Kastell Versailhez

kastell, palez, mirdi, royal palace, mirdi arz
Rann eus	Palace and Park of Versailles
Deiziad krouiñ	1661
Implij	palez, mirdi arz, filming location
Anv er yezh a orin	Château de Versailles
Diazezer	Loeiz XIII
Stad	Frañs
E tiriad	Versailhez
Lec'hiadur	Palace and Park of Versailles
Daveennoù douaroniel	48°48′17″N 2°7′13″E
Perc'hennet gant	Kurunenn Bro-C'hall
Perc'henn war	Allegory on the 18th Brumaire, or: France saved
Urzhier	Loeiz XIV
Prizioù resevet	musée de France
Giz savouriezh	French Baroque architecture
Occupant	Museum of the History of France
Aveadur	changing table
Statud gladel	monumant istorel rummet, Glad bedel
Niverenn bellgomz	+33 1 30 83 78 00, +33-1-30-83-78-00
Lec'hienn ofisiel	https://en.chateauversailles.fr/, https://www.chateauversailles.fr
Deskrivet en URL	https://bibliotheque-numerique.inha.fr/collection/item/11847-nouvelle-description-des-chasteaux-et-parcs-de-versailles-et-de-marly-
Deskrivet dre	Nouvelle description des chasteaux et parcs de Versailles et de Marly
World Heritage criteria	(i), (ii), (vi)
Activity policy in this place	no selfie sticks
Katalog enlinenn	http://collections.chateauversailles.fr/
Category for the exterior of the item	Category:Exterior of the Palace of Versailles
Category for the interior of the item	Category:Interior of the Palace of Versailles

Kastell Versailhez zo ur ur c'hastell bras, pe gentoc'h ur palez, e Versailhez, un nebeud levioù er c'hornôg da gêr Pariz.

Loeiz XIII eo ar roue gall kentañ a zeuas dezhañ ar soñj da sevel ur palez roueel eno, el lec’h ma’z ae da chaseal. E 1627 e c’houlennas ouzh an tisavour Jacques Lemercier sevel ur raktres. Dindan Loeiz XIV avat an hini e voe kaset al labour da benn.

Abaoe ar XVI^vet kantved e veze roueed Bro-C’hall o chom e palez al Louvre, e-kreiz Pariz. Fellout a rae da Loeiz XIV sevel ur palez nevez, unan bras da ziskouez pegen bras e oa e c’halloud, hag e diavaez Pariz, da bellaat diouzh reuz ha trubuilh kreiz kêr, rak aon en doa rak an emsavadegoù pobl abaoe mare ar Fronde p’en doa ranket tec’hout diouzh Pariz en e yaouankiz. Etre 1660 ha 1688 e voe savet ar palez. Mont a reas Loeiz XIV d’ober e annez ennañ e 1682. Adalek ar bloaziad-se ha betek Dispac'h gall 1789 e voe kastell Versailhez kreizenn galloud ar roueed c’hall. Dre se ez eo un arouez eus hollveliegezh ar roue.

Ar savadur

Savet e voe ar c’hastell war diazezoù un ti-chase bet implijet gant Loeiz XIII. Meur a disavour a renas al labourioù : Louis Le Vau da gentañ, ha Jules Hardouin-Mansart adalek 1678. En-dro d’ar c’hastell e voe treset ul liorzh kaer gant André Le Nôtre, anezhi pimpatron al liorzhoù klasel « e giz Bro-C’hall ».

Pazenn gentañ (1661-1668): brasaet e voe an ti-chase war-bouez div gazel a voe ouzhpennet dezhañ en doare da stummañ ur porzh. Gant brikennoù e oa savet ar mogerioù ha gant mein-glas e oa goloet an toennoù.

Eil pazenn (1668-1678): fellout a rae da Loeiz XIV kas e lez en he fezh da Versailhez. Kempennet e voe al liorzh, kleuzet ur ganol vras enni. Brasaet e voe ar c’hastell gant ur savadur mein war tri live, e tu al liorzh, ha savet kambroù bras e-leizh ennañ da reiñ bod da holl dud familh ar roue.

Trede pazenn (1678-1688): goude sinadur feur-emglev Nijmegen a lakae fin d’ar brezel etre Bro-C’hall hag an Izelvroioù, e voe labourioù adarre, dindan renerezh Jules Hardouin-Mansart, a roas d’ar palez e neuz a vremañ. Gantañ e voe savet ar chapel roueel. D'ar mare-se ivez e voe labourioù bras el liorzhoù. E 1684 e voe savet mekanik Marly gant Rennequin Sualem, un ijinour eus priñselezh Liège, evit pourchas dour tennet eus ar stêr Saena d’an holl feunteunioù a oa enno.

Istor

Dindan ren Loeiz XIV eta e oa al lez a-bezh hag holl familh ar roue o chom e kastell Versailhez. Ganet e voe Loeiz XV ennañ d’ar 15 a viz C’hwevrer 1710. Met pa oa war an tron, ne gare ket Loeiz XV bezañ o chom e kastell Versailhez kement hag e dad. Da vare Loeiz XVI e voe implijet ar c’hastell nebeutoc’h c’hoazh. Ne blije ket kalz d’an dud a lez na da familh ar roue a gave gwelloc’h kestell bihanoc’h. Anat e teuas da vezañ e oa labourioù da ober evit kempenn ar c’hastell ha degas ennañ an aezamantoù (salioù-dour, tommerezh) a oa ezhomm e dibenn an XVIII^vet kantved. Met daleet e voe al labourioù-se rak re ger e oant.

Da vare an Dispac'h galle voe kollet kalz eus an traoù a oa er c’hastell, goude diskar ar rouantelezh. Taolennoù hag oberennoù arz a voe kaset da balez al Louvre e 1791 hag eno int bet gwarezet. Etre 1793 ha 1796 avat e voe gwerzhet kalz pezhioù arrebeuri. Ur poent zo bet, zoken, ma voe soñjet razañ penn-da-benn ar palez, deuet da vezañ goullo.

Adkempennet e voe ar savadurioù da vare Loeiz XVIII, met ne gredas ket hemañ ober e annez eno, rak ne felle ket dezhañ stagañ e anv ouzh eñvor Loeiz XIV. Gant Loeiz-Fulup Iañ e voe treuzfurmet ar c’hastell en ur mirdi gouestlet da istor Bro-C'hall. Digoret e voe ar mirdi ent-ofisiel d’an 10 a viz Mezheven 1837.

Gant Napoleon III e voe implijet ar c’hastell evit degemer pennoù stadoù, evel ar rouanez Victoria.

Goude ar Brezel etre Bro-C'hall ha Prusia e voe embannet an Impalaeriezh alaman e kastell Versailhez, d’an 18 a viz Genver 1871, pa voe unanet gant ar c'hañseller Otto von Bismarck ar stadoù disheñvel a oa en Alamagn diagent. Miz war-lerc’h, d’ar 26 a viz C’hwevrer e voe sinet ar peoc’h etre Bismarck, en anv an impalaer Gwilherm I{añ}} hag Adolphe Thiers, en anv ar Republik c’hall.

Goude-se, er bloavezh 1871 ivez, e voe roet bod d’ar gouarnamant gall e Versailhez, abalamour da emsavadeg Kumun Pariz. Staliet e voe ar Vodadeg Vroadel er c’hastell. En em vodañ a rae ar gannaded en opera, er gazel norzh. Ar brizonidi graet e-touez paotred ar Gumun a voe bodet en Orañjezeg al liorzhoù.

E dibenn ar Brezel-bed Kentañ e fellas d’ar gouarnamant gall sinañ ar peoc’h e kastell Versailhez, da lakaat disoñjal an dismegañs a oa bet taolet war Bro-C'hall e 1871. D’an 28 a viz Mezheven 1919 e voe sinet Feur-emglev Versailhez gant Lloyd George, Georges Clemenceau, Woodrow Wilson ha gant dileuridi Alamagn. Evel-se e voe adtapet Elzas-Loren gant Bro-C’hall tre-ha-tre el lec’h ma oa bet kollet ganti e 1871.

Er bloavezhioù 1920 e voe degaset arc’hant gant ur mondian stadunanat, John Davison Rockefeller, evit adkempenn ar c’hastell. Sammadoù bras a zegasas ha kregiñ a reas ar gouarnamant gall neuze da reiñ arc’hant bep bloaz ivez evit labourioù da adkempenn ar c’hastell.

Lakaet e voe ur vombezenn da darzhañ e kastell Versailhez d’an noz etre ar 25 hag ar 26 a viz Mezheven 1978^[1]. Gant tud eus Talbenn Dieubidigezh Breizh e oa bet lakaet eno ha war-dro tri milion a lurioù a zistruj a oa bet graet ganti.

Ar c'hastell bremañ

Talvezout a ra Kastell Versailhez a-wechoù da zegemer pennoù stadoù estren degemeret gant ar Republik c’hall (John Kennedy e 1961, Elesbed II e 1957 ha 1972, Mikhail Gorbatchev e 1985 pe Boris Yeltsin e 1992 da skouer). Talvezout a ra ivez da vodañ ar gannaded hag ar senedourien c’hall, pa vezont bodet a-gevret e Kendalc'h ar Parlamant Gall. Da vare an Trede hag ar Pevare Republik e veze dilennet prezidant ar Republik gant ar C’hendalc’h-se. Abaoe m’eo bet diazezet ar Pempvet Republik e vez bodet evit degas kemmoù d’ar vonreizh.

Ur savadur eus ar XVII^vet hag an XVIII^vet kantved eo kastell Versailhez. Lakaet e oa bet war roll ar monumantoù istorel e 1862, evit ar wech kentañ, hag adarre e 1906 ; astennet e oa bet gorread ar gwarez e 1964. Abaoe 1979 emañ an domani war roll ar glad bed, savet gant UNESCO^[2]. Ouzhpenn ar c’hastell e-unan eo gwarezet al liorzhoù, gant ar c’hanolioù hag ar poulloù-dour, hag ar savadurioù all zo en domani : ar Grand Trianon, ar Petit Trianon, an Hameau de la Reine