Maragtas
An Maragtas iyo sarong gibo ni Pedro Alcantara Monteclaro na may titulong Maragtás kon (historia) sg pulô nga Panay kutub sg iya una nga pamuluyö tubtub sg pag-abut sg mga taga Borneo nga amó ang ginhalinan sg mga bisayâ kag sg pag-abut sg mga Katsilâ ("Uusipon kan Panay gikan sa mga enot na mga kag-istar asin an mga paradayo kan Borneo, na ninuno ninda, hasta sa pag-abot kan mga Kastila") na sa Ingles iyo History of Panay from the first inhabitants and the Bornean immigrants, from which they descended, to the arrival of the Spaniards.
An panurat na ini iyo nakasurat sa pinagsalak na tataramong Hiligaynon asin Kinaray-a sa Iloilo kaidtong 1907. Ini iyo sarong orihinal na panurat na nakabase sa napagkuanang mga toltolang nakasurat asin mga bagay na nasambit sa awtor.[1]
Istorya
[baguhon | baguhon an source]
An Maragtas iyo sarong orihinal na panurat na pigsasabing gikan sa mga nakasurat na asin nasambit na toltolan kun sain mayong kopya an yayaon pa sa ngunyan.[2] An kagsurat mayong pigheheras na an panurat igwang transkripsyon nin mga partikular na pre-Hispanikong dokumento.[3] Ini iyo igwang introduksyon kan nag-publikar na si Salvador Laguda, pagpa-abot kan awtor, anom na mga kabtang, asin an epilogo.[4]
An enot na kabtang iyo pigheras an mga nagligad na kaugalian, pagbado, dialekto, hereditiya, organisasyon, asin iba pa kan mga Aeta sa Panay, na may espesyal na pagsambit ki Marikudo, aki kan gurang na pamayo na si Polpulan; an ikaduwang kabtang an nagpuon sa naratibo kan paghale nin sampulong Datu sa Borneo asin an karautan ni Rajah Makatunaw duman pasiring sa isla nin Panay.
An mga Datu sa Madyaas
[baguhon | baguhon an source]| An mga Datu | Distrito | Agom | Mga Aki |
|---|---|---|---|
| Datu Puti | Sinugbohan | Pinangpangan | |
| Datu Sumakwel | Malandog
(Antique) |
Kapinangan/Alayon | 1.Omodam
2.Baslan 3.Owada 4.Tegunuko |
| Datu Bangkaya | Aklan | Katorong | Balinganga |
| Datu Paiburong | Irong-Irong (Iloilo) | Pabulangan | 1.Ilohay Tananyon
2. Ilehay Solangaon |
| Datu Lubay | Malandog
(Antique) |
Mayong nasambit | |
| Datu Padohinog | Malandog
(Antique) |
Ribongsapay | |
| Datu Dumangsil | Salog nin Katalan, Taal | Mayong nasambit | |
| Datu Dumangsol | Malandog
(Antique) |
Mayong nasambit | |
| Datu Balensucla | Salog nin Katalan, Taal | Mayong nasambit |
An mga Datu nakipagsundo sa lokal na pamayo kan mga Ati na si Marikudo para sa kapatagan asin lambak sa isla, karibay nin mga bulawan. An sarong Datu na si Paiburong, iyo pigkua an teritoryo kan Irong-Irong, na iyo na ngunyan an probinsya nin Iloilo sa Filipinas; an ikatolong kabtang iyo pig-istorya an pagkamoot ni Sumakwel, Kapinangan asin an saiyang namomotan na si Gurung-garung; an ikaapat na kabtang iyo pigtapos an istorya kan sampulong mga datu, pagsambit sa saindang istadong politikal asin an saidang paglibot-libot sa isla; an ikalimang kabtang iyo pigsambit an tataramon, komersyo, pagbado, kaugalian, pag-agum, paglubong, gawi sa pagmundo, sabong, teknik sa pagtipid nin oras, kalendaryo, asin mga personal na karakter; an ikaanom asin pinal na kabtang nagtao nin lista kan mga Kastilang opisyal sa tahaw nin taon 1637 sagkod taon 1808; an epilogo iyo may kadikit na petsa sa ika-18 na siglo.[5]
Hilingon man
[baguhon | baguhon an source]- Pedro Alcantara Monteclaro, Maragtas. Janiuay: 1854 (pagpalis sa Ingles ni Esther Abiera, asin iba pa, asin yaon ngunyan sa Library kan Unibersidad kan Michigan).
- Kumpederasyon nin Madyaas
- Mga Bisaya
- Pintados
Iba pang babasahon
[baguhon | baguhon an source]- Scott, William Henry (1984), Prehispanic Source Materials for the study of Philippine History, New Day Publishers, ISBN 971-10-0226-4.
- Beyer, Henry Otley (1949), Outline Review of Philippine Archaeology by Islands and Provinces, Bureau of Printing, 1949.
- "The Maragtas Legend", Sarisari, mts.net, archived from the original
on 2014-02-27. - MARAGTAS EPIC STORY, scribd.com.
Toltolan
[baguhon | baguhon an source]- ↑ Originally titled Maragtás kon (historia) sg pulô nga Panay kutub sg iya una nga pamuluyö tubtub sg pag-abut sg mga taga Borneo nga amó ang ginhalinan sg mga bisayâ kag sg pag-abut sg mga Katsilâ, Scott 1984, pp. 92–93, 103.
- ↑ Ma. Cecilia Locsin-Nava (2001). History & Society in the Novels of Ramon Muzones. Ateneo de Manila University Press. pp. 46. ISBN 978-971-550-378-5.
- ↑ Scott 1984, pp. 91, 149.
- ↑ Scott 1984, p. 93.
- ↑ Scott 1984, pp. 94–95.
Panluwas na takod
[baguhon | baguhon an source]- Monteclaro, Pedro Alcantara. "Maragtas : the story of the life experienced by the datus of Borneo ... and their purchase of the island from King Marikudo, who was king of the Negritos, in the year 1520". Hathi Trust digital library. [1] (Mga Bisaya), [2] (Ingles) (Pagpalis sa Ingles ni Esther Abiera)
