Перайсці да зместу

Ляхавічы

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Версія ад 15:17, 13 мая 2020, аўтар Artsiom91Bot (размовы | уклад) (→Зноскі: вікіфікацыя, аўтаматычная перапрацоўка спасылкі на ЭнцВКЛ з дапамогай AWB)
Дагледжаная версія гэтай старонкі, зацверджаная 13 мая 2020, была заснавана на гэтай версіі.
У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Ляхавічы, значэнні.
Горад
Ляхавічы
Брацкая магіла
Брацкая магіла
Герб
Герб
Краіна
Вобласць
Раён
Каардынаты
Першая згадка
Вышыня цэнтра
180 ± 1 м
Насельніцтва
10 919 чалавек[1] (2017)
Часавы пояс
Тэлефонны код
1633
Паштовы індэкс
225372
Аўтамабільны код
1
СААТА
1250501000
Афіцыйны сайт
Ляхавічы на карце Беларусі ±
Ляхавічы (Беларусь)
Ляхавічы
Ляхавічы (Брэсцкая вобласць)
Ляхавічы

Ля́хавічы[2] (афіц. транс.: Liachavičy) — горад у Брэсцкай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Ляхавіцкага раёна, на р. Ведзьма. За 225 км ад Брэста. Чыгуначная станцыя на лініі Баранавічы—Лунінец. Праз горад праходзіць дарога Брэст—Русінавічы. Насельніцтва 10 919 чалавек (2017)[1].

Назва

Тапонім «Ляхавічы», імаверна, утварыўся ад назвы першых пасяленцаў — ляхаў (раней гэтак называлі палякаў). Не адкідваецца і звязак з прозвішчамі Лях або Ляхаў. Увогуле, тапонімы з асновай «ляхі» сустракаюцца на ўсёй тэрыторыі Беларусі[3]. Сама мянушка «лях/ляхі» з'явілася (з даследаванняў М. Турыянскага) у VII—IX ст. з міграцыяй у Польшчу яўрэяў з Заходняй Еўропы. Словы «ляхем-панем» ў гаворцы яўрэяў з Іспаніі азначаюць чалавека, які займаецца вырошчваннем зерня жыта і грэчкі на хлеб, грэчкасея і абшарніка, вольнага гаспадара свайго двара, працаўніка на зямлі і набожнага чалавека, які пакінуў паганскія звычкі жыць хітрыкаю, рабаваннем, паляваннем і збіральніцтвам, прыняў Св. Хрост і адцураўся ад полігаміі.

Гісторыя

Упершыню ўзгадваецца (ХV ст.) ва «Устаўной грамаце аб заснаванні Тураўскай епіскапіі» як цэнтр воласці (маёнтку)[4][5]. У 1-й пал. ХVI ст. мясцовасць знаходзілася ва ўладанні Гаштольдаў, з 1551 г. — вялікага князя Жыгімонта Аўгуста.

З 1572 г. Ляхавічамі валодалі Я. Хадкевіч і яго нашчадкі, якія з канца ХVI ст. пачалі звацца «графамі на Ляхавічах». У канцы ХVI ст. тут збудавалі мураваны замак. У ХVII ст. Ляхавічы атрымалі статус мястэчка[6], уваходзілі ў Наваградскі павет. Узімку 1595—1596 гг. казацкія загоны С. Налівайкі і М. Шавулы беспаспяхова штурмавалі фартыфікацыю[4]. У 1635 г. праз дынастычны шлюб паселішча перайшло да Сапегаў. Станам на 1635 г. тут было 215 дымоў[4].

У часы Трынаццацігадовай вайны (1654—1667) у 1660 маскоўскі ваявода Хаванскі 6 месяцаў трымаў у аблозе Ляхавіцкі замак, аднак не здолеў яго захапіць. У ХVIII ст. мястэчка перайшло ў валоданне Масальскіх. У 1775 сойм Рэчы Паспалітай перавёў Ляхавічы ў дзяржаўны скарб. У 1791 места ўвайшло ў Случарэцкі павет.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Ляхавічы апынуліся ў Расійскай імперыі, дзе з 1795 сталі цэнтрам воласці Слуцкага павета Мінскай губерні.

Будова лініі Палескіх чыгунак (Сарны — Вільня) у 1880-я дала штуршок эканамічнаму развіццю Ляхавічаў. Станам на кан. ХІХ ст. у мястэчку было 155 двароў, царква, сінагога, 6 яўрэйскіх малітоўных дамоў, школа, бальніца, гаршковы завод, 30 крамаў, 3 карчмы, 3 кірмашы, праводзіліся штотыднёвыя таргі[7]. На 1900 — мелася паштовая станцыя, працавала 91 дробнае прамысловае прадпрыемства.

  • Даўнія графічныя выявы Ляхавічаў
  • «Аблога Ляхавіцкага замка», 1660
    «Аблога Ляхавіцкага замка», 1660
  • Фартыфікацыя, прарысоўка з плану аблогі
    Фартыфікацыя, прарысоўка з плану аблогі
  • Сядзіба Касакоўскіх
    Сядзіба Касакоўскіх
  • Мячэт
    Мячэт

У Першую сусветную вайну Ляхавічы знаходзіліся ў прыфрантавой паласе. 18 лютага 1918 мястэчка занялі нямецкія войскі, увосень таго ж года — бальшавікі, 17 красавіка 1919 — польскія войскі, у ліпені 1920 — зноў бальшавікі.

Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Ляхавічы апынуліся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе сталі цэнтрам гміны Баранавіцкага павета Навагрудскага ваяводства. 27 чэрвеня 1931 паселішча зноў атрымала статус горад, адначасна да яго далучылі населеныя пункты з аднайменнай гміны — вёску Малая Лотва і чыгуначнаю станцыю Ведзма[8].

У 1939 Ляхавічы ўвайшлі ў БССР. У Другую сусветную вайну з 24 чэрвеня 1941 да 6 ліпеня 1944 места знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.

  • Места на старых фатаздымках
  • Стары касцёл пасля перабудовы ў царкву, знішчаны бальшавікамі ў 1960-я
    Стары касцёл пасля перабудовы ў царкву, знішчаны бальшавікамі ў 1960-я
  • Новы касцёл (цяпер паліклініка)
    Новы касцёл (цяпер паліклініка)
  • Новы касцёл, галоўны фасад
    Новы касцёл, галоўны фасад
  • Новы касцёл, інтэр'ер
    Новы касцёл, інтэр'ер

Клімат

Клімат Ляхавічаў
Паказчык Сту Лют Сак Кра Май Чэр Ліп Жні Вер Кас Ліс Сне Год
Сярэдні максімум, °C −3,2 −1,7 3,0 11,7 18,6 21,9 22,9 22,4 17,4 11,0 4,0 −0,5 10,6
Сярэдняя тэмпература, °C −6,2 −4,9 −0,7 6,9 13,0 16,6 17,7 17,1 12,6 7,2 1,6 −3 6,5
Сярэдні мінімум, °C −9,1 −8,1 −4,4 2,1 7,5 11,3 12,6 11,8 7,9 3,5 −0,7 −5,5 2,4
Норма ападкаў, мм 36 27 34 41 57 84 81 68 57 47 47 42 621
Крыніца: Climate-Data.org

Насельніцтва

Эканоміка

Прадпрыемствы дрэваапрацоўчай (ДЛГУ «Ляхавіцкі лясгас»), харчовай (ААТ «Ляхавіцкі кансервавы завод», ПГУП «Ляхавіцкі кааппрам», СААТ «Ляхавіцкі малочны завод»), будаўнічых матэрыялаў прамысловасці, ААТ «Ляхавіцкі льнозавод». Чатыры будаўнічыя арганізацыі. Гасцініца.

Адукацыя і культура

3 сярэднія школы, 4 дзіцячыя дашкольныя ўстановы, 5 культурна-асветніцкіх арганізацый, 12 аб'ектаў гісторыка-культурнага прызначэння. Свята-Крыжаўзвіжанская царква (1992). Ляхавіцкі дзяржаўны аграрны каледж.

Турыстычная інфармацыя

Спыніцца можна ў гарадскай гасцініцы[10].

Славутасці

Страчаная спадчына

  • Гаспадарчы двор Тызенгаўзаў-Патоцкіх (XVIII—ХХ ст.)
  • Замак (XV—XVIII стст.)
  • Капліца Св. Ганны (XVI—ХХ ст.)
  • Касцёл Св. Войцеха (XV ст.)
  • Касцёл Узвышэння Св. Крыжа[12] (XVII ст.)
  • Лецішча Патоцкіх «Рэпіхава» (XIX ст.)
  • Мячэць (1815)
  • Сінагога «Вялікая» (XVI—XX ст.)
  • Сядзіба «Гажэвічы»
  • Сядзіба Касакоўскіх (XVIII ст.)
  • Сядзіба Бохвіцаў (XVIII ст.)
  • Сядзіба Масальскіх (XIX ст.)
  • Палац Сапегаў-Ябланоўскіх (XVIII ст.)
  • Факторыя «Голдавічы» (XV—XX ст.)

Вядомыя асобы

Гл. таксама

Зноскі

  1. ↑ а б в Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
  2. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2010.— 318 с. ISBN 978-985-458-198-9. (DJVU)
  3. ↑ к // Краткий топонимический словарь Белоруссии / В. А. Жучкевич. — Минск: Издательство Белорусского государственного университета, 1974. — 447 с. — 12 700 экз. С. 218.
  4. ↑ а б в Ляхавічы // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — С. 239. — 792 с. — ISBN 985-11-0378-0 (т. 2), ISBN 985-11-0315-2.
  5. ↑ Щапов, Я. И. Туровские уставы XIV в. о десятине // Археографический ежегодник за 1964 год / АН СССР, Отд-ние истории, Археографическая комиссия. — М.: Наука, 1965. — 393, [1] с. — С. 271—272.
  6. ↑ Ляхавічы // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 4: Кадэты — Ляшчэня / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1997. — 432 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2. С. 430.
  7. ↑ Ляховичи // Ляхавічы // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
  8. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 czerwca 1931 r. o zaliczeniu osady (miasteczka) Lachowicze w powiecie baranowickim, województwie nowogródzkiem w poczet miast i włączeniu do nowoutworzonego miasta niektórych osiedli, Dz. U. Nr 56, poz. 448 (польск.)
  9. ↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.
  10. ↑ Ляховичи // к // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 648 с. — ISBN 978-985-11-0384-9.
  11. ↑ к // Каталіцкія храмы Беларусі: Энцыкл. даведнік / А. М. Кулагін; фатограф А. Л. Дыбоўскі. — 2-е выд. — Мн.: БелЭн, 2008. — 488 с. — ISBN 978-985-11-0395-5. С. 207.
  12. ↑ к // Каталіцкія храмы Беларусі: Энцыкл. даведнік / А. М. Кулагін; фатограф А. Л. Дыбоўскі. — 2-е выд. — Мн.: БелЭн, 2008. — 488 с. — ISBN 978-985-11-0395-5. С. 433.

Спасылкі

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Ляхавічы&oldid=3615030"