplantaciona medicina zahtjeva posebnu edukaciju osoblja, specijalnu opremu i sveobuhvatno preoperativno i postoperativno nadgledanje pacijenta, kako bi se mogućnost odbacivanja organa svela na najmanju moguću mjeru.

Najveći broj presađivanja odnosi se na bubrege zbog zatajivanja bubrežne funkcije.

Donori organa

Donori organa za transplantaciju mogu biti žive ili preminule osobe (kadaverična transplantacija).

U odnosu na uzrok smrti i okolnosti pod kojim je ona nastupila, postoje tri različita tipa kadaveričnih donora:

• Donori s moždanom smrću (donori s kucajućim srcem, heart-beating donori),
• Donori koji su umrli od kardiopulmonalnog zastoja (CPA donors),
• Donori s nekucajućim srcem (non-heart-beating donori, NHB donori).

Transplantacijska tkiva i organi

Presađena rožnjača nakon godinu dana; dva šava vidljiva sa strana

Organi

• Srce (samo od preminule osobe)
• Pluća (od preminule ili žive osobe)
• Bubreg (od preminule ili žive osobe)
• Jetra (od preminule ili žive osobe)
• Gušterača (samo od preminule osobe)
• Crijeva (od preminule ili žive osobe)
• Želudac (samo od preminule osobe)

Tkiva, ćelije i tečnosti

• Rožnjača (samo od preminule osobe)
• Koža
• Langerhansova ostrvca
• Koštana srž (od žive osobe)
• Krv (od žive osobe)
• Krvni sudovi (samo od preminule osobe)
• Srčani zalisci (samo od preminule osobe)
• Kost (od preminule ili žive osobe)

Vrste transplantata

• Autotransplantat je transplantat kojemu je donor ujedno i primatelj (npr. presađivanje kože sa jednog dijela tijela na drugi).
• Izotransplantat je transplantat čiji su donor i primatelj isti s obzirom na tkivne srodnosti što podrazumijeva transplantaciju između jednojajčanih blizanaca.
• Alotransplantat je transplantat koji se prenosi s jednog bića na drugo u istoj vrsti (npr. s jednog čovjeka na drugog), ali genetički različitih.
• Ksenotransplantat je transplantat čiji donor i primatelj pripadaju različitim vrstama (npr. prenošenje sa životinje na čovjeka).