Банглядэш: розьніца паміж вэрсіямі
д →Геаграфія: кірылічная „х“ |
|||
| (не паказаныя 48 прамежных вэрсіяў аўтарства 27 удзельнікаў) | |||
| Радок 1: | Радок 1: | ||
{{Краіна |
|||
{{Вікіфікаваць}} |
|||
|Назва = Банглядэш |
|||
{{Краіна| |
|||
|НазваЎРоднымСклоне = Банглядэш |
|||
|НазваНаДзяржаўнайМове = ''গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ'' |
|||
НазваЎРоднымСклоне = Банглядэш | |
|||
|Сьцяг = Flag of Bangladesh.svg |
|||
НазваНаДзяржаўнайМове = গণ প্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ | |
|||
|Герб = Coat of arms of Bangladesh.svg |
|||
|НацыянальныДэвіз = |
|||
Герб = Coat of arms of Bangladesh.svg | |
|||
|Месцазнаходжаньне = Bangladesh in its region.svg |
|||
НацыянальныДэвіз = | |
|||
|АфіцыйнаяМова = [[бэнгальская мова|бэнгальская]] |
|||
Месцазнаходжаньне = LocationBangladesh.svg | |
|||
|Сталіца = [[Дака]] |
|||
АфіцыйнаяМова = [[бэнгальская мова|бэнгальская]] | |
|||
|НайбуйнейшыГорад = Дака |
|||
|ТыпУраду = [[Парлямэнцкая рэспубліка]] |
|||
НайбуйнейшыГорад = Дака | |
|||
|ПасадыКіраўнікоў = [[Прэзыдэнт]]<br />[[Прэм’ер-міністар]] |
|||
ТыпУраду = [[Парлямэнцкая рэспубліка]] | |
|||
|ІмёныКіраўнікоў = [[Абдул Хамід]]<br />[[Шэйх Гасіна Вазэд]] |
|||
ПасадыКіраўнікоў = [[Прэзыдэнт]]<br />[[Прэм'ер-міністар]] | |
|||
|Плошча = 147 570 |
|||
ІмёныКіраўнікоў = [[Зілур Рахман]]<br />[[Шэйх Гасіна Вазэд]] | |
|||
|МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 94-е |
|||
Плошча = 147 570 | |
|||
|АдсотакВады = 6,4% |
|||
МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 94-е | |
|||
|ГодАцэнкіНасельніцтва = 2013 |
|||
АдсотакВады = 7% | |
|||
|МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 8-е |
|||
ГодАцэнкіНасельніцтва = 2007 | |
|||
|Насельніцтва = 150 039 000 |
|||
МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 7-е | |
|||
|ШчыльнасьцьНасельніцтва = 1034 |
|||
Насельніцтва = 161 300 000 | |
|||
|ГодАцэнкіСУП = 2013 |
|||
ШчыльнасьцьНасельніцтва = 1093 | |
|||
|МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = 43 |
|||
ГодАцэнкіСУП = 2008 | |
|||
|СУП = $324,628 млрд |
|||
МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = 48 | |
|||
|СУПНаДушуНасельніцтва = $2083 |
|||
СУП = $224,889 млрд | |
|||
|Валюта = [[така]] |
|||
СУПНаДушуНасельніцтва = $1389 | |
|||
|КодВалюты = BDT |
|||
|ЧасавыПас = BST |
|||
|ЧасРозьніцаUTC = +6 |
|||
|ЧасавыПасУлетку = BDST |
|||
|ЧасРозьніцаUTCУлетку = +7 |
|||
ЧасавыПасУлетку = BDST | |
|||
|НезалежнасьцьПадзеі = — абвешчаная<br />— атрыманая |
|||
ЧасРозьніцаUTCУлетку = +7 | |
|||
|НезалежнасьцьДаты = ад [[Пакістан]]у<br />26 сакавіка 1971<br />16 сьнежня 1971 |
|||
НезалежнасьцьПадзеі = — абвешчаная<br />— атрыманая | |
|||
|ДзяржаўныГімн = Amar Shonar Bangla |
|||
НезалежнасьцьДаты = ад [[Пакістан]]у<br />[[26 сакавіка]] [[1971]]<br />[[16 сьнежня]] [[1971]] | |
|||
|АўтамабільныЗнак = BD |
|||
ДзяржаўныГімн = Amar Shonar Bangla | |
|||
|ДамэнВерхнягаЎзроўню = bd |
|||
АўтамабільныЗнак = BD | |
|||
|ТэлефонныКод = 880 |
|||
ДамэнВерхнягаЎзроўню = bd | |
|||
|Дадаткі = |
|||
Дадаткі = |
|||
}} |
}} |
||
'''Наро́дная Рэспу́бліка Банглядэ́ш''' ({{мова-bn|গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ}}) — дзяржава ў [[Паўднёвая Азія|Паўднёвай Азіі]] па ўсім пэрымэтры акружаная [[Індыя]]й, за выключэньнем невялікіх |
'''Наро́дная Рэспу́бліка Банглядэ́ш''' ({{мова-bn|''গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ''}}) — дзяржава ў [[Паўднёвая Азія|Паўднёвай Азіі]] па ўсім пэрымэтры акружаная [[Індыя]]й, за выключэньнем невялікіх участкаў мяжы з [[М’янма]]й на паўднёвым усходзе і [[Бэнгальскі заліў|Бэнгальскім залівам]] на поўдні. Разам з сучасным індыйскім штатам [[Заходні Бэнгал]] утварае этналінгвістычны рэгіён [[Бэнгалія]]. Назва Банглядэш на афіцыйнай [[бэнгальская мова|мове бэнгалі]] азначае «Краіна Бэнгалія». |
||
Сучаснае становішча мяжы было зафіксавана ў ходзе падзелу Бэнгаліі і Індыі ў |
Сучаснае становішча мяжы было зафіксавана ў ходзе падзелу Бэнгаліі і Індыі ў 1947 годзе, калі пад назвай Усходні Пакістан рэгіён увайшоў у склад створанай дзяржавы [[Пакістан]]. Палітычная і моўная дыскрымінацыя, роўна як і ўшчамленьне ў эканамічнай сфэры прывялі да ўзмацненьня сэпаратысцкіх настрояў супраць Пакістану, і ў выніку [[Вайна за незалежнасьць Банглядэш|Вайны за незалежнасьць]] 1971 году была створана незалежная дзяржава Банглядэш. Пасьля здабыцьця незалежнасьці маладая дзяржава сутыкнулася з [[голад]]ам, прыроднымі катаклізмамі, жахлівай [[беднасьць|беднасьцю]], палітычнай нестабільнасьцю і ваеннымі пераваротамі. Аднаўленьне дэмакратычных інстытутаў стала магчыма ў 1991 годзе ў пэрыяд зацішша палітычнай барацьбы і эканамічнага росту. Па стане на сёньняшні дзень Банглядэш зьяўляецца сьвецкай дэмакратычнай дзяржавай<ref>[https://web.archive.org/web/20100802041254/http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5h_5T_bgbToWaGqK2gxXACMFuySog AFP: Bangladesh court bans religion in politics]. Google.com</ref><ref>[http://www.thedailystar.net/newDesign/news-details.php?nid=149233 Govt won't ban religion based parties]. Thedailystar.net</ref>. |
||
Банглядэш ёсьць |
Банглядэш ёсьць дзявятай краінай у сьвеце па колькасьці насельніцтва і ўваходзіць у сьпіс найболей густанаселеных краінаў сьвету з высокім узроўнем беднасьці. Аднак [[Сукупны ўнутраны прадукт|СУП]] па парытэце пакупніцкай здольнасьці падвоіўся з 1975 году і ўзровень беднасьці зьнізіўся на 20 адсоткаў з пачатку 1990-х гадоў. Банглядэш уваходзіць ва ўмоўную «Групу адзінаццаці» краінаў з хуткім ростам, па ацэнцы аналітыка [[Goldman Sachs]], сталіца Банглядэш [[Дака]] і іншыя буйныя населеныя пункты краіны паслужылі цэнтрамі росту эканамічнага разьвіцьця. |
||
== Гісторыя == |
== Гісторыя == |
||
{{Асноўны артыкул|Гісторыя Банглядэш}} |
{{Асноўны артыкул|Гісторыя Банглядэш}} |
||
Першая пісьмовая згадка пра існаваньне дзяржавы на тэрыторыі цяперашняй Банґлядэш адносіцца да |
Першая пісьмовая згадка пра існаваньне дзяржавы на тэрыторыі цяперашняй Банґлядэш адносіцца да V—IV стагодзьдзяў да н. э. У наступныя стагодзьдзі Ўсходняя Бэнгалія была часткай [[імпэрыя Маурыяў|імпэрый Маур’яў]] і [[імпэрыя Гупта|Гуптаў]], зьяўлялася цэнтрам [[імпэрыя Палаў|імпэрыі Палаў]] і дзяржавы Сенаў, уваходзіла ў склад [[Дэлійскі султанат|Дэлійскага султанату]] і [[імпэрыя Вялікіх Маголаў|імпэрыі Вялікіх Маголаў]]. З 1757 да 1947 году Ўсходняя Бэнгалія нахадзілася ў складзе [[Брытанская Індыя|Брытанскай Індыі]]. У выніку падзелу Індыі па рэлігійным прынцыпе Ўсходняя Бэнгалія адышла да [[Пакістан]]у, і на ейнай тэрыторыі была створаная правінцыя Ўсходні Пакістан. У сьнежні 1970 году на ўсеагульных выбарах, якія адбыліся ў адзіным Пакістане перамагла партыя «[[Народная ліга (Пакістан)|Народная ліга]]» (НЛ), што выступала з праграмай наданьня Ўсходняму Пакістану рэгіянальнай аўтаноміі. Спроба пакістанскіх уладаў сілай не дапусьціць прыходу НЛ да ўлады прывяла да абвяшчэньня незалежнасьці Банґлядэш 26 сакавіка 1971 году і да пачатку ўзброенай барацьбы, у якой узброеныя фармаваньні прыхільнікаў незалежнасьці атрымалі ваенную падтрымку з боку Індыі. Вызваленчая вайна завяршылася 16 сьнежня 1971 году капітуляцыяй усходне-бэнгальскай групоўкі ўзброеных сілаў Пакістану. За гады незалежнасьці адбылося 4 дзяржаўныя перавароты, зьмянілася 14 прэзыдэнтаў, двое зь якіх былі забітыя. Звыш 8 гадоў краіна жыла ва ўмовах ваеннага рэжыму, уплыў вайскоўцаў па-ранейшаму надзвычай высокі. |
||
== |
== Геаграфія == |
||
[[Файл:Satellite image of Bangladesh in October 2001.jpg|міні|180пкс|зьлева|Здымак рэгіёну з космасу]] |
|||
=== Унутрання палітыка === |
|||
Банглядэш разьмешчаны ў дэльце рэк [[Брахмапутра|Брахмапутры]] і [[Ганг]]у. Дэльта ўтворана ў месцы зьліцьця рэк Гангу, Брахмапутры і [[Мэгхна|Мэгхны]] і іхных прытокаў. Ганг зьліваецца з [[Джамуна]]й і затым, зьліўшыся з Мэгхнай, упадае ў [[Бэнгальскі заліў]]. Адклады рэк ствараюць у дэльце найбольш урадлівыя [[плянтацыя|плянтацыі]] ў сьвеце. Банглядэш мае 58 трансгранічных рэк і пытаньні, якія ўзьнікаюць пры выкарыстаньні водных рэсурсаў, зьяўляюцца вельмі вострымі пры абмеркаваньні зь [[Індыя]]й<ref>Suvedī Sūryaprasāda International watercourses law for the 21st century. — Ashgate Publishing, Ltd., 2005. — P. 154–166. — {{ISBN|0-7546-4527-4}}</ref>. Большая частка краіны разьмешчана на 12 мэтраў ніжэй за ўзровень мора і ёсьць здагадка, што 50 адсоткаў краіны будзе затоплена пры павышэньні ўзроўню мора на 1 мэтар<ref>[https://web.archive.org/web/20200218031027/http://www.springerlink.com/content/l842n0822t6077q0/ «Vulnerability of Bangladesh to climate change and sea level rise through tropical cyclones and storm surges»]. Water, Air, & Soil Pollution 92 (1–2): 171–179. DOI:10.1007/BF00175563</ref>. |
|||
[[Файл:Jatiyo Sangshad Bhaban (Roehl).jpg|міні|200пкс|справа|Будынак парямэнта Банглядэш]] |
|||
Банґлядэш ёсьць унітарнай рэспублікай з [[парлямэнцкая рэспубліка|парлямэнцкай формай кіраваньня]]. Дзейнічае Канстытуцыя ад [[1972]] году з наступнымі зьменамі. Кіраўнік дзяржавы — прэзыдэнт (з [[2009]] году — [[Зылур Рахман]]), які абіраецца парлямэнтам на тэрмін 5 гадоў. |
|||
На паўднёвым усходзе краіны з 1960-х гадоў праводзяцца працы па ўзьвядзеньні [[дамба]]ў, што разам з абложанымі наносамі прыводзіць да зьяўленьня новых вучасткаў сушы. У канцы 1970-х гадоў пры садзейнічаньні інвэстыцыйных фондаў [[Нідэрлянды|Нідэрляндаў]] урад Банглядэш пачаў распрацоўваць гэтыя ізноў створаныя вучасткі. Гэтыя намаганьні прывялі да бурнага росту будаўнічай галіны на гэтым напрамку, у тым ліку будаўніцтва дарог, водаправодаў, набярэжных, загараджальных насаджэньняў, вадасховішчаў, туалетаў і перадачу зямель жыхарам. |
|||
З кастрычніка [[2001]] году па кастрычнік [[2006]] году кааліцыйны ўрад чатырох-партыйнага альянсу («[[Нацыяналістычная партыя Банглядэш|Нацыяналістычная партыя Банґлядэш]]», «[[Джамаат-і-Ісламі]]», «[[Аб’яднаны Ісламскі блёк]]» і «[[Нацыянальная партыя (Банглядэш)|Нацыянальная партыя]]») узначальвала прэм’ер-міністар спадарыня [[Шэйх Хасіна Вазэд]]. У адпаведнасьці з Канстытуцыяй за тры месяцы да правядзеньня парлямэнцкіх выбараў, то бок [[29 кастрычніка]] [[2006]] году, выканаўчая ўлада была перададзеная «пазапартыйнаму» пераходнаму ўраду, якое ўзначальвае [[Фахрудын Ахмэд]]. |
|||
Найвышэйшай кропкай Банглядэш зьяўляецца гара [[Маўдок]] вышынёй у 1052 мэтры над узроўнем мора на плято [[Чытагонг Гіл Тракт]] на паўднёвым усходзе краіны<ref>[https://web.archive.org/web/20130725020735/http://www.sol.co.uk/v/viewfinder/elevmisquotes.html#keok Frequent Internet Errors]. Summit Elevations</ref>. На поўдзень ад Чытагонга раскінуўся самы доўгі пляж у сьвеце — [[Кокс-Базар]], які распасьціраецца на 120 кілямэтраў. |
|||
Парлямэнт — аднапалатная Нацыянальная асамблея ([[Джат’я Шангшад]]), якая складаецца з 345 дэпутатаў, 300 дэпутатаў зь якіх абіраюцца на аснове мажарытарнай сыстэмы па аднамандатных акругах, а 45 месцаў рэзэрвуюцца для жанчын-парлямэнтарыяў па адмысловай квоце. Тэрмін паўнамоцтваў парлямэнта — 5 гадоў. Абраны ў кастрычніку [[2001]] году парлямэнт распушчаны ў кастрычніку [[2006]] года ў сувязі з заканчэньнем тэрміна паўнамоцтваў. Бліжэйшыя парлямэнцкія выбары запланаваныя на канец 2008 году. |
|||
Праз краіну праходзіць [[Паўночны тропік]], з прычыны чаго ў Банглядэш пануе трапічны клімат зь мяккай зімой з кастрычніка па сакавік і гарачым, вільготным летам з сакавіка па чэрвень. Гарачы і вільготны сэзон мусонаў працягваецца з чэрвеня па кастрычнік, у ходзе якога выпадае вялікая колькасьць ападкаў. Краіна стала падвяргаецца ўзьдзеяньню [[стыхійнае бедзтва|стыхійных бедзтваў]], як то [[паводка|паводкі]], [[трапічны цыклён|трапічныя цыклёны]], [[тарнада]] і боры, якія ўзмацьняюцца эфэктам абязьлесеньня, размываючы глебы<ref>Alexander David E. The Third World // [http://books.google.com/?id=gWHsuGTcF34C&pg=PA532&dq=bangladesh+natural+disasters Natural Disasters]. — Dordrecht: Kluwer Academic Publishers, 1999. — P. 532. — {{ISBN|0-412-04751-9}}</ref>. У 1991 годзе ад наступстваў цыклёну загінула парадку 140 тысячаў чалавек<ref>[http://articles.latimes.com/2005/feb/27/news/adfg-bangla27 «Beset by Bay’s Killer Storms, Bangladesh Prepares and Hopes»]. Los Angeles Times.</ref>. |
|||
У краіне дзейнічае звыш 100 палітычных партыяў — ад фундамэнталісцкіх да ўльтралевых. Найболей уплывовымі зьяўляюцца «Нацыяналістычная партыя Банґлядэш» (НПБ) і «Народная Ліга» (НЛ). НПБ заснаваная ў [[1978]] годзе, у [[1978]]—[[1982]], [[1991]]—[[1996]] і [[2001]]—[[2006]] гадох партыя знаходзіліся ва ўладзе. Кіруецца ідэямі «банґлядэскага нацыяналізму». У цяперашні час фактычна падзеленая на дзьве фракцыі. НЛ, узначаленая [[Шэйх Хасін|Шэйхам Хасінам]], была заснаваная ў [[1949]] годзе, у [[1972]]—[[1975]] і [[1996]]—[[2001]] партыя знаходзіліся ва ўладзе. Выступае, у цэлым, з сэкулярысцкіх, шмат у чым — цэнтрысцкіх пазыцыяў. |
|||
== Палітыка == |
|||
Абмежаваны ўплыў захоўвае «Нацыянальная партыя» былога прэзыдэнта і дыктатара [[Хусэйн Мухамад Эршад|Хусэйна Мухамада Эршада]], заснаваная ў [[1986]] годзе, урад якога сыйшоў пад ціскам масавых выступаў у сьнежні [[1990]] году. Прыкметным уплывам сярод кансэрватыўнай часткі насельніцтва карыстаецца рэлігійная партыя «[[Джамаат-і-Ісламі]]», якая ўваходзіла ва ўрад [[Халеда Зія|Халеды Зіі]]. Сярод партый левага толку, аб’яднаных у 11-партыйны альянс, найболей буйныя «Працоўная» і «Камуністычная партыі». |
|||
=== Унутрання палітыка === |
|||
[[Файл:Jatiyo Sangshad Bhaban (Roehl).jpg|міні|225пкс|Будынак парямэнта Банглядэш]] |
|||
Банґлядэш ёсьць унітарнай рэспублікай з [[парлямэнцкая рэспубліка|парлямэнцкай формай кіраваньня]]. Дзейнічае Канстытуцыя ад 1972 году з наступнымі зьменамі. Кіраўнік дзяржавы — прэзыдэнт (ад 14 сакавіка 2013 году — [[Абдул Хамід]]), які абіраецца парлямэнтам на тэрмін 5 гадоў. |
|||
З кастрычніка 2001 году па кастрычнік 2006 году кааліцыйны ўрад чатырох-партыйнага альянсу («[[Нацыяналістычная партыя Банглядэш|Нацыяналістычная партыя Банґлядэш]]», «[[Джамаат-і-Ісламі]]», «[[Аб’яднаны Ісламскі блёк]]» і «[[Нацыянальная партыя (Банглядэш)|Нацыянальная партыя]]») узначальвала прэм’ер-міністар спадарыня [[Шэйх Хасіна Вазэд]]. У адпаведнасьці з Канстытуцыяй за тры месяцы да правядзеньня парлямэнцкіх выбараў, то бок 29 кастрычніка 2006 году, выканаўчая ўлада была перададзеная «пазапартыйнаму» пераходнаму ўраду, якое ўзначальвае [[Фахрудын Ахмэд]]. |
|||
Дзьве радыкальныя тэрарыстычныя арганізацыі «[[Джаграта Мусьлім джаната Банглядэш]]» і «[[Джамаатул-муджахедын Банглядэш]]» былі забароненыя на тэрыторыі краіны ў лютым [[2005]] года. У выніку правядзення шэрагу [[тэрарызм|тэрарыстычных актаў]], якія мелі месца з [[1999]] году, былі затрыманыя падазраваныя чальцы і лідэры гэтых арганізацыяў у [[2006]] годзе. Кіраўнікам былі вынесеныя і прыведзеныя ў выкананьне [[сьмяротнае пакараньне|сьмяротныя прысуды]]. Правядзеньне антытэрарыстычных апэрацый урадам Банглядэш выклікала станоўчы водгук кіраўнікоў іншых дзяржаваў. |
|||
Парлямэнт — аднапалатная Нацыянальная асамблея ([[Джат’я Шангшад]]), якая складаецца з 345 дэпутатаў, 300 дэпутатаў зь якіх абіраюцца на аснове мажарытарнай сыстэмы па аднамандатных акругах, а 45 месцаў рэзэрвуюцца для жанчын-парлямэнтарыяў па адмысловай квоце. Тэрмін паўнамоцтваў парлямэнта — 5 гадоў. Абраны ў кастрычніку 2001 году парлямэнт распушчаны ў кастрычніку 2006 году ў сувязі з заканчэньнем тэрміна паўнамоцтваў. |
|||
У выніку прыняцьця [[11 студзеня]] [[2007]] году экстранай пастановы пры падрыхтоўку новага выбарчага сьпісу, барацьбы супраць [[карупцыя|карупцыі]], падтрыманага ваеннымі коламі краіны, часовы ўрад пад кіраўніцтвам [[Фахрудын Ахмад|Фахрудына Ахмада]] [[22 студзеня]] [[2007]] году прыпыніў выбары. Ваенныя аказалі падтрымку часоваму ўраду ў барацьбе з карупцыяй, у выніку якой Банглядэш перамясьціўся з самага нізу на 147 месца ў «[[Індэкс карупцыйнасьці|Індэксе карупцыйнасьці]]», складзенаму [[Transparency International]]. «Вялікі Альянс» атрымаў безумоўную перамогу на выбарах [[29 сьнежня]] [[2008]] году, узяўшы ў парляменце 230 месцаў з 300<ref>[http://123.49.39.5/result/report4.php?lang=en Bangladesh Election Commission].</ref>. |
|||
У краіне дзейнічае звыш 100 палітычных партыяў — ад фундамэнталісцкіх да ўльтралевых. Найболей уплывовымі зьяўляюцца «Нацыяналістычная партыя Банґлядэш» (НПБ) і «Народная Ліга» (НЛ). НПБ заснаваная ў 1978 годзе, у 1978—1982, 1991—1996 і 2001—2006 гадох партыя знаходзіліся ва ўладзе. Кіруецца ідэямі «банґлядэскага нацыяналізму». У цяперашні час фактычна падзеленая на дзьве фракцыі. НЛ, узначаленая [[Шэйх Хасін|Шэйхам Хасінам]], была заснаваная ў 1949 годзе, у 1972—1975 і 1996—2001 гадах партыя знаходзіліся ва ўладзе. Выступае, у цэлым, з сэкулярысцкіх, шмат у чым — цэнтрысцкіх пазыцыяў. |
|||
=== Зьнешняя палітыка === |
|||
Банґлядэш — чалец [[ААН]] з 1974, была ініцыятарам стварэньня ў 1985 Асацыяцыі рэгіянальнага супрацоўніцтва краін Паўднёвай Азіі (СААРК), а ў 2006—2007 старшынствавала ў Асацыяцыі. Зьяўляецца таксама чальцом Садружнасьці, узначаленай Вялікабрытаніяй, Руху недалучэньня, Арганізацыі Ісламская Канфэрэнцыя, Групы 77-і, арганізацыі «Ісламская васьмёрка», паўднёва-азіяцкага «чатырохкутніка росту», групы эканамічнага супрацоўніцтва БІМСТЭК (Бангладэш, Індыя, М'янма, Шры-Ланка, Тайланд, Нэпал, Бутан) і Дыялогу па супрацоўніцтве ў Азіі. У 2005 стала ўдзельнікам Азіяцкага рэгіянальнага форума (АРФ). |
|||
Абмежаваны ўплыў захоўвае «Нацыянальная партыя» былога прэзыдэнта і дыктатара [[Хусэйн Мухамад Эршад|Хусэйна Мухамада Эршада]], заснаваная ў 1986 годзе, урад якога сышоў пад ціскам масавых выступаў у сьнежні 1990 году. Прыкметным уплывам сярод кансэрватыўнай часткі насельніцтва карыстаецца рэлігійная партыя «[[Джамаат-і-Ісламі]]», якая ўваходзіла ва ўрад [[Халеда Зія|Халеды Зіі]]. Сярод партыяў левага толку, аб’яднаных у 11-партыйны альянс, найбуйнейшыя — Працоўная і Камуністычная партыі. |
|||
Зьнешнепалітычны курс Дакі сфакусіраваны на задачы забесьпячэньня спрыяльных міжнародных умоваў для пераадоленьня сацыяльна-эканамічнай адсталасьці краіны сродкам максімальнага прыцягненьня інвэстыцыяў, замежнай дапамогі (каля 1,2 млрд даляраў штогод), захаваньні і набыцьці гандлёвых палёгак. Асноўны прынцып зьнешняй палітыкі — «сяброўства з усімі, варожасьць ні з кім». |
|||
Дзьве радыкальныя тэрарыстычныя арганізацыі «[[Джаграта Мусьлім джаната Банглядэш]]» і «[[Джамаатул-муджахедын Банглядэш]]» былі забароненыя на тэрыторыі краіны ў лютым 2005 году. У выніку правядзеньня шэрагу [[тэрарызм|тэрарыстычных актаў]], якія мелі месца з 1999 году, былі затрыманыя падазраваныя чальцы і лідэры гэтых арганізацыяў у 2006 годзе. Кіраўнікі былі асуджаныя і прыведзеныя ў выкананьне [[сьмяротная кара]]. Правядзеньне антытэрарыстычных апэрацыяў урадам Банглядэш выклікала станоўчы водгук кіраўнікоў іншых дзяржаваў. |
|||
Банґлядэш выступае за захаваньне ролі ААН як галоўнага гаранта падтрыманьня міру і бясьпекі, за ўзмацненьне ролі Савета Бясьпекі і яго права разглядаць у індывідуальным парадку пытаньні ўжываньня сілы. Дака супраць павелічэньні ліку сталых чальцоў СБ ААН, а пры разглядзе пытаньня аб пашырэньні складу нясталых чальцоў выступае за захаванне геаграфічнай прапорцыі пры разьмеркаваньні месцаў. З 1988 банґлядэскія вайскоўцы прымаюць удзел у апэрацыях ААН па падтрыманьні міру. |
|||
У выніку прыняцьця 11 студзеня 2007 году экстранай пастановы пры падрыхтоўку новага выбарчага сьпісу, барацьбы супраць [[карупцыя|карупцыі]], падтрыманага ваеннымі коламі краіны, часовы ўрад пад кіраўніцтвам [[Фахрудын Ахмад|Фахрудына Ахмада]] 22 студзеня 2007 году прыпыніў выбары. Ваенныя аказалі падтрымку часоваму ўраду ў барацьбе з карупцыяй, у выніку якой Банглядэш перамясьціўся з самага нізу на 147 месца ў «[[Індэкс карупцыйнасьці|Індэксе карупцыйнасьці]]», складзенаму [[Transparency International]]. «Вялікі Альянс» атрымаў безумоўную перамогу на выбарах 29 сьнежня 2008 году, узяўшы ў парлямэнце 230 месцаў з 300<ref>[https://web.archive.org/web/20130726181626/http://123.49.39.5/result/report4.php?lang=en Bangladesh Election Commission].</ref>. |
|||
Банґлядэш актыўна працуе ў фармаце Канфэрэнцыі па раззбраеньні, рэгулярна падае інфармацыю ў Рэестр звычайных узбраеньняў ААН, падтрымлівае ініцыятывы па раззбраеньні і кантролю над узбраеньнямі. Зьяўляючыся ўдзельніцай усіх буйных адпаведных міжнародных дагавораў (ДВЗЯД, ДНЯЗ, КЗХЗ, КБТЗ і інш.), імкнецца да захаваньня і ўмацаваньня наяўных рэжымаў нераспаўсюду. |
|||
=== Зьнешняя палітыка === |
|||
Салідарная з высілкамі сусьветнай супольнасьці на антытэрарыстычным напрамку, Дака, у тым ліку і на рэгіянальным узроўні (у рамках БІМСТЭК і СААРК), будуе свае падыходы ў рэчышчы выкананьня рэзалюцый СБ ААН №1373 і №1624. Зьяўляецца ўдзельніцай усіх 13 міжнародных антытэрарыстычных канвэнцый, далучыўшыся ў маі 2007 да Канвенцыі ААН па прадухіленьні ядзернага тэрарызму. |
|||
Банґлядэш ёсьць чальцом [[ААН]] з 1974 году, была ініцыятарам стварэньня ў 1985 годзе [[Асацыяцыя рэгіянальнага супрацоўніцтва краін Паўднёвай Азіі|Асацыяцыі рэгіянальнага супрацоўніцтва краін Паўднёвай Азіі]] (СААРК), а ў 2006—2007 гадох старшынствавала ў Асацыяцыі. Зьяўляецца таксама чальцом [[Садружнасьць нацыяў|Садружнасьці]], узначаленай [[Вялікабрытанія]]й, [[Рух недалучэньня|Руху недалучэньня]], [[Арганізацыя Ісламская Канфэрэнцыя|Арганізацыі Ісламская Канфэрэнцыя]], Групы 77-і, арганізацыі «[[Ісламская васьмёрка]]», паўднёва-азіяцкага «чатырохкутніка росту», групы эканамічнага супрацоўніцтва БІМСТЭК (Банглядэш, [[Індыя]], [[М’янма]], [[Шры-Ланка]], [[Тайлянд]], [[Нэпал]], [[Бутан]]) і Дыялёгу па супрацоўніцтве ў Азіі. У 2005 годзе краіна стала ўдзельнікам [[Азіяцкі рэгіянальны форум|Азіяцкага рэгіянальнага форуму]] (АРФ). |
|||
Зьнешнепалітычны курс Дакі сфакусіраваны на задачы забесьпячэньня спрыяльных міжнародных умоваў для пераадоленьня сацыяльна-эканамічнай адсталасьці краіны сродкам максымальнага прыцягненьня [[інвэстыцыя]]ў, замежнай дапамогі (каля 1,2 млрд даляраў штогод), захаваньні і набыцьці гандлёвых палёгак. Асноўны прынцып зьнешняй палітыкі — «сяброўства з усімі, варожасьць ні з кім». Банґлядэш выступае за захаваньне ролі [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў|ААН]] як галоўнага гаранта падтрыманьня міру і бясьпекі, за ўзмацненьне ролі [[Рада Бясьпекі ААН|Рады Бясьпекі ААН]] і ягонага права разглядаць у індывідуальным парадку пытаньні ўжываньня сілы. Дака супраць павелічэньня ліку сталых чальцоў СБ ААН, а пры разглядзе пытаньня аб пашырэньні складу нясталых чальцоў выступае за захаваньне геаграфічнай прапорцыі пры разьмеркаваньні месцаў. З 1988 году банґлядэскія вайскоўцы прымаюць удзел у апэрацыях ААН па падтрыманьні міру. |
|||
У лютым 2008 Дака далучылася да Канвэнцыі ААН супраць карупцыі. |
|||
Банґлядэш актыўна працуе ў фармаце Канфэрэнцыі па раззбраеньні, рэгулярна падае інфармацыю ў [[Рэестар звычайных узбраеньняў ААН]], падтрымлівае ініцыятывы па раззбраеньні і кантролю над узбраеньнямі. Зьяўляючыся ўдзельніцай усіх буйных адпаведных міжнародных дагавораў (ДВЗЯД, ДНЯЗ, КЗХЗ, КБТЗ і інш.), імкнецца да захаваньня і ўмацаваньня наяўных рэжымаў нераспаўсюду. Салідарная з высілкамі сусьветнай супольнасьці на антытэрарыстычным напрамку, Дака, у тым ліку і на рэгіянальным узроўні (у рамках БІМСТЭК і СААРК), будуе свае падыходы ў рэчышчы выкананьня рэзалюцый СБ ААН №1373 і №1624. Зьяўляецца ўдзельніцай усіх 13 міжнародных антытэрарыстычных канвэнцыяў, далучыўшыся ў траўні 2007 году да [[Канвэнцыя ААН па прадухіленьні ядзернага тэрарызму|Канвэнцыі ААН па прадухіленьні ядзернага тэрарызму]]. У лютым 2008 году Дака далучылася да [[Канвэнцыя ААН супраць карупцыі|Канвэнцыі ААН супраць карупцыі]]. |
|||
== Геаграфія == |
|||
== Адміністратыўны падзел == |
|||
Бангладэш — унітарная дзяржава, адміністратыўна падзеленая на шэсьць абласьцей (па-бэнгальску «бібгаґ»). Абласнымі цэнтрамі зьяўляюцца гарады: |
|||
== Адміністрацыйны падзел == |
|||
[[Файл:Bangladesh divisions english.svg|міні|170пкс|Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Банглядэш]] |
|||
Бангладэш — унітарная дзяржава, адміністратыўна падзеленая на сем абласьцей ([[бэнгальская мова|па-бэнгальску]]: «бібгаґ»). Абласнымі цэнтрамі зьяўляюцца гарады: |
|||
* [[Барышал]] |
* [[Барышал]] |
||
* [[Дака]] |
* [[Дака]] |
||
* [[Кхульна]] |
* [[Кхульна]] |
||
* [[Раджшагі]] |
* [[Раджшагі]] |
||
* [[Рангпур]] |
|||
* [[Сылет]] |
* [[Сылет]] |
||
* [[Чытагонг]] |
* [[Чытагонг]] |
||
== Эканоміка == |
== Эканоміка == |
||
[[Файл:Agriculture of Bangladesh 11.jpg|міні|240пкс|зьлева|Працоўныя ў [[рыс]]авым полі — амаль дзьве траціны насельніцтва ў Банглядэш занятыя ў сельскай гаспадарцы]] |
|||
Па клясыфікацыі ААН Банґлядэш уваходзіць у лік найменш разьвітых краін сьвету. Гадавы прыбытак на душу насельніцтва — 520 даляраў ЗША. |
|||
Паводле клясыфікацыі ААН Банґлядэш уваходзіць у лік найменш разьвітых краінаў сьвету. Гадавы прыбытак на душу насельніцтва — 520 [[Амэрыканскі даляр|даляраў ЗША]]. У Банґлядэш маюцца радовішчы [[прыродны газ|прыроднага газу]], (запасы ацэньваюцца ад 360 млрд м³ да 657 млрд м³), [[нафта|нафты]], каменнага [[вугаль|вугля]], [[вапняк]]у. Гідраэнэргетычныя рэсурсы выкарыстоўваюцца практычна поўнасьцю. Аб’ём [[Сукупны ўнутраны прадукт|СУП]] у 2007 годзе склаў 78 млрд дал. (у 2006 годзе — 64 млрд), [[золатавалютныя запасы]] — 5,5 млрд даляраў. Дзяржаўная запазычанасьць краіны складае 22 млрд даляраў. Аб’ёмы [[экспарт]]у ў 2007 годзе склалі 12,8 млрд даляраў, па [[імпарт]]у — 16 млрд даляраў. [[Інфляцыя]] ў 2007 годзе знаходзілася на ўзроўні 11,5%. |
|||
Вядучая галіна эканомікі — [[сельская гаспадарка]], у якой занята каля 65% насельніцтва. Апроч некалькіх мікрадзяржаваў і краінаў-астравоў, Банґлядэш мае самую высокую шчыльнасьць насельніцтва ў сьвеце. Па гэтай прычыне безьзямельле зьяўляецца адною з найвялікшых праблем краіны. Безьзямельныя сяляне часта перасяляюцца ў гарады, асабліва Даку, дзе цяжка знайсьці працу і жытло. Іншыя незаконна перабіраюцца ў [[Індыя|Індыю]]. Збор зерневых ([[рыс]], [[пшаніца]]) не перавышае 20 млн тонаў і не задавальняе ўнутраных патрэбаў краіны, таму харчовы дэфіцыт пакрываецца за кошт імпарту. Удзельная вага прамысловасьці, у якой занята 14% насельніцтва, складае 12%. Ейная аснова — тэкстыльныя, швачныя, джутавыя і гарбарныя прадпрыемствы<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/4118969.stm Bangladesh Garments Aim to Compete]. BBC</ref>. |
|||
У Банґлядэш маюцца радовішчы прыроднага газу, (запасы ацэньваюцца ад 360 млрд м³ да 657 млрд м³), нафты, каменнага вугля, вапняку. Гідраэнэргетычныя рэсурсы выкарыстоўваюцца практычна поўнасьцю. |
|||
Аб’ём СУП у 2007 склаў 78 млрд дал. (у 2006 — 64 млрд), залатавалютныя запасы — 5,5 млрд дал. Дзяржаўны доўг — 22 млрд дал. Аб’ёмы экспарту ў 2007 склалі 12,8 млрд дал., імпарту — 16 млрд дал. Інфляцыя ў 2007 на ўзроўні 11,5 %. |
|||
Вядучая галіна эканомікі — сельская гаспадарка, у якой занята каля 65 % насельніцтва. Апроч некалькіх мікрадзяржаваў і краін-астравоў, Банґлядэш мае самую высокую шчыльнасьць насельніцтва ў сьвеце. Па гэтай прычыне безьзямельле зьяўляецца адною з найвялікшых праблем краіны. Безьзямельныя сяляне часта перасяляюцца ў гарады, асабліва Даку, дзе цяжка знайсьці працу і жытло. Іншыя незаконна перабіраюцца ў Індыю. Збор зерневых ([[рыс]], [[пшаніца]]) не перавышае 20 млн т. і не задавальняе ўнутраных патрэбнасьцяў краіны, таму харчовы дэфіцыт пакрываецца за кошт імпарту. Удзельная вага прамысловасьці, у якой занята 14 % насельніцтва, складае 12 %. Яе аснова — тэкстыльныя, швейныя, джутавыя і гарбарныя прадпрыемствы. |
|||
Асноўныя экспартныя тавары Банґлядэш — |
Асноўныя экспартныя тавары Банґлядэш — швачныя вырабы і [[трыкатаж]], а таксама марожаныя морапрадукты, [[абутак]], [[кераміка]], [[джут]] і вырабы зь яго, [[гарбата]], [[мэдыкамэнты]]. У наменклятуры імпарту пераважаюць энэрганосьбіты, машыны і абсталяваньне, сыравіна і розныя спажывецкія тавары. Найбуйнейшыя імпартэры банґлядэскай прадукцыі — [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]], [[Вялікабрытанія]], [[Нямеччына]] і [[Францыя]], а асноўныя пастаўшчыкі тавараў у Банґлядэш — [[Індыя]], [[Японія]], [[Кітай]], ЗША. |
||
З пачатку 1990-х урад Банґлядэш праводзіць палітыку заахвочваньня прыватнага капіталу, у тым ліку замежнага, які ўжо заняў трывалыя пазыцыі ў тытунёвай, фармацэўтычнай, хімічнай, гарбарнай прамысловасьці, а таксама ў энэргетыку і газаздабычу. Асабліва спрыяльныя ўмовы для замежных капіталаўкладаньняў створаныя ў свабодных экспартных зонах, колькасьць якіх павялічваецца з кожным годам. На канец 2007 іх |
З пачатку 1990-х урад Банґлядэш праводзіць палітыку заахвочваньня прыватнага капіталу, у тым ліку замежнага, які ўжо заняў трывалыя пазыцыі ў [[тытунёвая прамысловасьць|тытунёвай]], [[фармацэўтычная прамысловасьць|фармацэўтычнай]], [[хімічная прамысловасьць|хімічнай]], [[гарбарная прамысловасьць|гарбарнай прамысловасьці]], а таксама ў [[энэргетыка|энэргетыку]] і газаздабычу. Асабліва спрыяльныя ўмовы для замежных капіталаўкладаньняў створаныя ў свабодных экспартных зонах, колькасьць якіх павялічваецца з кожным годам. На канец 2007 году іх налічвалася дзевяць. |
||
== Дэмаграфія == |
== Дэмаграфія == |
||
{{bar box |
|||
У этнічным пляне насельніцтва Банглядэш — амаль аднароднае. Бэнгальцы складаюць 98% насельніцтва. У астатнія 2% ўваходзяць выхадцы зь Індыі, якія гавораць на мове [[урду]], а таксама мангалойдныя плямёны, якія жывуць пераважна на паўднёвым усходзе краіны. Бэнгальцы гавораць на [[бэнгальская мова|бэнгальскай мове]], якая належыць да [[індаарыйская моўная група|індаарыйскай групы]] [[індаэўрапейская моўная сям'я|індаэўрапейскай сям’і]]. У бэнгальскай мове існуюць шматлікія мясцовыя дыялекты, носьбіты якіх не заўсёды могуць разумець адзін аднаго, не карыстаючыся стандартызаванай бэнгальскай мовай. Некаторыя лінгвісты лічаць адзін з гэтых дыялектаў, якім карыстаюцца на паўночным усходзе Банглядэш, асобнаю, [[сылецкая мова|сылецкаю моваю]]. |
|||
|title=Рэлігіі ў Банглядэш |
|||
|titlebar=#ddd |
|||
|left1=Рэлігія |
|||
|right1=Адсотак |
|||
|float=right |
|||
|bars= |
|||
{{bar percent|[[Іслам]]|green|89.7}} |
|||
{{bar percent|[[Індуізм]]|purple|9.2}} |
|||
{{bar percent|Іншыя|black|1.1}} |
|||
}} |
|||
У этнічным пляне насельніцтва Банглядэш зьяўляецца амаль аднародным. [[Бэнгальцы]] складаюць 98% насельніцтва<ref>[http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/3452.htm «Background Note: Bangladesh»]. State.gov</ref>. У астатнія 2% ўваходзяць выхадцы зь Індыі, якія гавораць на мове [[урду]], а таксама мангалойдныя плямёны, якія жывуць пераважна на паўднёвым усходзе краіны. Бэнгальцы гавораць на [[бэнгальская мова|бэнгальскай мове]], якая належыць да [[індаарыйская моўная група|індаарыйскай групы]] [[індаэўрапейская моўная сям’я|індаэўрапейскай сям’і]]. У бэнгальскай мове існуюць шматлікія мясцовыя дыялекты, носьбіты якіх не заўсёды могуць разумець адзін аднаго, не карыстаючыся стандартызаванай бэнгальскай мовай. Некаторыя лінгвісты лічаць адзін з гэтых дыялектаў, якім карыстаюцца на паўночным усходзе Банглядэш, асобнаю, [[сылецкая мова|сылецкаю моваю]]. |
|||
Большасьць насельніцтва Банглядэш (прыкладна 83%) складаюць мусульмане. Бэнгальцы пачалі масава прымаць [[іслам]] у |
Большасьць насельніцтва Банглядэш (прыкладна 83%) складаюць [[мусульмане]]. Бэнгальцы пачалі масава прымаць [[іслам]] у XIII стагодзьдзі. Але 16% насельніцтва захавала ранейшую веру — [[індуізм]]. У Банглядэш таксама жывуць [[будысты]], [[Хрысьціянства|хрысьціяне]] ды [[анімісты]]. |
||
== Культура == |
== Культура == |
||
[[Файл:Pohela boishakh 2.jpg|міні|200пкс|Сьвята ў [[Дака|Даке]]]] |
|||
Агульная колькасьць пэрыядычных выданьняў складае звыш 1,5 тыс., у т. л. больш 200 штодзённых газэт на бэнгальскай і ангельскай мовах. Найбуйнейшыя бэнгаламоўныя штодзённыя газэты — «Ітэфак», «Джанаконтха»; «Інкілаб»; англамоўныя — «Банґлядэш абзэрвер», «Індэпендэнт». На пэрыяд надзвычайнага становішча ўведзеныя абмежаваньні на крытыку дзейнасьці кіраўніцтва краіны. |
|||
Бангладэш самастойна выпускае каля 80 [[фільм]]аў у год<ref>Logan Stephen Asian communication handbook 2008. — AMIC, 2008. — P. 115. — {{ISBN|981-4136-10-7}}</ref>, аднак вялікай папулярнасьцю ў насельніцтва карыстаюцца таксама і фільмы суседняй [[Індыя|Індыі]]<ref>[http://www.newindpress.com/NewsItems.asp?ID=IE420060925014228&Page=4&Title=Features+-+People+%26+Lifestyle&Topic=0 Cinemas in Bangladesh, Pakistan squeezed by Bollywood]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. NewIndPress.Com</ref>. Агульная колькасьць пэрыядычных выданьняў складае звыш 1,5 тысячы, у тым ліку больш за 200 штодзённых [[газэта|газэт]] на бэнгальскай і ангельскай мовах. Найбуйнейшыя бэнгаламоўныя штодзённыя газэты — «Ітэфак», «Джанаконтха», «Інкілаб», англамоўныя — «Банґлядэш абзэрвэр», «Індэпэндэнт». На пэрыяд надзвычайнага становішча ўведзеныя абмежаваньні на крытыку дзейнасьці кіраўніцтва краіны. Маюцца тры дзеючыя [[інфармацыйнае агенцтва|інфармацыйныя агенцтвы]]: дзяржаўнае Бі-Эс-Эс, а таксама прыватныя Ю-Эн-Бі і «Бі-Дзі-Ньюс 24». |
|||
Дзяржаўнае тэлебачаньне і радыёвяшчаньне маюць па адным канале, якія вяшчаюць на бэнгальскай і часткова на ангельскай мовах. Існуе 10 прыватных кабэльных тэлеканалаў і 6 радыёстанцыяў. З прычыны масавай непісьменнасьці насельніцтва Банґлядэш дзяржава прымае меры па ейнай хутчэйшай ліквідацыі. Створана асобнае міністэрства ўсеагульнай пачатковай адукацыі, дадзены дазвол на дзейнасьць у краіне шматлікіх банґлядэскіх і замежных няўрадавых грамадзкіх арганізацыяў у сфэры [[адукацыя|адукацыі]]. |
|||
Маюцца тры дзеючыя інфармацыйныя агенцтвы: дзяржаўнае Бі-Эс-Эс, а таксама прыватныя Ю-Эн-Бі і «Бі-Дзі-Ньюс 24». |
|||
Адмысловае месца займаюць духоўныя ісламскія навучальныя ўстановы, афіцыйная колькасьць якіх перавышае 12 тысячаў. У краіне налічваецца некалькі дзясяткаў дзяржаўных і прыватных [[ВНУ]], якіх у краіне больш за 60 тысячаў. Вялікая частка зь іх разьмешчаная ў сталіцы краіны Даке. Празьмерна актыўны ўдзел студэнтаў і выкладчыкаў у палітычнай дзейнасьці адмоўна адбіваецца на навучальным працэсе. Недахоп навучальнай і навуковай базы і невысокі прэстыж банґлядэскіх дыплёмаў у іншых краінах змушае студэнтаў працягваць сваю адукацыю за мяжой. |
|||
Дзяржаўнае тэлебачаньне і радыёвяшчаньне маюць па адным канале, якія вяшчаюць на бэнгальскай і часткова на ангельскай мовах. Існуе 10 прыватных кабэльных тэлеканалаў і 6 радыёстанцыяў. |
|||
З прычыны масавай непісьменнасьці насельніцтва Банґлядэш дзяржава прымае меры па яе скарэйшай ліквідацыі. Створана асобнае міністэрства ўсеагульнай пачатковай адукацыі, дадзены дазвол на дзейнасьць у краіне шматлікіх банґлядэскіх і замежных няўрадавых грамадзкіх арганізацыяў у сфэры адукацыі. |
|||
Адмысловае месца займаюць духоўныя ісламскія навучальныя ўстановы, афіцыйная колькасьць якіх перавышае 12 тысяч. У краіне налічваецца некалькі дзясяткаў дзяржаўных і прыватных (больш за 60 тысяч) ВНУ. Вялікая частка зь іх разьмешчаная ў сталіцы краіны Даке. Празьмерна актыўны ўдзел студэнтаў і выкладчыкаў у палітычнай дзейнасьці адмоўна адбіваецца на навучальным працэсе. Недахоп навучальнай і навуковай базы і невысокі прэстыж банґлядэскіх дыплёмаў у іншых краінах змушае студэнтаў працягваць сваю адукацыю за мяжой. |
|||
== Крыніцы == |
== Крыніцы == |
||
{{ |
{{Крыніцы}} |
||
== Вонкавыя спасылкі == |
== Вонкавыя спасылкі == |
||
* [http://www.bangladesh.gov.bd/ Нацыянальны партал Банглядэш]{{ref-en}} |
|||
{{Commons|Category:Bangladesh}} |
|||
* [http://www.parjatan.gov.bd/ Урадавая арганізацыя турызму] |
|||
* [https://web.archive.org/web/20171229202056/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bg.html Банглядэш] на The World Factbook{{ref-en}} |
|||
{{Краіны Азіі}} |
{{Краіны Азіі}} |
||
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]] |
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]] |
||
{{Link FA|bn}} |
|||
{{Link FA|en}} |
|||
{{Link FA|id}} |
|||
{{Link GA|es}} |
|||
[[ace:Bangladesh]] |
|||
[[af:Bangladesj]] |
|||
[[als:Bangladesch]] |
|||
[[am:ባንግላዴሽ]] |
|||
[[ang:Bængladesc]] |
|||
[[ar:بنغلاديش]] |
|||
[[an:Bangladesh]] |
|||
[[roa-rup:Bangladesh]] |
|||
[[frp:Banglladèch·e]] |
|||
[[as:বাংলাদেশ]] |
|||
[[ast:Bangladex]] |
|||
[[az:Banqladeş]] |
|||
[[bn:বাংলাদেশ]] |
|||
[[bjn:Bangladesh]] |
|||
[[zh-min-nan:Bangladesh]] |
|||
[[ba:Бангладеш]] |
|||
[[be:Бангладэш]] |
|||
[[bcl:Banglades]] |
|||
[[bg:Бангладеш]] |
|||
[[bar:Bangladesch]] |
|||
[[bo:བྷང་ལ་རྡེ་ཤུ།]] |
|||
[[bs:Bangladeš]] |
|||
[[br:Bangladesh]] |
|||
[[ca:Bangla Desh]] |
|||
[[cv:Бангладеш]] |
|||
[[ceb:Bangladesh]] |
|||
[[cs:Bangladéš]] |
|||
[[cy:Bangladesh]] |
|||
[[da:Bangladesh]] |
|||
[[de:Bangladesch]] |
|||
[[dv:ބަންގާޅު]] |
|||
[[nv:Bangla Bikéyah]] |
|||
[[dsb:Bangladeš]] |
|||
[[dz:བངྒ་ལ་དེཤ]] |
|||
[[et:Bangladesh]] |
|||
[[el:Μπανγκλαντές]] |
|||
[[en:Bangladesh]] |
|||
[[es:Bangladés]] |
|||
[[eo:Bangladeŝo]] |
|||
[[ext:Bangladesh]] |
|||
[[eu:Bangladesh]] |
|||
[[fa:بنگلادش]] |
|||
[[hif:Bangladesh]] |
|||
[[fo:Bangladesj]] |
|||
[[fr:Bangladesh]] |
|||
[[fy:Banglades]] |
|||
[[fur:Bangladesh]] |
|||
[[ga:An Bhanglaidéis]] |
|||
[[gv:Yn Vangladesh]] |
|||
[[gd:Bangladais]] |
|||
[[gl:Bangladesh - বাংলাদেশ]] |
|||
[[gan:孟加拉]] |
|||
[[hak:Men-kâ-lâ-koet]] |
|||
[[xal:Бенгалмудин Улс Орн]] |
|||
[[ko:방글라데시]] |
|||
[[haw:Banagaladesa]] |
|||
[[hy:Բանգլադեշ]] |
|||
[[hi:बांग्लादेश]] |
|||
[[hsb:Bangladeš]] |
|||
[[hr:Bangladeš]] |
|||
[[io:Bangladesh]] |
|||
[[bpy:বাংলাদেশ]] |
|||
[[id:Bangladesh]] |
|||
[[ia:Bangladesh]] |
|||
[[ie:Bangladesh]] |
|||
[[os:Бангладеш]] |
|||
[[is:Bangladess]] |
|||
[[it:Bangladesh]] |
|||
[[he:בנגלדש]] |
|||
[[jv:Bangladesh]] |
|||
[[kl:Bangladesh]] |
|||
[[kn:ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]] |
|||
[[pam:Bangladesh]] |
|||
[[krc:Бангладеш]] |
|||
[[ka:ბანგლადეში]] |
|||
[[csb:Bangladesz]] |
|||
[[kk:Бангладеш]] |
|||
[[kw:Bangladesh]] |
|||
[[rw:Bangaladeshi]] |
|||
[[sw:Bangladesh]] |
|||
[[kv:Бангладеш]] |
|||
[[ht:Bangladèch]] |
|||
[[ku:Bangladeş]] |
|||
[[ky:Баңгладеш]] |
|||
[[lez:Бангладеш]] |
|||
[[la:Bangladesha]] |
|||
[[lv:Bangladeša]] |
|||
[[lb:Bangladesch]] |
|||
[[lt:Bangladešas]] |
|||
[[lij:Bangladesh]] |
|||
[[li:Bangladesj]] |
|||
[[ln:Bángaladɛ́si]] |
|||
[[lmo:Bangladesh]] |
|||
[[hu:Banglades]] |
|||
[[mk:Бангладеш]] |
|||
[[ml:ബംഗ്ലാദേശ്]] |
|||
[[mt:Bangladexx]] |
|||
[[mr:बांगलादेश]] |
|||
[[arz:بانجلاديش]] |
|||
[[mzn:بنگلادش]] |
|||
[[ms:Bangladesh]] |
|||
[[mn:Бангладеш]] |
|||
[[my:ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ]] |
|||
[[nah:Bangladex]] |
|||
[[na:Bangradet]] |
|||
[[nl:Bangladesh]] |
|||
[[ne:बंगलादेश]] |
|||
[[new:बंगलादेश]] |
|||
[[ja:バングラデシュ]] |
|||
[[ce:Бангладеш]] |
|||
[[pih:Bangladash]] |
|||
[[no:Bangladesh]] |
|||
[[nn:Bangladesh]] |
|||
[[nov:Bangladesh]] |
|||
[[oc:Bangladèsh]] |
|||
[[or:ବଙ୍ଗଳାଦେଶ]] |
|||
[[uz:Bangladesh]] |
|||
[[pa:ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼]] |
|||
[[pi:बंगलादेश]] |
|||
[[pnb:بنگلہ دیش]] |
|||
[[pap:Bangladesh]] |
|||
[[ps:بنګله دېش]] |
|||
[[km:បង់ក្លាដែស្ស]] |
|||
[[pms:Bangladesh]] |
|||
[[nds:Bangladesch]] |
|||
[[pl:Bangladesz]] |
|||
[[pt:Bangladesh]] |
|||
[[crh:Bangladeş]] |
|||
[[ro:Bangladesh]] |
|||
[[rm:Bangladesch]] |
|||
[[qu:Banladish]] |
|||
[[rue:Банґладеш]] |
|||
[[ru:Бангладеш]] |
|||
[[sah:Баҥладеш]] |
|||
[[se:Bangladesh]] |
|||
[[sa:बंगलादेश]] |
|||
[[sco:Bangladesh]] |
|||
[[stq:Bangladesch]] |
|||
[[sq:Bangladeshi]] |
|||
[[scn:Bangladesci]] |
|||
[[si:බංගලාදේශය]] |
|||
[[simple:Bangladesh]] |
|||
[[sd:بنگلاديش]] |
|||
[[ss:IBhangladeshi]] |
|||
[[sk:Bangladéš]] |
|||
[[sl:Bangladeš]] |
|||
[[szl:Bangladesz]] |
|||
[[so:Bangladesh]] |
|||
[[ckb:بەنگلادیش]] |
|||
[[sr:Бангладеш]] |
|||
[[sh:Bangladeš]] |
|||
[[su:Bangladés]] |
|||
[[fi:Bangladesh]] |
|||
[[sv:Bangladesh]] |
|||
[[tl:Bangglades]] |
|||
[[ta:வங்காளதேசம்]] |
|||
[[roa-tara:Bangladesh]] |
|||
[[tt:Бангладеш]] |
|||
[[te:బంగ్లాదేశ్]] |
|||
[[tet:Bangladexe]] |
|||
[[th:ประเทศบังกลาเทศ]] |
|||
[[tg:Бангладеш]] |
|||
[[tr:Bangladeş]] |
|||
[[tk:Bangladeş]] |
|||
[[udm:Бангладеш]] |
|||
[[uk:Бангладеш]] |
|||
[[ur:بنگلہ دیش]] |
|||
[[ug:بانگلادېش]] |
|||
[[vec:Bangladesh]] |
|||
[[vi:Bangladesh]] |
|||
[[vo:Bangladejän]] |
|||
[[fiu-vro:Bangladesh]] |
|||
[[war:Bangladesh]] |
|||
[[wo:Banglaades]] |
|||
[[wuu:孟加拉]] |
|||
[[yi:באנגלאדעש]] |
|||
[[yo:Bangladẹ́shì]] |
|||
[[zh-yue:孟加拉國]] |
|||
[[diq:Bengladeş]] |
|||
[[bat-smg:Banglodešos]] |
|||
[[zh:孟加拉国]] |
|||
Цяперашняя вэрсія на 16:35, 27 ліпеня 2023
| Банглядэш গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ | |||||
| |||||
| Дзяржаўны гімн: «Amar Shonar Bangla» | |||||
| |||||
| Афіцыйная мова | бэнгальская | ||||
| Сталіца | Дака | ||||
| Найбуйнейшы горад | Дака | ||||
| Форма кіраваньня | Парлямэнцкая рэспубліка Абдул Хамід Шэйх Гасіна Вазэд | ||||
| Плошча • агульная • адсотак вады |
94-е месца ў сьвеце 147 570 км² 6,4% | ||||
| Насельніцтва • агульнае (2013) • шчыльнасьць |
8-е месца ў сьвеце 150 039 000 1034/км² | ||||
| СУП • агульны (2013) • на душу насельніцтва |
43 месца ў сьвеце $324,628 млрд $2083 | ||||
| Валюта | така (BDT) | ||||
| Часавы пас • улетку |
BST (UTC+6) BDST (UTC+7) | ||||
| Незалежнасьць — абвешчаная — атрыманая |
ад Пакістану 26 сакавіка 1971 16 сьнежня 1971 | ||||
| Аўтамабільны знак | BD | ||||
| Дамэн верхняга ўзроўню | .bd | ||||
| Тэлефонны код | +880 | ||||
Наро́дная Рэспу́бліка Банглядэ́ш (па-бэнгальску: গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ) — дзяржава ў Паўднёвай Азіі па ўсім пэрымэтры акружаная Індыяй, за выключэньнем невялікіх участкаў мяжы з М’янмай на паўднёвым усходзе і Бэнгальскім залівам на поўдні. Разам з сучасным індыйскім штатам Заходні Бэнгал утварае этналінгвістычны рэгіён Бэнгалія. Назва Банглядэш на афіцыйнай мове бэнгалі азначае «Краіна Бэнгалія».
Сучаснае становішча мяжы было зафіксавана ў ходзе падзелу Бэнгаліі і Індыі ў 1947 годзе, калі пад назвай Усходні Пакістан рэгіён увайшоў у склад створанай дзяржавы Пакістан. Палітычная і моўная дыскрымінацыя, роўна як і ўшчамленьне ў эканамічнай сфэры прывялі да ўзмацненьня сэпаратысцкіх настрояў супраць Пакістану, і ў выніку Вайны за незалежнасьць 1971 году была створана незалежная дзяржава Банглядэш. Пасьля здабыцьця незалежнасьці маладая дзяржава сутыкнулася з голадам, прыроднымі катаклізмамі, жахлівай беднасьцю, палітычнай нестабільнасьцю і ваеннымі пераваротамі. Аднаўленьне дэмакратычных інстытутаў стала магчыма ў 1991 годзе ў пэрыяд зацішша палітычнай барацьбы і эканамічнага росту. Па стане на сёньняшні дзень Банглядэш зьяўляецца сьвецкай дэмакратычнай дзяржавай[1][2].
Банглядэш ёсьць дзявятай краінай у сьвеце па колькасьці насельніцтва і ўваходзіць у сьпіс найболей густанаселеных краінаў сьвету з высокім узроўнем беднасьці. Аднак СУП па парытэце пакупніцкай здольнасьці падвоіўся з 1975 году і ўзровень беднасьці зьнізіўся на 20 адсоткаў з пачатку 1990-х гадоў. Банглядэш уваходзіць ва ўмоўную «Групу адзінаццаці» краінаў з хуткім ростам, па ацэнцы аналітыка Goldman Sachs, сталіца Банглядэш Дака і іншыя буйныя населеныя пункты краіны паслужылі цэнтрамі росту эканамічнага разьвіцьця.
Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Асноўны артыкул: Гісторыя Банглядэш
Першая пісьмовая згадка пра існаваньне дзяржавы на тэрыторыі цяперашняй Банґлядэш адносіцца да V—IV стагодзьдзяў да н. э. У наступныя стагодзьдзі Ўсходняя Бэнгалія была часткай імпэрый Маур’яў і Гуптаў, зьяўлялася цэнтрам імпэрыі Палаў і дзяржавы Сенаў, уваходзіла ў склад Дэлійскага султанату і імпэрыі Вялікіх Маголаў. З 1757 да 1947 году Ўсходняя Бэнгалія нахадзілася ў складзе Брытанскай Індыі. У выніку падзелу Індыі па рэлігійным прынцыпе Ўсходняя Бэнгалія адышла да Пакістану, і на ейнай тэрыторыі была створаная правінцыя Ўсходні Пакістан. У сьнежні 1970 году на ўсеагульных выбарах, якія адбыліся ў адзіным Пакістане перамагла партыя «Народная ліга» (НЛ), што выступала з праграмай наданьня Ўсходняму Пакістану рэгіянальнай аўтаноміі. Спроба пакістанскіх уладаў сілай не дапусьціць прыходу НЛ да ўлады прывяла да абвяшчэньня незалежнасьці Банґлядэш 26 сакавіка 1971 году і да пачатку ўзброенай барацьбы, у якой узброеныя фармаваньні прыхільнікаў незалежнасьці атрымалі ваенную падтрымку з боку Індыі. Вызваленчая вайна завяршылася 16 сьнежня 1971 году капітуляцыяй усходне-бэнгальскай групоўкі ўзброеных сілаў Пакістану. За гады незалежнасьці адбылося 4 дзяржаўныя перавароты, зьмянілася 14 прэзыдэнтаў, двое зь якіх былі забітыя. Звыш 8 гадоў краіна жыла ва ўмовах ваеннага рэжыму, уплыў вайскоўцаў па-ранейшаму надзвычай высокі.
Геаграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Банглядэш разьмешчаны ў дэльце рэк Брахмапутры і Гангу. Дэльта ўтворана ў месцы зьліцьця рэк Гангу, Брахмапутры і Мэгхны і іхных прытокаў. Ганг зьліваецца з Джамунай і затым, зьліўшыся з Мэгхнай, упадае ў Бэнгальскі заліў. Адклады рэк ствараюць у дэльце найбольш урадлівыя плянтацыі ў сьвеце. Банглядэш мае 58 трансгранічных рэк і пытаньні, якія ўзьнікаюць пры выкарыстаньні водных рэсурсаў, зьяўляюцца вельмі вострымі пры абмеркаваньні зь Індыяй[3]. Большая частка краіны разьмешчана на 12 мэтраў ніжэй за ўзровень мора і ёсьць здагадка, што 50 адсоткаў краіны будзе затоплена пры павышэньні ўзроўню мора на 1 мэтар[4].
На паўднёвым усходзе краіны з 1960-х гадоў праводзяцца працы па ўзьвядзеньні дамбаў, што разам з абложанымі наносамі прыводзіць да зьяўленьня новых вучасткаў сушы. У канцы 1970-х гадоў пры садзейнічаньні інвэстыцыйных фондаў Нідэрляндаў урад Банглядэш пачаў распрацоўваць гэтыя ізноў створаныя вучасткі. Гэтыя намаганьні прывялі да бурнага росту будаўнічай галіны на гэтым напрамку, у тым ліку будаўніцтва дарог, водаправодаў, набярэжных, загараджальных насаджэньняў, вадасховішчаў, туалетаў і перадачу зямель жыхарам.
Найвышэйшай кропкай Банглядэш зьяўляецца гара Маўдок вышынёй у 1052 мэтры над узроўнем мора на плято Чытагонг Гіл Тракт на паўднёвым усходзе краіны[5]. На поўдзень ад Чытагонга раскінуўся самы доўгі пляж у сьвеце — Кокс-Базар, які распасьціраецца на 120 кілямэтраў.
Праз краіну праходзіць Паўночны тропік, з прычыны чаго ў Банглядэш пануе трапічны клімат зь мяккай зімой з кастрычніка па сакавік і гарачым, вільготным летам з сакавіка па чэрвень. Гарачы і вільготны сэзон мусонаў працягваецца з чэрвеня па кастрычнік, у ходзе якога выпадае вялікая колькасьць ападкаў. Краіна стала падвяргаецца ўзьдзеяньню стыхійных бедзтваў, як то паводкі, трапічныя цыклёны, тарнада і боры, якія ўзмацьняюцца эфэктам абязьлесеньня, размываючы глебы[6]. У 1991 годзе ад наступстваў цыклёну загінула парадку 140 тысячаў чалавек[7].
Палітыка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Унутрання палітыка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
.jpg)
Банґлядэш ёсьць унітарнай рэспублікай з парлямэнцкай формай кіраваньня. Дзейнічае Канстытуцыя ад 1972 году з наступнымі зьменамі. Кіраўнік дзяржавы — прэзыдэнт (ад 14 сакавіка 2013 году — Абдул Хамід), які абіраецца парлямэнтам на тэрмін 5 гадоў.
З кастрычніка 2001 году па кастрычнік 2006 году кааліцыйны ўрад чатырох-партыйнага альянсу («Нацыяналістычная партыя Банґлядэш», «Джамаат-і-Ісламі», «Аб’яднаны Ісламскі блёк» і «Нацыянальная партыя») узначальвала прэм’ер-міністар спадарыня Шэйх Хасіна Вазэд. У адпаведнасьці з Канстытуцыяй за тры месяцы да правядзеньня парлямэнцкіх выбараў, то бок 29 кастрычніка 2006 году, выканаўчая ўлада была перададзеная «пазапартыйнаму» пераходнаму ўраду, якое ўзначальвае Фахрудын Ахмэд.
Парлямэнт — аднапалатная Нацыянальная асамблея (Джат’я Шангшад), якая складаецца з 345 дэпутатаў, 300 дэпутатаў зь якіх абіраюцца на аснове мажарытарнай сыстэмы па аднамандатных акругах, а 45 месцаў рэзэрвуюцца для жанчын-парлямэнтарыяў па адмысловай квоце. Тэрмін паўнамоцтваў парлямэнта — 5 гадоў. Абраны ў кастрычніку 2001 году парлямэнт распушчаны ў кастрычніку 2006 году ў сувязі з заканчэньнем тэрміна паўнамоцтваў.
У краіне дзейнічае звыш 100 палітычных партыяў — ад фундамэнталісцкіх да ўльтралевых. Найболей уплывовымі зьяўляюцца «Нацыяналістычная партыя Банґлядэш» (НПБ) і «Народная Ліга» (НЛ). НПБ заснаваная ў 1978 годзе, у 1978—1982, 1991—1996 і 2001—2006 гадох партыя знаходзіліся ва ўладзе. Кіруецца ідэямі «банґлядэскага нацыяналізму». У цяперашні час фактычна падзеленая на дзьве фракцыі. НЛ, узначаленая Шэйхам Хасінам, была заснаваная ў 1949 годзе, у 1972—1975 і 1996—2001 гадах партыя знаходзіліся ва ўладзе. Выступае, у цэлым, з сэкулярысцкіх, шмат у чым — цэнтрысцкіх пазыцыяў.
Абмежаваны ўплыў захоўвае «Нацыянальная партыя» былога прэзыдэнта і дыктатара Хусэйна Мухамада Эршада, заснаваная ў 1986 годзе, урад якога сышоў пад ціскам масавых выступаў у сьнежні 1990 году. Прыкметным уплывам сярод кансэрватыўнай часткі насельніцтва карыстаецца рэлігійная партыя «Джамаат-і-Ісламі», якая ўваходзіла ва ўрад Халеды Зіі. Сярод партыяў левага толку, аб’яднаных у 11-партыйны альянс, найбуйнейшыя — Працоўная і Камуністычная партыі.
Дзьве радыкальныя тэрарыстычныя арганізацыі «Джаграта Мусьлім джаната Банглядэш» і «Джамаатул-муджахедын Банглядэш» былі забароненыя на тэрыторыі краіны ў лютым 2005 году. У выніку правядзеньня шэрагу тэрарыстычных актаў, якія мелі месца з 1999 году, былі затрыманыя падазраваныя чальцы і лідэры гэтых арганізацыяў у 2006 годзе. Кіраўнікі былі асуджаныя і прыведзеныя ў выкананьне сьмяротная кара. Правядзеньне антытэрарыстычных апэрацыяў урадам Банглядэш выклікала станоўчы водгук кіраўнікоў іншых дзяржаваў.
У выніку прыняцьця 11 студзеня 2007 году экстранай пастановы пры падрыхтоўку новага выбарчага сьпісу, барацьбы супраць карупцыі, падтрыманага ваеннымі коламі краіны, часовы ўрад пад кіраўніцтвам Фахрудына Ахмада 22 студзеня 2007 году прыпыніў выбары. Ваенныя аказалі падтрымку часоваму ўраду ў барацьбе з карупцыяй, у выніку якой Банглядэш перамясьціўся з самага нізу на 147 месца ў «Індэксе карупцыйнасьці», складзенаму Transparency International. «Вялікі Альянс» атрымаў безумоўную перамогу на выбарах 29 сьнежня 2008 году, узяўшы ў парлямэнце 230 месцаў з 300[8].
Зьнешняя палітыка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Банґлядэш ёсьць чальцом ААН з 1974 году, была ініцыятарам стварэньня ў 1985 годзе Асацыяцыі рэгіянальнага супрацоўніцтва краін Паўднёвай Азіі (СААРК), а ў 2006—2007 гадох старшынствавала ў Асацыяцыі. Зьяўляецца таксама чальцом Садружнасьці, узначаленай Вялікабрытаніяй, Руху недалучэньня, Арганізацыі Ісламская Канфэрэнцыя, Групы 77-і, арганізацыі «Ісламская васьмёрка», паўднёва-азіяцкага «чатырохкутніка росту», групы эканамічнага супрацоўніцтва БІМСТЭК (Банглядэш, Індыя, М’янма, Шры-Ланка, Тайлянд, Нэпал, Бутан) і Дыялёгу па супрацоўніцтве ў Азіі. У 2005 годзе краіна стала ўдзельнікам Азіяцкага рэгіянальнага форуму (АРФ).
Зьнешнепалітычны курс Дакі сфакусіраваны на задачы забесьпячэньня спрыяльных міжнародных умоваў для пераадоленьня сацыяльна-эканамічнай адсталасьці краіны сродкам максымальнага прыцягненьня інвэстыцыяў, замежнай дапамогі (каля 1,2 млрд даляраў штогод), захаваньні і набыцьці гандлёвых палёгак. Асноўны прынцып зьнешняй палітыкі — «сяброўства з усімі, варожасьць ні з кім». Банґлядэш выступае за захаваньне ролі ААН як галоўнага гаранта падтрыманьня міру і бясьпекі, за ўзмацненьне ролі Рады Бясьпекі ААН і ягонага права разглядаць у індывідуальным парадку пытаньні ўжываньня сілы. Дака супраць павелічэньня ліку сталых чальцоў СБ ААН, а пры разглядзе пытаньня аб пашырэньні складу нясталых чальцоў выступае за захаваньне геаграфічнай прапорцыі пры разьмеркаваньні месцаў. З 1988 году банґлядэскія вайскоўцы прымаюць удзел у апэрацыях ААН па падтрыманьні міру.
Банґлядэш актыўна працуе ў фармаце Канфэрэнцыі па раззбраеньні, рэгулярна падае інфармацыю ў Рэестар звычайных узбраеньняў ААН, падтрымлівае ініцыятывы па раззбраеньні і кантролю над узбраеньнямі. Зьяўляючыся ўдзельніцай усіх буйных адпаведных міжнародных дагавораў (ДВЗЯД, ДНЯЗ, КЗХЗ, КБТЗ і інш.), імкнецца да захаваньня і ўмацаваньня наяўных рэжымаў нераспаўсюду. Салідарная з высілкамі сусьветнай супольнасьці на антытэрарыстычным напрамку, Дака, у тым ліку і на рэгіянальным узроўні (у рамках БІМСТЭК і СААРК), будуе свае падыходы ў рэчышчы выкананьня рэзалюцый СБ ААН №1373 і №1624. Зьяўляецца ўдзельніцай усіх 13 міжнародных антытэрарыстычных канвэнцыяў, далучыўшыся ў траўні 2007 году да Канвэнцыі ААН па прадухіленьні ядзернага тэрарызму. У лютым 2008 году Дака далучылася да Канвэнцыі ААН супраць карупцыі.
Адміністрацыйны падзел[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Бангладэш — унітарная дзяржава, адміністратыўна падзеленая на сем абласьцей (па-бэнгальску: «бібгаґ»). Абласнымі цэнтрамі зьяўляюцца гарады:
Эканоміка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Паводле клясыфікацыі ААН Банґлядэш уваходзіць у лік найменш разьвітых краінаў сьвету. Гадавы прыбытак на душу насельніцтва — 520 даляраў ЗША. У Банґлядэш маюцца радовішчы прыроднага газу, (запасы ацэньваюцца ад 360 млрд м³ да 657 млрд м³), нафты, каменнага вугля, вапняку. Гідраэнэргетычныя рэсурсы выкарыстоўваюцца практычна поўнасьцю. Аб’ём СУП у 2007 годзе склаў 78 млрд дал. (у 2006 годзе — 64 млрд), золатавалютныя запасы — 5,5 млрд даляраў. Дзяржаўная запазычанасьць краіны складае 22 млрд даляраў. Аб’ёмы экспарту ў 2007 годзе склалі 12,8 млрд даляраў, па імпарту — 16 млрд даляраў. Інфляцыя ў 2007 годзе знаходзілася на ўзроўні 11,5%.
Вядучая галіна эканомікі — сельская гаспадарка, у якой занята каля 65% насельніцтва. Апроч некалькіх мікрадзяржаваў і краінаў-астравоў, Банґлядэш мае самую высокую шчыльнасьць насельніцтва ў сьвеце. Па гэтай прычыне безьзямельле зьяўляецца адною з найвялікшых праблем краіны. Безьзямельныя сяляне часта перасяляюцца ў гарады, асабліва Даку, дзе цяжка знайсьці працу і жытло. Іншыя незаконна перабіраюцца ў Індыю. Збор зерневых (рыс, пшаніца) не перавышае 20 млн тонаў і не задавальняе ўнутраных патрэбаў краіны, таму харчовы дэфіцыт пакрываецца за кошт імпарту. Удзельная вага прамысловасьці, у якой занята 14% насельніцтва, складае 12%. Ейная аснова — тэкстыльныя, швачныя, джутавыя і гарбарныя прадпрыемствы[9].
Асноўныя экспартныя тавары Банґлядэш — швачныя вырабы і трыкатаж, а таксама марожаныя морапрадукты, абутак, кераміка, джут і вырабы зь яго, гарбата, мэдыкамэнты. У наменклятуры імпарту пераважаюць энэрганосьбіты, машыны і абсталяваньне, сыравіна і розныя спажывецкія тавары. Найбуйнейшыя імпартэры банґлядэскай прадукцыі — ЗША, Вялікабрытанія, Нямеччына і Францыя, а асноўныя пастаўшчыкі тавараў у Банґлядэш — Індыя, Японія, Кітай, ЗША.
З пачатку 1990-х урад Банґлядэш праводзіць палітыку заахвочваньня прыватнага капіталу, у тым ліку замежнага, які ўжо заняў трывалыя пазыцыі ў тытунёвай, фармацэўтычнай, хімічнай, гарбарнай прамысловасьці, а таксама ў энэргетыку і газаздабычу. Асабліва спрыяльныя ўмовы для замежных капіталаўкладаньняў створаныя ў свабодных экспартных зонах, колькасьць якіх павялічваецца з кожным годам. На канец 2007 году іх налічвалася дзевяць.
Дэмаграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
| Рэлігіі ў Банглядэш | ||||
|---|---|---|---|---|
| Рэлігія | Адсотак | |||
| Іслам | 89.7% | |||
| Індуізм | 9.2% | |||
| Іншыя | 1.1% | |||
У этнічным пляне насельніцтва Банглядэш зьяўляецца амаль аднародным. Бэнгальцы складаюць 98% насельніцтва[10]. У астатнія 2% ўваходзяць выхадцы зь Індыі, якія гавораць на мове урду, а таксама мангалойдныя плямёны, якія жывуць пераважна на паўднёвым усходзе краіны. Бэнгальцы гавораць на бэнгальскай мове, якая належыць да індаарыйскай групы індаэўрапейскай сям’і. У бэнгальскай мове існуюць шматлікія мясцовыя дыялекты, носьбіты якіх не заўсёды могуць разумець адзін аднаго, не карыстаючыся стандартызаванай бэнгальскай мовай. Некаторыя лінгвісты лічаць адзін з гэтых дыялектаў, якім карыстаюцца на паўночным усходзе Банглядэш, асобнаю, сылецкаю моваю.
Большасьць насельніцтва Банглядэш (прыкладна 83%) складаюць мусульмане. Бэнгальцы пачалі масава прымаць іслам у XIII стагодзьдзі. Але 16% насельніцтва захавала ранейшую веру — індуізм. У Банглядэш таксама жывуць будысты, хрысьціяне ды анімісты.
Культура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Бангладэш самастойна выпускае каля 80 фільмаў у год[11], аднак вялікай папулярнасьцю ў насельніцтва карыстаюцца таксама і фільмы суседняй Індыі[12]. Агульная колькасьць пэрыядычных выданьняў складае звыш 1,5 тысячы, у тым ліку больш за 200 штодзённых газэт на бэнгальскай і ангельскай мовах. Найбуйнейшыя бэнгаламоўныя штодзённыя газэты — «Ітэфак», «Джанаконтха», «Інкілаб», англамоўныя — «Банґлядэш абзэрвэр», «Індэпэндэнт». На пэрыяд надзвычайнага становішча ўведзеныя абмежаваньні на крытыку дзейнасьці кіраўніцтва краіны. Маюцца тры дзеючыя інфармацыйныя агенцтвы: дзяржаўнае Бі-Эс-Эс, а таксама прыватныя Ю-Эн-Бі і «Бі-Дзі-Ньюс 24».
Дзяржаўнае тэлебачаньне і радыёвяшчаньне маюць па адным канале, якія вяшчаюць на бэнгальскай і часткова на ангельскай мовах. Існуе 10 прыватных кабэльных тэлеканалаў і 6 радыёстанцыяў. З прычыны масавай непісьменнасьці насельніцтва Банґлядэш дзяржава прымае меры па ейнай хутчэйшай ліквідацыі. Створана асобнае міністэрства ўсеагульнай пачатковай адукацыі, дадзены дазвол на дзейнасьць у краіне шматлікіх банґлядэскіх і замежных няўрадавых грамадзкіх арганізацыяў у сфэры адукацыі.
Адмысловае месца займаюць духоўныя ісламскія навучальныя ўстановы, афіцыйная колькасьць якіх перавышае 12 тысячаў. У краіне налічваецца некалькі дзясяткаў дзяржаўных і прыватных ВНУ, якіх у краіне больш за 60 тысячаў. Вялікая частка зь іх разьмешчаная ў сталіцы краіны Даке. Празьмерна актыўны ўдзел студэнтаў і выкладчыкаў у палітычнай дзейнасьці адмоўна адбіваецца на навучальным працэсе. Недахоп навучальнай і навуковай базы і невысокі прэстыж банґлядэскіх дыплёмаў у іншых краінах змушае студэнтаў працягваць сваю адукацыю за мяжой.
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ AFP: Bangladesh court bans religion in politics. Google.com
- ^ Govt won't ban religion based parties. Thedailystar.net
- ^ Suvedī Sūryaprasāda International watercourses law for the 21st century. — Ashgate Publishing, Ltd., 2005. — P. 154–166. — ISBN 0-7546-4527-4
- ^ «Vulnerability of Bangladesh to climate change and sea level rise through tropical cyclones and storm surges». Water, Air, & Soil Pollution 92 (1–2): 171–179. DOI:10.1007/BF00175563
- ^ Frequent Internet Errors. Summit Elevations
- ^ Alexander David E. The Third World // Natural Disasters. — Dordrecht: Kluwer Academic Publishers, 1999. — P. 532. — ISBN 0-412-04751-9
- ^ «Beset by Bay’s Killer Storms, Bangladesh Prepares and Hopes». Los Angeles Times.
- ^ Bangladesh Election Commission.
- ^ Bangladesh Garments Aim to Compete. BBC
- ^ «Background Note: Bangladesh». State.gov
- ^ Logan Stephen Asian communication handbook 2008. — AMIC, 2008. — P. 115. — ISBN 981-4136-10-7
- ^ Cinemas in Bangladesh, Pakistan squeezed by Bollywood(недаступная спасылка). NewIndPress.Com
Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Нацыянальны партал Банглядэш (анг.)
- Урадавая арганізацыя турызму
- Банглядэш на The World Factbook (анг.)