Anar

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Anar
Anar Rəsul oğlu Rzayev
Vəzifədədir
1991-ci ildən
Azərbaycan Yazıçılar İttifaqı İdarə Heyətinin birinci katibi
18 iyun 1987 – 1991
Əvvəlkiİsmayıl Şıxlı
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 14 mart 1938(1938-03-14)[1] (86 yaş)
Doğum yeri
Partiya
Təhsili
Fəaliyyəti kinorejissor, yazıçı, ssenarist, rejissor, siyasətçi, şair, dramaturq, tərcüməçi, hekayə yazıçısı[d]
Atası Rəsul Rza
Anası Nigar Rəfibəyli
Həyat yoldaşı
Uşaqları Günel Anarqızı
Tural Rzayev

Təltifləri "Azərbaycan Respublikasının xalq yazıçısı" fəxri adı — 1998 "Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı — 1976 Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı — 1980
"İstiqlal" ordeni — 1998 "Şərəf" ordeni — 2013 "Şöhrət" ordeni — 2013 1-ci dərəcəli "Əmək" ordeni — 2023"Heydər Əliyevin 100 illiyi (1923–2023)" yubiley medalı "Dostluq" ordeni (Özbəkistan) "Heydər Əliyev" mükafatı — 2011
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fəxri diplomu — 2010 "Humay" mükafatı
anar.az
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Anar (tam adı: Anar Rəsul oğlu Rzayev; 14 mart 1938[1], Bakı) — azərbaycanlı yazıçı, şair, tərcüməçi, ssenarist, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, Azərbaycan Respublikasının xalq yazıçısı

Anarın atası şair Rəsul Rza, anası şairə Nigar Rəfibəylidir. Anar anası tərəfdən Azərbaycanın məşhur ictimai və dövlət xadimi, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin ilk səhiyyə naziri və Gəncə şəhərinin general-qubernatoru olan Xudadat bəy Rəfibəylinin nəvəsidir. Atası tərəfdən isə Məmmədxanlılar nəslindəndir. Soy adları ulu babası, Çiyni və bir para kəndlərin mülkədarı Məmmədyar oğlu Məmməd xanla bağlıdır. Bayat boyundan, Şahsevən tayfasından olan Məmməd xan XIX əsrin ortalarında rus əsgərləriylə toqquşmadan sonra zindana atılır və orda zəhərlənərək öldürülür. Məmmədxanın nəticəsi, Rəsulun atası İbrahim Məmmədxanlı Göyçayda mirzəlik edər və ticarətlə məşğul olarmış. 1915-ci ildə Bakıda vəfat etmiş və Çəmbərəkənddə dəfn edilmişdir.

1913-cü il iyunun 29-da Gəncədə anadan olmuş Nigar xanım Rəfibəyli məşhur Rəfibəylilər nəslindəndir. Ata tərəfdən babası Ələkbər bəy Rəfibəyli – el ağsaqqalı, maarifçi, Azərbaycanda ilk siyası partiya olan "Difai" partiyasının yaradıcılarındandır.

Ələkbər bəyin yeganə oğlu, Nigar xanımın atası Xudadat bəy ilk ali təhsilli cərrahlardandır. Xarkov Tibb Universitetini bitirdikdən sonra 17 il Gəncə xəstəxanasının baş həkimi və həkimlər cəmiyyətinin sədri kimi çalışmışdır.

1918-ci ildə Gəncədə müstəqil Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qurulan zaman Xudadat bəy Rəfibəyli Fətəli xan Xoyskinin hökumətində ilk səhiyyə naziri olmuş, bir il sonra isə Gəncə general-qubernatoru vəzifəsinə təyin edilmişdir. 1920-ci il aprel bolşevik çevrilişindən sonra həbs edilmiş, Gəncə üsyanının təşkilində ittihamlandırılaraq güllələnmişdir.

Azərbaycanın mədəniyyət və incəsənət xadimlərinin bir qrupunun Prezident İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva ilə görüşü zamanı. 1 mart 2019-cu il[2].

Anar 1945-ci ildə 10 illik musiqi məktəbinə (indiki Bülbül adına məktəb) daxil olmuş və 1955-ci ildə həmin məktəbi gümüş medalla bitirmişdir. Birinci sinifdən onuncu sinifə qədər Zemfira Səfərovayla bir yerdə oxumuşlar.

1955-ci ildə Anar Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinə, Zemfira konservatoriyaya daxil olsa da, yolları ayrılmamış, nişanlanmış, evlənmişlər. Toyları 1962-ci il yanvarın 27-də olmuşdur.

Anar və Zemfira xanımın iki övladları var. Böyük oğulları Tural ərəbşünas və diplomatdır, Azərbaycanın Misir Ərəb Respublikasındakı səfiridir, qızları Günel isə Bakı Dövlət Universitetinin şərqşünaslıq fakültəsini bitirib.

Anar 1991-ci ilin martında Yazıçıların IX Qurultayında yekdilliklə Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri seçilmişdir. 1997-ci il oktyabrın 30-da Yazıçıların X Qurultayında yekdilliklə yenidən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri seçilmişdir.

Anar və Ziya Bünyadov

1991-ci ildə Azərbaycan Respublikası Ali Soveti Milli Şurasının ilk iclasını Anar aparmışdır. Anar 1995-ci və 2000-ci illərdə Azərbaycan Republikasının Milli Məclisinin deputatı seçilmişdir. O, Milli Məclisin mədəniyyət komissiyasının sədri olmuşdur. Bu komissiyanın mədəniyyət, tarix və memarlıq abidələrinin qorunması, kinematoqrafiya haqqında və s. tərtib etdiyi qanunları parlament tərəfindən qəbul edilmişdır.

1995-ci ildə Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Komissiyasının üzvü olmuşdur.

Anar 2014-cü ildə Türkiyənin Əskişəhər şəhərində keçirilən VI Türk Dünyası Ədəbiyyat Dərgiləri Konqresinin qərarı ilə Türk Dilində Danışan Ölkələrin Yazarlar Birliyinin ilk başqanı seçilib[3].

Hekayələr və pyesləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Sənin nəğmən yaxşıdır (pyes) (1952)
  • Keçən ilin son gecəsi (1960)
  • Bayram həsrətində (1958)
  • Asqılıqda işləyən qadının söhbəti (1959)
  • Sabah ayıq olacayıq (1959)
  • Yağışlı gecə (1960)
  • Taksi və vaxt (1961)
  • Vahimə
  • Əlifba (1967)
  • Yaxşı padşahın nağılı (1970)
  • Yağış kəsdi
  • Otel otağı
  • O gecənin səhəri
  • Mütləq görüşərik
  • Qırmızı "Limuzin"
  • Gürcü familyası (1967)
  • Sizi deyib gəlmişəm
  • Şəhərin yay günləri
  • Mən, sən, o və telefon (1967)
  • Sizsiz
  • Muhakkak görüşürüz — mütləq görüşərik
  • Ağ qoç, Qara qoç (2003)
  • Səhra yuxuları
  • Yaşamaq haqqı
  • Unudulmaz görüşlər
  • Qaragilə
  • Ləyaqət
  • Təhminənin son sirri (2021)

Molla Nəsrəddin — 66

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Zarafatsız
  • Məlumat
  • Gülməşəkər kəndinin sabahı
  • Zəncir
  • Rəng
  • Başımızın ağası
  • Əl əli yuyar və yaxud bozbaş dəstgahı
  • Sayların sərgüzəşti
  • Bir stəkan su
  • Maraqlı tədqiqat
  • Marallarım
  • Molla Nəsrəddin — 86

"Molla Nəsrəddin" yüz on il sonra

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • "Molla Nəsrəddin" yüz on il sonra (2016)
  • Heç məni demirsən… (2015)
  • Futbol reportajı (2013)
  • Bir güllə bahar olmaz (2013)
  • Sürüş Suruş
  • Naqqal Nağı və Əzizənin ərizəsi
  • Burda… Orda… Burda…

Tərcümələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Filmin adı İl Ssenari müəllifi Əsər müəllifi Quruluşçu rejissor Aktyor İştirakçı Haqqında Filmin növü
Dəniz 1965 ✅Y Qısametrajlı sənədli film
Torpaq. Dəniz. Od. Səma 1967 ✅Y Tammetrajlı bədii film
Qobustan 1967 ✅Y Qısametrajlı sənədli film
Hər axşam on birdə 1968 ✅Y Tammetrajlı bədii film
Bu, Səttar Bəhlulzadədir 1969 ✅Y Qısametrajlı sənədli televiziya filmi
Gün keçdi 1971 ✅Y Tammetrajlı bədii film
Nəsimi 1971 ✅Y Qısametrajlı sənədli film
Gecə işıqları 1972 ✅Y ✅Y İki hissəli bədii film
Yığıncaq 1972 ✅Y
--> Xatirələr sahili 1972 ✅Y Tammetrajlı bədii film
--> Var olun, qızlar… 1972 ✅Y Tammetrajlı bədii film
--> Dədə Qorqud 1975 ✅Y Tammetrajlı bədii film
Daş saat 1975 ✅Y qısametrajlı sənədli film
Daşlar danışanda 1976 ✅Y Qısametrajlı sənədli film
İşgüzar adamlar (film, 1977) 1977 ✅Y "Mozalan" süjeti
Dantenin yubileyi 1978 ✅Y Tammetrajlı bədii film
Ötən ilin son gecəsi 1978 ✅Y Tammetrajlı televiziya tamaşası
Üzeyir ömrü 1981 ✅Y ✅Y Tammetrajlı bədii film
Yeni Qədim Gəncə 1981 ✅Y Qısametrajlı sənədli film
Evləri köndələn yar 1982 ✅Y Tammetrajlı bədii film
Fayl:Ötən İlin Son Gecəsi (1983).JPG
Ötən ilin son gecəsi 1983 ✅Y Tammetrajlı bədii film
Aşıqlar 1983 ✅Y Tammetrajlı sənədli film
Daş saatın səsi 1985 ✅Y Qısametrajlı sənədli film
Qəm pəncərəsi 1986 ✅Y ✅Y Tammetrajlı bədii film
Bu, Mircavaddır 1987 ✅Y Qısametrajlı bədii televiziya filmi
Gün keçdi 1971 ✅Y Tammetrajlı bədii film
Nəsimi 1971 ✅Y Qısametrajlı sənədli film
Gecə işıqları 1972 ✅Y ✅Y İki hissəli bədii film
Yığıncaq 1972 ✅Y
Fayl:Xatirələr sahili (film, 1972).jpg
Xatirələr sahili 1972 ✅Y Tammetrajlı bədii film
Fayl:Var olun, qızlar... (film, 1972).jpg
Var olun, qızlar… 1972 ✅Y Tammetrajlı bədii film
Fayl:Dədə Qorqud (film, 1975).jpg
Dədə Qorqud 1975 ✅Y Tammetrajlı bədii film
Daşlar danışanda 1976 ✅Y Qısametrajlı sənədli film
İşgüzar adamlar (film, 1977) 1977 ✅Y "Mozalan" süjeti
1978 ✅Y Tammetrajlı bədii film
1978 ✅Y Tammetrajlı televiziya tamaşası
Üzeyir ömrü 1981 ✅Y ✅Y Tammetrajlı bədii film
Ötən ilin son gecəsi 1983 ✅Y Tammetrajlı bədii film
Qəm pəncərəsi 1986 ✅Y ✅Y Tammetrajlı bədii film

Ssenari müəllifi və quruluşçu rejissor olduğu bədii filmlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. Sözsüz mahnı (film, 1972) (ssenari müəllifi) (quruluşçu rejissor)
  2. Evləri köndələn yar (film, 1982) (ssenari müəllifi)
  3. İmtahan (film, 1987) (ssenari müəllifi);
  4. Əlaqə (film, 1989) (ssenari müəllifi);
  5. Təhminə (film, 1993) (ssenari müəllifi);
  6. Otel otağı (film, 1998) (ssenari müəllifi);
  7. Nigarançılıq (film, 1998) (ssenari müəllifi)
  8. Cavid ömrü (film, 2007) (ssenari müəllifi)
  9. Sübhün səfiri (film, 2012) (ssenari müəllifi)

Əsərləri əsasında çəkilmiş bədii filmlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi (film, 1996) (Anarın eyniadlı romanı əsasında);
  2. Sizə məktub var (film, 1998) (Anarın "Mən, sən, o və telefon" əsəri əsasında)
  3. Aktyorun əsgisi (film, 2004) TRT. Türkiyə. (Anarın "Dantenin yubileyi" povesti əsasında) (ssenari müəllifi Atilla Engin, quruluşçu rejissor Feyzi Tuna, operator Koksan Kolkal, bəstəkar İlyas Mirzəyev. Rollarda Fərhan Şensoy, Suna Kesgin, Rasim Öztəkin və b.);
  4. Tilsim (film, 2005) (Anarın "Vahimə" hekayəsi əsasında).
  5. "Ve telefon". Türkiyə. (Anarın "Mən, sən, o və telefon" əsəri əsasında); rejissor Nuran Evren.
  6. Mən, sən, o və telefon (film, 2014) (Anarın eyniadlı əsəri əsasında)

Ssenariləri əsasında çəkilmiş sənədli filmlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. Dədə Qorqud dühası (film, 1999) (ssenari müəllifi);
  2. Dağ dağa rast gəlməz. (Mozalan süjeti) (ssenari müəllifi).

Ssenariləri əsasında çəkilmiş televiziya filmləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. Dirsə xan oğlu Buğac boyu (film, 2000)
  2. Salur Qazanın evi talandığı boy (film, 2001)

Ssenariləri əsasında çəkilmiş cizgi filmləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. Basatın igidliyi (film, 1988) (ssenari müəllifi).

İdeyası əsasında çəkilmiş filmlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. Evləri göydələn yar (film, 2010) (ideya və süjet)

Haqqında çəkilmiş sənədli filmlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. Anarla üz-üzə (film, 1988) — (Mərkəzi Televiziyanın sifarişi ilə Anar haqqında çəkilmiş iki hissəli sənədli film. Azərbaycantelefilm. Ssenari müəllifi Zeynal Məmmədov, rejissor Ramiz Mirzəyev (Həsənoğlu), operator Adil, bəstəkar Cavanşir Quliyev. Bəstəkarın ifasında səslənən mahnının sözləri Rəsul Rzanındır).
  2. Anarın anları (film, 2008) — Azərbaycan televiziyasında istehsal edilmiş tammetrajlı sənədli televiziya filmi. Rejissor: Ramiz Həsənoğlu.

Maraqlı faktlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Azərbaycanda Anar adını daşıyan ilk şəxs yazıçı Anardır. Sonralar valideynlər bu adı öz övladlarına çox vermişlər. Hazırda Anar Azərbaycanda ən çox yayılmış kişi adlarından biridir. Adın açıqlanmasında da bir-birindən fərqli 2 versiya mövcuddur. 1-ci versiyaya görə "Anar" "anmaq" ("xatırlamaq", "yada salmaq") feilindən düzəldilmişdir. 2-ci versiyaya görə Anası Nigar Atası Rəsul sözlərinin baş hərflərindən ad yaradılmışdır.
  • Kinoşünas Ayaz Salayevin iddiasına görə, rejissor Nora Efronun çəkdiyi və baş rolda məşhur Hollivud kinoulduzu Tom Henksin oynadığı "Sizə məktub var" (You've Got Mail) filminin ssenarisi Anarın "Mən, sən, o və telefon" əsəri əsasında qurulub. Kinoşünasın bu fikrə gəlməsinə adıçəkilən hekayənin Amerikada çap olunması da əsas verib.[11]
  • Xamis Muradov. Kinofabrikdən başlanan yol. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 4.
  • Azərbaycan Milli Ensiklopediyası: Azərbaycan. Ramiz Məmmədov. Kino. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Elmi Mərkəzi, 2007.- səh. 814.
  • Anara kino fenomeni demək olarmı? TƏHLİL Arxivləşdirilib 2016-02-14 at the Wayback Machine
  1. 1 2 Anar // Internet Speculative Fiction Database (ing.). 1995.
  2. İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva mədəniyyət və incəsənət xadimlərinin bir qrupu ilə görüşüblər Arxivləşdirilib 2023-06-28 at the Wayback Machine. president.az, 01.03.2019 (az.)
  3. "Anar başqan seçildi". 2014-03-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-02-25.
  4. Respublika kino sənəti işçilərinə Azərbaycan SSR fəxri adlarının verilməsi haqqında Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 23 dekabr 1976-cı il tarixli Fərmanı Arxivləşdirilib 2020-01-16 at the Wayback Machineanl.az saytı
  5. Ədəbiyyat, incəsənət və arxitektura sahəsində 1980-ci il Azərbaycan SSR Dövlət mükafatlarının verilməsi haqqında Azərbaycan KP MK-nın və Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin 1980-ci il tarixli Qərarı Arxivləşdirilib 2020-01-16 at the Wayback Machineanl.az saytı
  6. "Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdlərinin verilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı" (az.). e-qanun.az. 07.09.2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 05.10.2023.
  7. "Bəstəkarlar İttifaqı Anarı "Üzeyir Hacıbəyli" medalı ilə təltif edib". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-21.
  8. ""Kaspi"nin əməkdaşına mükafat verilib" (az.). www.kaspi.az. 2021-12-28. 2022-07-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-07-08.
  9. "Özbəkistan prezidentindən xalq yazıçısına yüksək mükafat". www.ayb.az. 2023-06-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-19.
  10. AzərTAc. "Деятелям культуры и искусства вручена юбилейная медаль «100-летие Гейдара Алиева (1923–2023)»" (Turoyo). AzərTAc. 07.05.2024. İstifadə tarixi: 2024-05-08.
  11. "525-ci qəzet", 7 oktyabr, 1999

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]