Перайсці да зместу

Філарэт (Патрыярх Маскоўскі)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Патрыярх Філарэт
Патрыярх Філарэт
3-і Патрыярх Маскоўскі і ўсяе Русі[1]
24 чэрвеня 1619 — 1 кастрычніка 1633
Царква Руская праваслаўная царква
Папярэднік Гермаген
Пераемнік Іаасаф I

Дзейнасць святар
Імя пры нараджэнні Фёдар Мікіціч Раманаў
Нараджэнне 1553[2]
Смерць 11 кастрычніка 1633(1633-10-11)
Пахаванне
Дынастыя Раманавы
Бацька Мікіта Раманавіч Захар’ін[d]
Маці Еўдакія Іванаўна Гарбатая-Суздальская[d]
Муж каля Ксенія Іванаўна Шастова[d][3]
Дзеці Міхаіл Фёдаравіч і Tatyana Romanova[d]
Прыняцце манаства каля 1600

Аўтограф Выява аўтографа
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Філарэт (Феадор Нікіціч Раманаў; каля 1554 — 1 кастрычніка 1633) — царкоўны і палітычны дзеяч Смутнага часу і наступнай эпохі; трэці Патрыярх Маскоўскі і всея Русі (16191633). Першы з роду Раманавых, які насіў менавіта гэта прозвішча, стрыечны брат цара Фёдара Іаанавіча.

У раннія гады Фёдар Раманаў не думаў аб манастве і духоўнай кар’еры. Баярын (c 1586), адзін з першых франтаў у Маскве, сын уплывовага Мікіты Захар’іна-Юр’ева, пляменнік царыцы Анастасіі, першай жонкі Івана IV Грознага, ён лічыўся магчымым сапернікам Барыса Гадунова ў барацьбе за ўладу пасля смерці Фёдара Іаанавіча ў 1598 годзе. У 1590-я гады займаў шэраг дзяржаўных і ваенных пастоў: быў пскоўскім намеснікам, удзельнічаў у перамовах з пасламі імператара Рудольфа II, служыў ваяводай у шэрагу палкоў.

Разам з іншымі Раманавымі, якія трапілі ў няміласць пры Барысе Гадунове, які разглядаў іх як сваіх сапернікаў у дамаганнях на маскоўскі прастол, у 1600 быў сасланы. Ён сам і яго жонка Ксенія Іванаўна Шастова былі сілком пастрыжаныя ў манахі пад імёнамі «Філарэт» і «Марфа», што павінна было пазбавіць іх права на царства. Адзіны іх сын, які выжыў, — Міхаіл Фёдаравіч — быў пасля заканчэння Смутнага часу, абраны ў 1613 годзе царом.

Да таго Філарэт паспеў перажыць новыя ўзлёты і падзенні: вызвалены як «сваяк» з Антоніева-Сійскага манастыра Ілжэдзмітрыем I у 1605 і заняў важны царкоўны пост (мітрапаліт Растоўскі), Філарэт застаўся ў апазіцыі Васілю Шуйскаму і з 1608 адыгрываў ролю «прызначанага патрыярха» ў Тушынскім лагеры новага самазванца, Ілжэдзмітрыя II; яго юрысдыкцыя распаўсюджвалася на тэрыторыі, кантраляваныя тушынцамі, пры гэтым ён паказваў сябе перад ворагамі самазванца як яго «палонны» і не настойваў на сваім патрыяршым сане.

У 1610 годзе ён быў адбіты ў тушынцаў, неўзабаве прыняў удзел у звяржэнні Васіля Шуйскага і стаў актыўным прыхільнікам Сямібаяршчыны. Як і патрыярх Гермаген, ён у прынцыпе не пярэчыў супраць абрання царом Уладзіслава Сігізмундавіча, але патрабаваў, каб той прыняў праваслаўе. Удзельнічаючы ў перамовах з бацькам Уладзіслава, польскім каралём Жыгімонтам III пад Смаленскам і адмовіўшыся падпісаць падрыхтаваны польскім бокам канчатковы варыянт дагавора, ён быў арыштаваны палякамі (1611).

1 чэрвеня 1619 быў вызвалены (у парадку абмену палоннымі) у адпаведнасці з умовамі Дэулінскага перамір’і 1618 года, і быў урачыста сустрэты сынам. Прыбыў у Маскву 14 чэрвеня 1619; 24 чэрвеня яго інтранізацыю па чыне пастаўлення першага Маскоўскага Патрыярха здзейсніў у Маскве Іерусалімскі Патрыярх Феафан III.

Быўшы бацькам цара, да канца жыцця афіцыйна быў яго суправіцелем. Выкарыстаў тытул «Вялікі гасудар» і цалкам незвычайнае спалучэнне манаскага імені «Філарэт» з імем па бацьку «Нікіціч»; фактычна кіраваў рускай палітыкай. Па выхаванні і характару быў чалавек свецкі; ва ўласна царкоўна-багаслоўскіх справах разбіраўся слаба і па спрэчных пытаннях (напрыклад, сканадальны разбор з-за слоў «і агнём» у малітве на асвячэнне вады ў Трэбніку) звязваўся з Сусветным Патрыярхам і прасіў пастановы аб тым Сабора Усходніх Патрыярхаў.

Зноскі

  1. Акты исторические, собранные и изданные Археографической комиссией. — СПб., 1841. — № 184. Т. I. — С. 537.
  2. Deutsche Nationalbibliothek Record #118687158 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 17 кастрычніка 2015.
  3. (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.