Tier
| Tier Tydperk: Vroeë Pleistoseen – Onlangs
| |
|---|---|
| |
| 'n Bengaalse tier (P. tigris tigris) in Indië se Ranthambhore Nasionale Park. | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Klas: | |
| Orde: | |
| Familie: | |
| Genus: | |
| Spesie: | P. tigris
|
| Binomiale naam | |
| Panthera tigris (Linnaeus, 1758)
| |
| Subspesies | |
|
P. t. tigris | |
| |
| Die tier se historiese verspreiding in ca. 1900 (oranje) en in 1990 (rooi) | |
| |
| Die tier se historiese verspreiding in ca. 1850 (liggeel) en in 2006 (groen) | |
| Sinonieme | |
|
Felis tigris (Linnaeus, 1758) | |
Die tier (Panthera tigris) is 'n vleisetende soogdier wat tot die familie van katagtiges (Felidae) behoort, een van die vier 'groot katte' wat tot die genus Panthera behoort. Tiere is jagtende roofdiere. Hulle kom in Asië, veral in Indië, China en Siberië voor.
Woordherkoms
[wysig | wysig bron]Die Afrikaanse benaming tier is 'n verkorting van die gewestelike Nederlands tiger. Laasgenoemde is reeds in die Middelnederlands tot in die 17de eeu sonder diftong (ij) aangetref. In Afrikaans het die ongediftongeerde vokaal in tier (uit tiger) behoue gebly, wat nie na die sinking van die intervokaliese konsonant "g" gediftongeer kon word nie, omdat die i(e) nie voor "r" gediftongeer kon word nie.[2]
In Nederlands is die woord weer ontleen uit Frans, tigre, op sy beurt die erfgoed van sy voorgangertaal, Latyn, tigris, wat weer ontleen is aan die Grieks (τι ́ γρις( ti gris) "tiermannetjie" en τι ́ γριδος "tierwyfie")[3]. Moontlik is hierdie Griekse woord weer geleen uit Persies, want in Avesties bestaan tigri- wat "pyl" en tigra- wat skerp, puntig beteken; moontlik verwys hierdie wortel na die tier se skerp kloue en tande.[4]
Die Middel Engelse tigre en Ou Engelse tigras is afkomstig van die Ou Franse tigre, vanaf die Latynse tigris. Dit is geleen uit die Klassieke Grieks τίγρις 'tigris'.[5]
Kenmerke
[wysig | wysig bron]Pelstekstuur en -kleur
[wysig | wysig bron]
Die tier se opvallende strepe op die grondkleur onderskei hom maklik van die ander groot roofkatte: die luiperds en jaguars het rosetvormige vlekke en die leeus se pels is sandkleurig. In vergelyking met die reëlmatige strepe van die sebra beskik die tier oor onreëlmatige en gebroke strepe wat hom ideaal in sy habitat kamoefleer. Die pelskleur maak dit vir die tier moontlik om hom in die ruigte of plat op die grond te versteek.[6]
Die swart strepe en die goudgeel- tot rooioranjekleurige grondpelskleur lyk in die bamboesplantasies op 'n druppel water na skadu's in die sonlig, en op soortgelyke wyse kan die tier ook op die dorre grasvlaktes tussen die grashalms en lae struike met die omgewing saamsmelt.[7]
Die kat kan vir die prooi in sy gebied lank versteek bly.[8] 'n Siberiese tier afgeteken op die boomvrye en spierwit, toegesneeude wintervlaktes sal natuurlik enige prooidier die hasepad laat kies, maar in die woude (soos die taiga) is daar weer baie bladhoudende, droë bome en struike wat hul herfsgekleurde blare nie afskud nie - hier is die tier dan tuis.
|
Die kleur beskut die tier volkome. Soos die tier tussen die bosse en dorre blare van die Taiga deurloop, vloei die swart, geel en wit kleure ineen wat die tier eenkleurig bruingrys laat lyk. Veral in die herfs, tussen die oranje en rooigekleurde wingerdblare en die droë, geel varingblare wat met baie swarterige stingels oortrek is, kan die tier selfs nie eens van naby raakgesien word nie.
|
|
Die grondkleur van die bokant (soos die rug) wissel na gelang van die subspesie tussen goudgeel en rooioranje. Die pens asook dele van die gesig en die binnekant van die bene is wit of ligroomkleurig. Die agterkant van die ore is swart en toon 'n duidelike wit vlek. Opvallende donker dwarsstrepe strek vanaf die kop, dwarsoor die hele rompgedeelte, tot aan die stertpunt.
Die strepe om die stert lyk daarom soos swart ringe, net soos by die agterbene, maar om die voorbene is dit opmerklik minder. Die onderskeie subspesies se pelskleur wissel aansienlik. Die Siberiese tier is gewoonlik die een wat die ligste pelskleur het, hoewel die Bengaalse tier van Noord- en Sentraal-Indië net so 'n ligte pelskleur kan hê.
Die donkerste en rykste pelskleur vind mens gewoonlik by die tier van Indonesië en op die Maleise Skiereiland naby die ewenaar. Tussen hierdie twee uiterstes hou die pelskleur van die Suid-Chinese en Kaspiese tier deur oorerwing die middeweg, hoewel uitsonderings dus soms kan deurbreek. 'n Tier uit die noordelike tierbevolkings is gewoonlik ook ligter van kleur (met meer wit dele oor die liggaam) as dié uit die suide; laasgenoemde is meestal baie donkerder en het heelwat dikker/breër strepe wat aan hul eindpunte in groepies van vlekkies versplinter.
Sulke vlekkies duik minder by die tiere in die noordelike dele op. Die Kaspiese tier uit Wes-Asië het daarenteen gewoonlik redelik smal, dun strepe. Die Bengaalse tier (wat liggekleurde pels kan hê) kan tussen ou Siberiese tiere byvoorbeeld uitgeken word aan sy intens swart flankstrepe, terwyl die Siberiese tiere s'n grys of bruin is. Afgesien van hierdie wisselvalligheid wat van streek tot streek verskil, verskil die tier binne die onderskeie bevolkings ook elkeen uniek van mekaar.[9] Die neus van die tier is gewoonlik pienkrooi, maar kry met die ouderdom al hoe meer swart vlekkies by.[10]
By die meeste tiere is die pels met kort hare bedek; die Siberiese tier is weens die koue klimaat egter met dik en lang hare bedek. Die haarlengte van die somervag van 'n Bengaalse tier is tussen 8 tot 15 mm lank, maar die penshare is 20 tot 30 mm langer as die rughare. Daarenteen is die haarlengte van die Siberiese tier in die somer 15 tot 17 mm op die rug, en die penshare 25 tot 45 mm.
Die rughare van die Bengaalse tier is in die wintermaande 17 tot 25 mm lank, die penshare 25 tot 40 mm. Die rughare van die Siberiese tier is in die wintermaande 25 tot 40 mm lank, en die penshare 70 tot 105 mm. Die liggaamshare van die Soematraanse tier (wat op die ewenaar hou) word slegs 10 tot 15 mm lank. Wat by hierdie subspesie opval is die lang nekmaanhare en die ruie bakkebaard by die mannetjie.[11]
Alle subspesies, altans in die dieretuine, verhaar en kry 'n winterpels, waarby die haarlengte en -digtheid na gelang van die subspesie en klimaatsomstandighede wissel. Die somerpels is veral by die Siberiese subspesies duidelik korter en yler as die winterpels. Die haardigtheid van ongeveer 1 800 hare per kwadraatsentimeter by die Bengaalse tier en 3 200 by die Siberiese tier in die winter vergelyk min of meer met dié van die luiperd, terwyl losse (geslag Lynx) 'n veel hoër haardigtheid van tot 9 000 hare per vierkante sentimeter bereik.[9]
In die lente begin die tiere verhaar; die lang winterpels word vervang deur 'n kort somerpels. 'n Tweede verharing in die herfs onder die noordelike tiere kan verklaar word aan die hand van die somerpels wat in hierdie seisoen verder en langer uitgroei. Of die tiere in Indië ook verhaar, is daar nog geen uitsluitsel oor nie. Ook die kloue word gereeld gewissel. Hulle begin eers lagie vir lagie afdop en val dan af. Die tier sal in hierdie tyd dikwels sagte boombas uitsoek om teen te krap.[12]
Subspesies
[wysig | wysig bron]Daar word agt subspesies onderskei, naamlik die Siberiese tier Panthera tigris altaica); die koningstier of Bengaalse tier (P.t. tigris); die Indo-Chinese tier (P.t. corbetti); die Suid-Chinese tier (P.t. amoyensis); die Sumatraanse tier (P.t. sumatrae); die Javaanse tier (P. t. sondaica); die Balinese tier (P.t. balica); die Maleise tier (P. t. jacksoni); en die Kaspiese tier (P. t. virgata).
Die Siberiese tier is die grootste van al die subspesies en dus ook van die familie Felidae. Die subspesie word in Siberië en Korea aangetref en het 'n ligte pels met breë, donker strepe wat ver uitmekaar is. Die Bengaalse tier word in Indië - van die Himalaja tot in die suide aangetref en het ʼn donkerder pels. Die Indo-Chinese tier is ook donker.
Die Suid-Chinese tier het vroeër oor die hele Suid-China voorgekom, maar is vandag baie seldsaam. Die Sumatraanse tier is kleiner as die meeste ander tiers en is donkerder met meer strepe. Die subspesie word vandag nog net in die suidwestelike en noordelike dele van Sumatra aangetref en word steeds deur jagters uitgeroei. Die Javaanse tier word nog net in wildreservate aangetref en word met welslae in dieretuine geteel. Die Kaspiese tier is baie seldsaam, terwyl die Balinese tier waarskynlik al uitgesterf het.
Galery
[wysig | wysig bron]Sien ook
[wysig | wysig bron]Bronne
[wysig | wysig bron]- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409680, volume 27, bl. 126
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ (en) Chundawat, R.S., Habib, B., Karanth, U., Kawanishi, K., Ahmad Khan, J., Lynam, T., Miquelle, D., Nyhus, P., Sunarto, S., Tilson, R., Wang, S. (2011). "Panthera tigris". IUBN-rooilys van Bedreigde Spesies. Weergawe 2011.2. Internasionale Unie vir die Bewaring van die Natuur.
{{cite web}}: Ongeldige|ref=harv(hulp)AS1-onderhoud: meer as een naam (link) - ↑ (af) Boshoff, S.P.E. & Nienaber, G.S. 1967. Afrikaanse etimologieë. Pretoria: Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns. s.v. "tier", bl.642
- ↑ (fr) Centre National de Ressources Textuelles et Lexicales, s.v. "tigre"
- ↑ (af) (nl) Etymologiebank.nl, s.v. "tijger"
- ↑ Liddell, H. G. & Scott, R. (1940). "τίγρις". A Greek-English Lexicon, revised and augmented. Oxford: Clarendon Press.
- ↑ John Seidensticker, Susan Lumpkin: Große Katzen. S. 66
- ↑ Kailash Sankhala: Tiger. S. 7
- ↑ Vratislav Mazák: Der Tiger. S. 31–32
- ↑ 9,0 9,1 Mazák, 1983 (S. 21 ff.)
- ↑ Mazák, 1983 (S. 115 ff.)
- ↑ Mazák, 1983 (S. 137 ff.)
- ↑ Mazák, 1983 (S. 61 ff.)
Verdere leeswerk
[wysig | wysig bron]- (de) Sankhala, K. (1997). Der indische Tiger und sein Reich. Bechtermuenz Verlag. ISBN 3-86047-734-X.
{{cite book}}: Ongeldige|ref=harv(hulp)
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Tier.
Wikispecies het meer inligting verwant aan Tier
Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir tier.
| Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Duitse Wikipedia vertaal. |
