Mont d’an endalc’had

Armerezh

Eus Wikipedia
Un armeurdiour o sevel un arm-tan, 1613.

An armerezh, pe armdierezh[1], zo un hollad micherioù dezhe o fal sevel, magazennañ, gwerzhañ pe kempenn armoù. Al lec’h ma vez graet an oberioù-mañ a zo e anv un armdi[1], armerezh[2] pe armeuri[3]. Un den a labour e bed an armerezh a zo anvet un armdiour[1][2] pe un armeurer[3].

Micherioù an armerezh

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
Un armdiour oc'h engraviñ fust un arm-skoaz.

Un armeurer a c'hell sevel un arm dre ijinañ e stumm. Gellet a ra ivez bezañ gouest da ober anezhañ en ur implijout teknikoù labour-dorn a bep seurt (stummañ ar metal, engraverezh war goad pe vetal). An armdiourien a labour er stalioù-armoù a zo gouest da gempenn an armoù, da cheñch o fezhioù ha da reoliañ anezhe, pe e vefe armoù-tan pe armoù gwenn. Peurliesañ e werzhont dafar evit an nerzhioù polis, ar chase hag ar sportoù tennañ.

Gellet a ra an armdiourien labourat evit un embregerezh armoù-tan bras, an nerzhioù-surentez (polis, arme) pe en ur stal vihanoc'h. E Breizh e oa e 2024 un daou-ugent armdi prevez bennak.[4] Evit gellet gwerzhañ pe kempenn armoù e Frañs e ranker kaout un diplom bet en ur skol armerezh en Unaniezh Europa, evel ur CAP (Certificat d'Aptitude Professionnelle) pe ur BMA (Brevet des Métiers d'Arts) kinniget e Saint-Étienne, pe er CES Léon Mignon (Liège).[5]

Krog eo Mab-den da sevel armoù evit chaseal pe en em zifenn adalek ar Paleolitik : roudoù eus lec’hioù evit sevel biroù, bouc’haloù ha bouloù e maen eus mare sevenadur Moustier (-300.000 betek war-dro -35.000) zo bet kavet en Europa.[6]

E deroù an Henamzer, en Egipt pe e Mezopotamia, e krog armdiourien da sevel tokarnoù, skoedoù ha klezeoù en arem. Da vare ar Republik e krog ar Romaned da sevel armoù ponneroc’h ha galloudusoc’h evel ar bannerezed hag ar bangounelloù.[6]

En XIIvet kantved e krog ar armeurerien european da broduiñ houarnwiskoù e houarn morzholet. D’ar mare-se e oa liesseurt ar micherioù stag ouzh an armerezh. E fin ar Grennamzer e oa brudet kêrioù evel Bayeux, Coutances pe Angers evit o froduerezh armoù gwenn. Ar gwaregoù hag an arbalastroù a zo ken luziet o zeknik-sevel ma ne vez ket rediet an armdiourien a sav anezho da baeañ tailhoù pe kemer perzh e gward ar c'hêrioù e Frañs er XIVvet kantved[7].

E 1266 e teskriv ar manac'h saoz Roger Bacon mont en-dro ar poultr du. N'eo ket armdiour, met merkañ a ra e destenn deroù implij an armoù-tan en Europa e fin an XIIIvet kantved. Diouzhtu adalek ar XIVvet kantved e tap rouaned ar c'hevandir dreistgwirioù war broduiñ an armoù-tan. Er XVvet kantved e krog kalz armeurerien da vestroniañ teuzerezh ar metalioù evit sevel kanolioù efedusoc'h-efedusañ. En XVIIIvet kantved e tiwan al labouradegoù armoù bras bodet enne a bep seurt micherioù stag ouzh ar sevel armoù, evel Zeughaus Berlin (1706) pe ar Manufacture Royale d'Armes e Saint-Étienne (1764).[6]

Adalek deroù an XXvet kantved e krog al labouradegoù bras evel an FN Herstal pe ar MAS da implijout muioc'h-mui a vekanikoù da sevel o armoù-tan. Ar sevel armoù-tan hengounel a-drugarez da zoareoù artizanel a chom bev hiziv-an-deiz evit an armoù-chase dreist-holl, en embregerezhioù evel Chapuis ha Verney-Carron (Bro-C'hall) pe James Purdey & Sons (Bro-Saoz).

Armdiourien vrudet hervez ar vro orin

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
  1. 1,0 1,1 ha1,2 Hervez geriadur Martial Ménard, Palantines, 2012
  2. 2,0 ha2,1 Hervez TermOfis.
  3. 3,0 ha3,1 Hervez geriadur Francis Favereau enlinenn.
  4. Niver kavet o kontañ ar stalioù a gaver war Google Map hag ar Pages Jaunes.
  5. (fr) Le métier d'armurier war lec'hienn ar Fédération Nationale des Chasseurs (lennet d'an 28/05/2024)
  6. 6,0 6,1 ha6,2 (fr) TROTEREAU Janine, L'armurier, war lec'hienn Historia, 20/08/2023 (lennet d'an 28/05/2024)
  7. (fr) BOILEAU Étienne, Le Livre des métiers (XIIIvet kantved), pennad XVCIII (stumm embannet e 1837)
  Stag eo ar bajenn-mañ ouzh Porched an Armoù-tan