Вікіпедыя

Яблык

Я́блык — садавіна, плод яблыні. Адзін з самых пашыраных відаў садавіны. Радзімай яблыка лічыцца Цэнтральная Азія. У цяперашні час найбольш распаўсюджанай з’яўляецца яблыня хатняя і яе шматлікія сарты. Гэта адзін з пладоў дрэва, што найбольш шырока культывуецца. Найбольш шырока вядомы з многіх прадстаўнікоў роду яблыня Сіверса, якія выкарыстоўваюцца людзьмі. Яблыкі растуць на невялікіх ліставых дрэвах. Радзімай яблыні лічыцца Цэнтральная Азія, дзе і да нашага часу прарастае яе дзікі продак, яблыня Сіверса. Яблыкі вырошчваюцца ў Азіі і Еўропы на працягу тысяч гадоў, у Паўночную Амерыку яны патрапілі разам з еўрапейскімі каланістамі. Яблыкі прысутнічаюць у міфалогіі і рэлігіях шматлікіх народаў, у тым ліку ў нарвежскай, грэчаскай і хрысціянскай традыцыях. У 2010 годзе быў расшыфраваны ген яблыка, што прывяло да прагрэсу ў барацьбе з хваробамі і селекцыі яблыкаў.

Яблык
Выява
Названа ад forbidden fruit[d]
Колер чырвоны[1], жоўты колер[1], зялёны колер[1] і ружовы колер
Вугляродны след 0,3 kilogram of carbon dioxide equivalent per kilogram[2] і 0,5 kilogram of carbon dioxide equivalent per kilogram[3]
Водны след 822 cubic metre per ton[4] і 6 847 cubic metre per ton[4]
Food energy 300 kilojoule[5]
Усяго выраблена 40 924 707 тона[6], 5 110 000 000 кг[7], 3 195 299 тона[6], 2 497 680 тона[6], 2 480 444 тона[6], 2 473 608 тона[6], 1 757 225 тона[6], 1 624 000 тона[6], 1 572 844 тона[6], 1 531 625 тона[6], 2 517 440 000 кг[8], 576 060 000 кг[8], 267 630 000 кг[8], 223 160 000 кг[8] і 127 010 000 кг[8]
Натуральны прадукт выраблены з яблыня і M. domestica[d]
Выява ў разрэзе
3D model
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Яблык (значэнні).
Яблык сорта «Голдэн»

Вядома больш за 7500 сартоў яблыкаў. Розныя гатункі вырошчваюцца для розных густаў і мэт, у тым ліку для ўжывання ў ежу і вытворчасці сідру. Хатнія яблыкі, як правіла, размножваюцца прышчэпкамі, у той час як дзікія яблыкі добра растуць з насення. Дрэвы схільныя да шэрагу грыбковых, бактэрыяльных хвароб і ўздзеяння шкоднікаў.

У 2005 годзе ва ўсім свеце было вырашчана звыш 55 млн тон яблыкаў на агульную суму каля 10 мільярдаў долараў. Кітай вырабіў каля 35 % ад гэтай сумы, у той як ЗША з’яўляецца другім паводле колькасці яблыкаў вытворцам, з больш чым 7,5 % ад сусветнай вытворчасці. Іран займае трэцяе месца, за ім ідуць Турцыя, Расія, Італія і Індыя.

Яблыкі часцяком ядуць сырымі, але іх таксама выкарыстоўваюць у многіх харчовых прадуктах, як то дэсерты і напоі. Яблыкі станоўча ўздзейнічаюць на арганізм чалавека, аднак часам могуць назірацца алергічныя рэакцыі на розныя бялкі ў яблыках.

Гл. таксама

правіць

Зноскі

  1. ↑ а б в (unspecified title) — ISBN 0-471-31014-X
  2. ↑ Reinhardt G., Gärtner S., Wagner T. Ökologische Fußabdrücke von Lebensmitteln und Gerichten in Deutschland — Institut für Energie- und Umweltforschung Heidelberg, 2020. — S. 8.
  3. ↑ Teran T. D., Suckow T. So schmeckt Zukunft: Der kulinarische Kompass für eine gesunde Erde / Hrsg.: WWF Deutschland — 2021. — S. 51.
  4. ↑ а б Hoekstra A. Y., Mekonnen M. M. Table 3 // The green, blue and grey water footprint of crops and derived crop products // Hydrology and Earth System Sciences — Copernicus Publications, 2011. — Vol. 15, Iss. 5. — P. 1577–1600. — ISSN 1027-5606; 1607-7938 — doi:10.5194/HESS-15-1577-2011
  5. ↑ https://foodwatch.com.au/blog/additives-and-labels/item/what-does-8700-kilojoules.html Праверана 19 чэрвеня 2020.
  6. ↑ а б в г д е ё ж з Food and Agriculture Organization Corporate Statistical Database Праверана 6 жніўня 2017.
  7. ↑ http://usda.mannlib.cornell.edu/usda/current/CropProd/CropProd-07-12-2017.pdf Праверана 8 жніўня 2017.
  8. ↑ а б в г д http://www.yvgsa.com/pdf/facts/USApple2011ProductionAnalysis.pdf — С. 12.

Спасылкі

правіць
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Яблык&oldid=4668700"