Палац Бандзінэлі

Помнік
Палац Бандзінэлі
укр.: Палац Бандінеллі
49°50′33″ пн. ш. 24°01′57″ у. д.
Краіна	Украіна  Аўстрыйская імперыя  Аўстра-Венгрыя
Месцазнаходжанне	Львоў
Архітэктурны стыль	рэнесансная архітэктура
Дата заснавання	1593
Дата пабудовы	1589 год
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Палац Бандзінэлі (польск.: kamienica Bandinellich we Lwowie) — будынак у Львове. Размешчаны на ўсходнім боку плошчы Рынак (дом № 2), займае вуглавы ўчастак. Дом адносіцца да найлепшых узораў архітэктуры позняга рэнесансу ў горадзе. Яго будаўніцтва датуецца канцом XVI стагоддзя.

Гісторыя

Палац у забудове плошчы

Палац Бандзінэлі

Дом, які стаяў на месцы «палацца Бандынэлі» у XVI стагоддзі, называўся Мардахаіўскім. У 1589 годзе аптэкар і багаты купец Геранім Вітэмберг (Hieronim Wittemberg) і Яраш Вядэльскі (Jarosz Wedelski) паставіў тоц, што стаіць цяпер.

У 1634 годзе камяніца перайшла ва ўласнасць фларэнційскага купца Раберта Бандзінэлі, ўнука вядомага фларэнційскага купца Барталамеа Бандзінэлі, які вырашыў пасяліцца у Львове і атрымаў гарадское грамадзянства. У 1629 годзе Барталамеа Бандзінэлі ўдасканаліў упершыню арганізаваную Даменікам Мантэлупа пошту. У доме знаходзілася яго паштовы кантора. Дэкрэтам ад 4 сакавіка 1629 года кароль Жыгімонт III Ваза прадаставіў Раберта Бандзінэлі прывілей на ўтрыманне рэгулярнай каралеўскай пошты, так званай «Ordinatio Posthae», і тытул «каралеўскага постмагістра». Кожную суботу паштовыя кур’еры адпраўляліся на Гданьск праз Замасць — Люблін — Варшаву — Торунь і на Кракаў праз Ярослаў — Жэшаў — Тарнаў. Спачатку кур’ераў было 21, потым — 12. Гэтыя паслугі каштавалі вельмі дорага, і таму гарадскі савет вырашыў эканоміць на паштовых выдатках і высылаў уласнай ганца, што было парушэннем дамовы. Праз некаторы час дзеянні гарадскога савета прывялі Раберта Бандзінэлі да банкруцтва і яго паштовы кантора закрылася.

У 1737—1739 гадах будынак быў адрэстаўраваны, пра што сведчыць надпіс на яго паўночным фасадзе. Пры гэтай перабудове галоўны ўваход быў перанесены на вул. Дамініканскую (цяпер вул. Стаўрапігійская). Наступны рэстаўрацыя была праведзена ў 1750 годзе пад кіраўніцтвам архітэктара Марціна Урбаніка.

У 1841 годзе ў кнігарні Эдварда Віняжа (Edward Winiarz) і Карла Вільда-малодшага (Karł Wild), размешчанай у памяшканнях першага і другога паверхаў камяніцы Бандзінэлі, упершыню быў выстаўлены на публічны агляд дагератып (папярэднік фатаграфіі) з краявідам Львова. У 1850—1870 гадах тут знаходзілася заснаваная ў 1796 годзе кнігарня Карла Вільда (Karł Wild), якая служыла своеасаблівым месцам сустрэч львоўскіх літаратараў. Тут таксама пражываў некаторы час польскі паэт Карнэль Уэйскі. У канцы XIX — пачатку XX стагоддзяў будынак належаў Хае Гітлету Коркесу (Chaje Gitlet Korkes), а потым Самуэлю Юзафу Коркесу (Samuel Józef Korkes).

У 1925 годзе для крамы Якуба Швадона (Jakub Schwaddon) па праекце архітэктара Леапольда Райса (Leopold Reiss) выкананы праект рэканструкцыі запаўнення уваходнага партала з пл. Рынак. У 1935 годзе магістрат Львова вёў працяглую перапіску з Самуэлем Юзафам Коркесом наконт аднаўлення страчаных элементаў белакаменных абрамленняў парталаў з пл. Рынак і вул. Дамініканскай. 20 лютага 1935 года архітэктар Яўген Нагірны выканаў праект партала і акна з пл. Рынак для крамы «Цэнтрасоюза».

У канцы 1970-х гадоў будынак знаходзіўся ў аварыйным стане. Пасля працяглых рамонтных і рэстаўрацыйных работ (амаль дваццаць шэсць гадоў) ўрачыстае адкрыццё Палаца Бандзінэлі адбылося 28 снежня 2005 года. Цяпер тут размяшчаюць самыя разнастайныя экспазіцыі пад эгідай Львоўскага гістарычнага музея, якому і належыць будынак у наш час.

12 снежня 2008 года, у рамках святкавання 10-годдзя ўнясення Ансамбля гістарычнага цэнтра Львова ў спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА, у палацы Бандзінэлі адбылося ўрачыстае адкрыццё Музея пошты.

Архітэктура

Палац уяўляе сабой трохпавярховы атынкаваны будынак з каменя і цэглы, які ў плане мае форму выцягнутага ў глыбіню ўчастка прамавугольніка, характэрную для рынкавых камяніц, з вузкім галоўным і падоўжаным бакавым фасадам па вул. Стаўрапігійскай.

Звонку і ў інтэр’еры на дзвярных і аконных абрамленнях захаваліся элементы белакаменнай разьбы, у памяшканнях — характэрныя драўляныя бэлькі; на першым паверсе — гатычныя скляпенні. Фасады гарызантальна расчлянёныя міжпаверхавымі карнізамі, вуглы дома падкрэслены вуглавымі пілястрамі з дыяментавым рустам. Парадны ўваход на заходнім галоўным фасадзе аформлены парталам, які захаваў свой першапачатковы выгляд, як і правае ад яго акно, упрыгожанае фігуркамі дэльфінаў — сімвалам поспеху ў гандлі. Вокны галоўнага фасада ўпрыгожаны масіўнымі трохвугольнымі сандрыкамі, фланкіраваныя пілястрамі, дапоўненыя маскамі. Бакавы фасад з асіметрычна размешчаным уваходам, прарэзаны радам вокнаў, упрыгожаных масіўнымі трохвугольнымі і сегментнымі сандрыкамі.

Галерэя

• 
  Галоўны ўваход у Палац Бандзінэлі з боку плошчы Рынак
• 
  Уваход у Палац Бандзінэлі з боку вул. Стаўрапігійскай
• 
  Дэльфіны вакол вокны злева ад галоўнага ўваходу
• 
  Уваход у палац уначы
• 
  Палац Бандзінэлі уначы
• 
  Інтэр'єр

Літаратура

• Вуйцик В. С., Липка Р. М. Зустріч зі Львовом. — Львів : Каменяр, 1987. — С. 47-48.
• Лемко І. Палац Бандінеллі.

Спасылка

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Палац Бандзінэлі
• ПЛ. РИНОК, 02 — КОЛИШНЯ КАМ’ЯНИЦЯ БАНДІНЕЛЛІ
• Жилой дом, конец XVI в. (пл. Рынок, 2) Архівавана 28 студзеня 2022.
• 3D-тур па палацы Бандзінэлі Архівавана 15 мая 2012.
• Віртуальны 3D-тур палац Бандзінэлі Архівавана 10 красавіка 2013.