Gaan na inhoud

Ruimteverkenning

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Buzz Aldrin op die Maan ná die maanlanding tydens die Apollo 11-ruimtevlug, afgeneem deur Neil Armstrong.

Ruimteverkenning is die ontdekking en verkenning van hemelliggame in die ruimte deur middel van al hoe beter ruimtetegnologie. Terwyl die bestudering van die ruimte hoofsaaklik deur sterrekundiges met teleskope plaasvind, geskied die fisieke verkenning van die ruimte deur onbemande robottuie en bemande vlugte.

Die waarneming van voorwerpe in die ruimte, wat sterrekunde genoem word, is ouer as die betroubare opgetekende geskiedenis, maar dit was die ontwikkeling van groot en relatief doeltreffende vuurpyle in die middel 20ste eeu wat die fisieke verkenning van die ruimte ’n werklikheid laat word het. Algemene beweegredes daarvoor sluit in gevorderde wetenskaplike navorsing, nasionale prestige, kommersiële benutting, die vereniging van verskillende nasies, die versekering van die toekomstige oorlewing van die mensdom en die ontwikkeling van militêre en strategiese voordele bo ander lande.[1]

In die tyd van die Koue Oorlog was daar ’n ruimtewedloop tussen die VSA en die Sowjetunie. Die lansering van die eerste mensgemaakte voorwerp in ’n wentelbaan om die Aarde, die Sowjetse Spoetnik 1 op 4 Oktober 1957, en die eerste maanlanding deur die Amerikaanse Apollo 11-sending op 20 Julie 1969 word dikwels beskou as mylpale in dié tyd. Die Sowjetunie het baie van die eerste prestasies behaal, soos die eerste lewende wese in ’n wentelbaan (die hond Laika) in 1957, die eerste mens in die ruimte (Joeri Gagarin aan boord van Wostok 1) in 1961, die eerste wandeling in die ruimte (deur Aleksei Leonof) op 18 Maart 1965, die eerste outomatiese landing op ’n ander hemelliggaam (Loena 9) in 1966 en die lansering van die eerste ruimtestasie (Saljoet 1) in 1971.

Ná die eerste 20 jaar van verkennings, het die fokus verskuif van enkelvlugte na herbruikbare tuie soos die Ruimtependeltuig, en van mededinging na samewerking soos met die Internasionale Ruimtestasie (IRS).

Met die wesentlike voltooiing van die IRS[2] in 2011 is die VSA se planne vir ruimteverkenning vloeibaar. In 2009 is bevind die Constellation-program van die Bush-administrasie, vir die terugkeer na die Maan teen 2020,[3] is onderbefonds.[4] In 2010 het die Obama-administrasie ’n omvattende hersiening van Constellation voorgestel.[5]

In die 2000's het China ’n suksesvolle program vir bemande ruimtetuie begin, terwyl die Europese Unie, Japan en Indië ook bemande vlugte beplan. China, Rusland, Japan en Indië het beplande sendings na die Maan in die 21ste eeu verkondig, en die Europese Unie het bemande besoeke aan die Maan en Mars in die 20ste en 21ste eeu verkondig.

Van die 1990's af het privaat maatskappye onder meer ruimtetoerisme begin bevorder.

Geskiedenis van verkenning

[wysig | wysig bron]
Die meeste wentelvlugte vind plaas in die boonste lae van die atmosfeer, veral in die termosfeer (nie volgens skaal).
’n Tydlyn van die verkenning van die Sonnestelsel.
In Julie 1950 is die eerste Bumper-vuurpyl van Kaap Canaveral in Florida lanseer. Dit was ’n tweefasevuurpyl wat rekordhoogtes (van destyds) van amper 400 km kon haal.

Teleskoop

[wysig | wysig bron]

Die eerste teleskoop is in 1608 in Nederland deur Hans Lippershey uitgevind. Die Orbiting Astronomical Observatory 2 was die eerste ruimteteleskoop wat gelanseer is, op 7 Desember 1968.[6] Op 2 Februarie 2019 was 3 891 bevestigde eksoplanete reeds ontdek. Die Melkweg bevat na raming tussen 100 miljard en 400 miljard sterre[7] en meer as 100 miljard planete.[8] Daar is minstens 2 biljoen sterrestelsels in die sigbare heelal.[9][10] GN-z11 is die verste bekende voowerp van die Aarde af, sowat 13,4 miljard ligjare van hier.[11][12]

Eerste ruimtevlug

[wysig | wysig bron]
Spoetnik 1 was die eerste kunsmatige satelliet wat om die aarde gewentel het, in 1957 op ’n afstand van 939 km, en is kort daarna deur Spoetnik 2 gevolg.
’n Apollo-module in ’n wentelbaan om die Maan.
Die ruimtevaarder Harrison Schmitt van Apollo 17 by ’n groot rots op die Maan.

Die eerste geslaagde lansering van ’n satelliet om die Aarde was die Sowjetunie se Spoetnik 1, op 4 Oktober 1957. Die satelliet het sowat 83 kg geweeg en vermoedelik op ’n hoogte van sowat 250 km gevlieg. Dit het twee radiosenders (20 en 40 MHz) gehad wat gebliep het; dit is oor radio's oor die wêreld heen gehoor. ’n Ontleding van die radioseine is gebruik om inligting oor die elektrondigtheid van die ionosfeer in te win, terwyl temperatuur- en drukdata in die duur van die bliepgeluide geënkodeer was. Spoetnik 1 is met ’n R-7-vuurpyl gelanseer en het op 3 Januarie 1958 uitgebrand toe dit weer die atmosfeer binnekom.

Eerste bemande ruimtevlug

[wysig | wysig bron]

Die eerste geslaagde bemande ruimtevlug was die Wostok 1 op 12 April 1961, met die 27-jarige Russiese ruimtevaarder Joeri Gagarin aan boord. Dit het een omwenteling van sowat 1 uur 48 minute om die Aarde voltooi. Gagarin se vlug was oor die wêreld heen nuus; dit het gewys hoe gevorderd die Sowjet-ruimteprogram was en deure geopen vir ’n nuwe era in ruimteverkenning: bemande vlugte.

Eerste verkennings van hemelliggame

[wysig | wysig bron]

Die eerste kunsmatige voorwerp wat na ’n ander hemelliggaam gestuur is, was Loena 2, wat die Maan in 1959 bereik het.[13] Die eerste sagte landing op ’n ander hemelliggaam was deur Loena 9, wat op 3 Februarie 1966 op die Maan geland het.[14] Loena 10 was die eerste kunsmatige satelliet van die Maan; dit het op 3 April 1966 in ’n wentelbaan gegaan.[15]

Die eerste bemande landing op ’n ander hemelliggaam was op 20 Julie 1969, toe Apollo 11 op die Maan land. Altesaam ses tuie met mense in het op die Maan geland; die laaste een was in 1972.

Die eerste verbyvlug verby ’n ander planeet was Wenera 1 in 1961 verby Venus, hoewel die Mariner 2 die eerste verbyvlug van Venus was waartydens data teruggestuur is (sy naaste afstand aan die planeet was 34 773 km). Pioneer 6 was die eerste satelliet wat om die Son gewentel het; dit is op 16 Desember 1965 gelanseer. Die ander planete se eerste verbyvlugte was in 1965 vir Mars deur Mariner 4, 1973 vir Jupiter deur Pioneer 10, 1974 vir Mercurius deur Mariner 10, 1979 vir Saturnus deur Pioneer 11, 1986 vir Uranus deur Voyager 2 en 1989 vir Neptunus deur Voyager 2. In 2015 het Dawn om Ceres gewentel en het New Horizons verby Pluto gevlieg. Dit het beteken daar was verbyvlugte van al agt planete in die Sonnestelsel, die Son, die Maan en twee van die vyf dwergplanete, Ceres en Pluto.

Die eerste interplanetêre sending wat minstens beperkte data van die oppervlak van ’n ander planeet teruggestuur het, was Wenera 7, wat in 1970 op Venus geland het. In 1975 was Wenera 9 die eerste tuig wat foto's van die oppervlak van ’n ander planeet teruggestuur het, ook van Venus. In 1971 het die Mars 3-sending die eerste sagte landing op Mars uitgevoer en 20 sekondes lank data teruggestuur. Later is baie langer sendings op die oppervlak van planete uitgevoer, insluitende meer as ses jaar se ontleding van Mars deur Viking 1, van 1975 tot 1982, en meer as twee uur se transmissie van Venus se oppervlak in 1982 deur Wenera 13, die langste Sowjet-oppervlaksending. Venus en Mars is die twee planete buiten die Aarde waarop onbemande robottuie ook oppervlaksendings uitgevoer het.

Eerste ruimtestasie

[wysig | wysig bron]

Saljoet 1 was die eerste ruimtestasie; die Sowjetunie het dit op 19 April 1971 in ’n lae wentelbaan om die Aarde geplaas. Die Internasionale Ruimtestasie is tans die enigste ten volle operasionele ruimtestasie en word sedert 2000 aaneenlopend beman.

Eerste instellêre vlug

[wysig | wysig bron]

Voyager 1 het op 25 Augustus 2012 die eerste mensgemaakte voorwerp geword wat die Sonnestelsel verlaat en die interstellêre ruimte bereik het. Die tuig het uit die heliopouse by 121 AE gevlieg en die interstellêre medium binnegegaan.[16]

Verste van die Aarde af

[wysig | wysig bron]

Die Apollo 13-vlug het in 1970 op ’n hoogte van 254 km aan die ver kant van die Maan verbygevlieg. Op 400 171 km van die Aarde af, was dit die rekord vir die verste wat mense nog in die ruimte was.

Voyager 1 was op 1 Januarie 2019 altesaam 145,11 AE (21,708 miljard km) van die Aarde af.[17] Dit is die verste mensgemaakte voorwerp in die ruimte.[18]

GN-z11 is die verste bekende voorwerp van die Aarde af – na berig word 13,4 miljard ligjare ver.[11][12]

Teikens vir verkenning

[wysig | wysig bron]

Son

[wysig | wysig bron]

Hoewel die Son waarskynlik nooit fisiek verken sal word nie, is die bestudering daarvan ’n groot fokuspunt in ruimteverkenning. Ons magneetveld maak dat die sonwind en infrarooi- en ultravioletstrale nie die aardoppervlak kan bereik nie. Die Son genereer die meeste ruimteweer, wat kragopwekking en transmissiestelsels op Aarde kan beïnvloed. Dit kan ook met satelliete en ruimtetuie inmeng of hulle selfs beskadig. Talle ruimtetuie is al gelanseer om die Son waar te neem, en vir ander tuie is die waarneming van die Son ’n sekondêre funksie. Die Parker-sondeerder, wat in 2018 gelanseer is, sal tot binne ’n agtste van Mercurius se wentelbaan van die Son af kom.

Mercurius

[wysig | wysig bron]
’n Foto van Mercurius deur MESSENGER (2013).
Nog ’n foto deur MESSENGER, van 18 000 km af, wys ’n streek van sowat 500 km breed (2008).

Mercurius is die rotsplaneet wat nog die minste verken is. In Mei 2013 is die planeet nog net deur Mariner 10 en MESSENGER besoek vir waarnemings van naby af. MESSENGER het in Maart 2011 in ’n wentelbaan gegaan om waarnemings wat in 1975 deur Mariner 10 gemaak is, verder te ondersoek.

’n Derde sending na Mercurius wat in 2025 daar sal aankom, BepiColombo, sal twee sondeerders hê. BepiColombo is ’n gesamentlike sending van Japan en die Europese Ruimteagentskap. MESSENGER en BepiColombo sal bykomende data versamel om wetenskaplikes te help om baie van die geheime wat tydens Mariner 10 se verbyvlug ontdek is, te verstaan.

Vlugte na planete word gedoen ten koste van energie, wat beskryf word deur die netto verandering in die snelheid van die ruimtetuig, of delta-v. Weens die relatief hoë delta-v om Mercurius te bereik en sy nabyheid aan die Son is dit moeilik om te verken, en wentelbane om die planeet is taamlik onstabiel.

Venus

[wysig | wysig bron]
Venus, deur Mariner 10 (1974).

Venus was die eerste teiken van interplanetêre verbyvlugte en landingsendings. Al het hy een van die onherbergsaamste oppervlakomgewings in die Sonnestelsel, is daar meer landingstuie na Venus gestuur (byna almal deur die Sowjetunie) as na enige ander planeet. Die eerste verbyvlug was in 1961 deur Wenera 1. Mariner 2 was egter in 1962 die eerste verbyvlug wat data suksesvol teruggestuur het. Dit is gevolg deur verskeie ander verbyvlugte deur verskillende ruimteagentskappe as deel van sendings wat dit gebruik het om swaartekragslingering te verskaf op pad na ander hemelliggame.

In 1967 was Wenera 4 die eerste ruimtetuig wat Venus se atmosfeer regstreeks ondersoek het. In 1970 was Wenera 7 die eerste geslaagde landingstuig op Venus, en teen 1985 is dit deur nog agt geslaagde Sowjetlandingstuie gevolg wat foto's en ander direkte oppervlakdata verskaf het.

Van 1975 af, met die Sowjetwenteltuig Wenera 9, is omtrent 10 geslaagde wentelsendings na Venus gestuur, insluitende latere sendings waartydens Venus se oppervlak gekarteer is danksy radar wat deur die verdoeselende atmosfeer gedring het.

Aarde

[wysig | wysig bron]
Die eerste televisiebeeld van die Aarde uit die ruimte wat deur TIROS-1 geneem is (1960).
"Die Blou Albaster"-foto van die Aarde deur Apollo 17 (1972).

Ruimteverkenning word onder meer gebruik om die Aarde as ’n hemelliggaam uit eie reg te verstaan. Sendings in wentelbane kan data oor die Aarde verskaf wat moeilik kan wees om te kry uit ’n grondgebaseerde oogpunt.

Die bestaan van die Van Allen-gordels was byvoorbeeld onbekend tot met hul ontdekking deur Amerika se eerste kunsmatige satelliet, Explorer 1. Dié gordels bevat straling wat deur die Aarde se maagneetveld vasgevang word en maak tans die bou van bewoonbare ruimtestasies bo 1 000 km onprakties.

Ná hierdie vroeë, onverwagte ontdekking is baie satelliete ingespan spesifiek om die Aarde uit die ruimte waar te neem. Dié satelliete het baie bygedra tot die begrip van ’n verskeidenheid aardgebaseerde verskynsels. Die gat in die osoonlaag is byvoorbeeld ontdek deur ’n kunsmatige satelliet wat die Aarde se atmosfeer verken het, en danksy satelliete is argeologiese terreine en geologiese formasies ontdek wat andersins moeilik of onmoontlik sou gewees het.

Maan

[wysig | wysig bron]
Die Maan (2010).
Die Apollo 16-module Orion, ’n maankarretjie en die ruimtevaarder John W. Young (1972).

Die Maan was die eerste hemelliggaam waarby verbygevlieg is, waarom gewentel is en waarop geland is, en die enigste liggaam wat deur die mens besoek is.

In 1959 het die Sowjetunie die eerste foto's geneem van die "donker" kant van die Maan, ’n deel wat nog nooit vir die mens sigbaar was nie. Die Amerikaanse verkenning van die Maan het begin met die Ranger 4-botsingstuig in 1962. Van 1966 af het die Sowjetunie ’n paar landingstuie suksesvol in werking gestel wat data regstreeks van die Maan se oppervlak verkry het; net vier maande later was Surveyor 1 die eerste van ’n suksesvolle reeks Amerikaanse landingstuie. Die Sowjetunie se onbemande sendings het in die vroeë 1970's ’n hoogtepunt bereik met die Loenochod-ruimteprogram, wat die eerste onbemande verkenningstuie ingesluit en grondmonsters van die Maan af gebring het. Die onbemande verkenning van die Maan duur voort met verskeie lande wat elke nou en dan maanwenteltuie opstuur, en in 2008 Indië se maanbotsingstuig.

Bemande sendings na die Maan het in 1968 begin met die Apollo 8-sending wat suksesvol om die Maan gewentel het. Dit was die eerste keer dat mense om ’n hemelliggaam gewentel het. In 1969 was Apollo 11 die eerste tuig wat met mense op enige hemelliggaam geland het. Die bemande verkenning van die Maan het egter nie lank geduur nie. Apollo 17 was in 1972 die sesde en laaste besoek. Die volgende een, Exploration Mission 2, sal in 2023 om die Maan wentel. Robotte word egter steeds ingespan.

Mars

[wysig | wysig bron]
Mars deur die Hubble-ruimteteleskoop (2003).
Mars se oppervlak (2004).

Die verkenning van Mars is ’n belangrike deel van die ruimteprogramme van die Sowjetunie (later Rusland), Amerika, Europa, Japan en Indië. Tientalle robottuie, insluitende wentel-, landings- en verkenningstuie, is sedert 1960 na die planeet gestuur. Dié sendings is daarop gemik om data oor huidige toestande te versamel en vrae oor Mars se geskiedenis te beantwoord. Die vrae wat deur wetenskaplikes gevra word, sal na verwagting nie net ’n beter begrip van die rooi planeet tot gevolg hê nie, maar ook verdere insig in die verlede, en moontlik die toekoms, van die Aarde.

Die verkenning van Mars geskied teen ’n taamlike koste, met rofweg tweederdes van alle ruimtetuie wat vir Mars bestem is wat misluk voor die sendings voltooi is of selfs voor dit nog begin het. So ’n hoë mislukkingsyfer kan toegeskryf word aan die kompleksiteit en groot aantal veranderlikes wat by interplanetêre reise betrokke is, en dit het daartoe gelei dat navorsers grappenderwys praat van die "Groot Galaktiese Monster",[19] wat op ’n dieet van Marsruimtetuie leef. Dié verskynsel is ook informeel bekend as die "Marsvloek".[20]

In teenstelling met die hoë mislukkingsyfer in die verkenning van Mars, het Indië die eerste land geword wat sukses met sy eerste poging behaal het. Die land se Mars Orbiter Mission (MOM)[21][22][23] is een van die goedkoopste interplanetêre sendings wat nog onderneem is, met ’n beraamde koste van $73 miljoen.[24][25] Die eerste sending na Mars deur ’n Arabiese land is dié van die Verenigde Arabiese Emirate. Die lansering van die Emirates Mars Mission word vir 2020 beplan. Die onbemande tuig sal Mars se atmosfeer in detail verken.[26]

Phobos

[wysig | wysig bron]
Phobos (2008).

Die Russiese sending Fobos-Grunt, wat op 9 November 2011 gelanseer is, het misluk en is in ’n lae omwenteling om die Aarde vasgevang.[27] Dit sou die begin wees van ’n poging om vas te stel of Mars se mane, veral Phobos, ’n "oorgangspunt" kan wees vir ruimtetuie op pad na Mars.[28]

Jupiter

[wysig | wysig bron]
Jupiter, deur Hubble (2014).

Die verkenning van Jupiter behels net ’n paar Nasasendings sedert 1973. Baie was verbyvlugte, waartydens gedetailleerde waarnemings gedoen is. Die ruimtetuie Galileo en Juno is die enigstes wat in ’n wentelbaan om die planeet gegaan het. Omdat Jupiter vermoedelik net ’n relatief klein rotsagtige kern het en geen soliede oppervlak nie, word die moontlikheid van ’n landing uitgesluit.

Om Jupiter van die Aarde af te bereik verg ’n delta-v van 9,2 km/s,[29] wat vergelykbaar is met die delta-v van 9,7 km/s om in ’n lae wentelbaan om die Aarde te gaan.[30] Gelukkig kan swaartekragslingering deur middel van planetêre verbyvlugte gebruik word om die energie by lansering te verminder om Jupiter te bereik, al beteken dit ’n aansienlik langer vlugduur.[29]

Jupiter het 79 bekende mane, waarvan oor baie min inligting bestaan.

Saturnus

[wysig | wysig bron]
’n Toneel onder die wolke van Saturnus se maan Titaan, in vals kleur en geskep uit ’n mosaïek beelde deur Cassini (2013).
Saturnus, deur Cassini (2004).

Saturnus is nog net verken deur onbemande ruimtetuie van Nasa, insluitende een sending (Cassini–Huygens) wat in samewerking met ander ruimteagentskappe beplan en uitgevoer is. Dié sendings is verbyvlugte in 1979 deur Pioneer 11, in 1980 deur Voyager 1 en in 1982 deur Voyager 2, en ’n omwenteling deur die Cassini-tuig van 2004 tot 2017.

Saturnus het minstens 62 bekende mane, maar die presiese getal is debatteerbaar omdat Saturnus se ringe uit talle onafhanklik wentelende voowerpe van wisselende groottes bestaan. Die grootste maan is Titaan, wat die enigste een in die Sterrestelsel is met ’n digter en dikker atmosfeer as die Aarde. Titaan is ook die enigste voorwerp in die buitenste Sonnestelsel wat met ’n landingstuig verken is: die Huygens-sondeerder, wat deur Cassini in werking gestel is.

Uranus

[wysig | wysig bron]
Uranus, deur Voyager 2 (1986).

Uranus is uitsluitlik deur Voyager 2 verken, en geen verdere besoeke word tans beplan nie. As gevolg van sy ashelling van 97,77° en sy poolstreke wat vir lang tye na en weg van die Son wys, was wetenskaplikes nie seker wat om van Uranus te verwag nie. Die naaste wat Voyager 2 aan die planeet gekom het, was op 24 Januarie 1986. Die tuig het Uranus se unieke atmosfeer en magnetosfeer ondersoek, asook die ringstelsel en mane. Dit sluit al vyf die voorheen bekende mane in, terwyl die tuig nog 10 voorheen onbekende mane ontdek het.

Foto's van Uranus lyk baie dieselfde, met geen tekens van die dramatiese storms of atmosferiese bande wat op Jupiter en Saturnus sigbaar is nie. ’n Groot poging is aangewend om selfs net ’n paar wolke op foto's van die planeet te identifiseer. Sy magnetosfeer is egter uniek; dit word baie deur die planeet se ongewone ashelling beïnvloed. In teenstelling met die oninteressante foto's van Uranus self, is treffende foto's van sy mane geneem, insluitende bewyse dat Miranda geologies buitengewoon aktief is.

Neptunus

[wysig | wysig bron]
Neptunus, deur Voyager 2 (1989).
Die maan Triton, deur Voyager 2 (1989).

Die eerste verkenning van Neptunus was op 25 Augustus 1989 met ’n verbyvlug deur Voyager 2, die enigste besoek aan die planeet teen 2014. Die moontlikheid van ’n wenteltuig is bespreek, maar geen ander sendings is ernstig oorweeg nie.

Hoewel Uranus se uniforme voorkoms gelei het tot verwagtings dat Neptunus ook min sigbare atmosferiese verskynsels sou hê, het Voyager 2 waargeneem dat die planeet duidelike bande het, asook sigbare wolke, auroras en selfs ’n opvallende antisikloniese stormstelsel wat in grootte net deur die een op Jupiter oortref word. Neptunus het ook die vinnigste winde in die Sonnestelsel wat snelhede van tot 2 100 km/h kan haal.[31] Voyager 2 het ook die planeet se ringstelsel en mane ondersoek. Dit het 900 volledige ringe en nog gedeeltelike ring-"boë" ontdek. Benewens ’n ondersoek van Neptunus se drie voorheen bekende mane, het Voyager 2 ook nog vyf voorheen onbekende mane ontdek. Een daarvan, Proteus, is die tweede grootste maan in die stelsel. Data van die ruimtetuig het die siening onderskryf dat Neptunus se grootste maan, Triton, ’n Kuipergordelvoorwerp is wat deur die planeet in ’n wentelbaan vasgevang is.[32]

Ander Sonnestelselvoorwerpe

[wysig | wysig bron]

Pluto

[wysig | wysig bron]
New Horizons se foto van Pluto (2015).
’n Saamgestelde kleurfoto van 2014 MU69, 2019.[33]

Die dwergplaneet Pluto stel groot uitdagings aan ruimtetuie vanweë sy groot afstand van die Aarde af (wat hoë snelhede verg vir ’n redelike vlugduur) en sy klein massa (wat dit tans moeilik maak vir tuie om in ’n wentelbaan te gaan). Voyager 1 kon Pluto besoek het, maar beheerders het eerder ’n nabye verbyvlug van Saturnus se maan Titaan gekies, en die gevolglike vlugbaan was onversoenbaar met ’n besoek aan die dwergplaneet.[34]

Pluto wek nog groot belangstelling, al is hy as ’n dwergplaneet herklassifiseer. Dit is die vernaamste en naaste lid van ’n groeiende klas verafgeleë voorwerpe van middelmatige grootte, en ook die eerste lid van ’n belangrikse subklas, wat vanweë hul wentelbane as plutino's geklassifiseer word. New Horizons het in 2003 geld van die Amerikaanse regering gekry ná ’n intense politieke stryd.[35] Die tuig is op 19 Januarie 2006 gelanseer en het vroeg in 2007 gebruik gemaak van swaartekragslingering deur Jupiter. Hy het op 14 Julie 2015 sy naaste punt aan Pluto bereik – ná ’n reis van 3 462 dae. Wetenskaplike waarnemings van Pluto het vyf maande voor dié tyd begin en het nog 16 dae geduur. Talle instrumente het die geologie, vorm en samestelling van Pluto en sy grootste maan, Charon bepaal, en Pluto se atmosfeer ontleed. New Horizons het ook hoëresolusiefoto's van Pluto en Charon se oppervlakke geneem.

Op 1 Januarie 2019 het die tuig verby die Kuipergordelvoorwerp (486958) 2014 MU69 gevlieg, die verste voorwerp wat nog deur ’n ruimtetuig besoek is. Dit is ’n kontakdubbelvoorwerp wat uit twee lobbe bestaan wat Ultima en Thule gedoop is.

Asteroïdes en komete

[wysig | wysig bron]
Die komeet 103P/Hartley, (2010).
Die asteroïde 4 Vesta, deur Dawn (2011).

Tot met die uitvinding van ruimtetuie was voorwerpe in die asteroïdegordel deur selfs die grootste teleskope bloot spikkeltjies lig, en hul vorms en terreine was ’n raaisel.

Verskeie asteroïdes is nou al deur ruimtetuie besoek. Die eerste tuig was Galileo, wat in 1991 verby twee asteroïdes gevlieg het: 951 Gaspra in 1991 en 243 Ida in 1993. Albei het naby genoeg aan Galileo se baan op pad na Jupiter gelê dat hulle teen ’n aanvaarbare koste besoek kon word. Die eerste landing op ’n asteroïde was deur NEAR Shoemaker op 433 Eros in 2000, gevolg deur ’n wentelbaan waartydens Eros waargeneem is. Die dwergplaneet Ceres en die asteroïde 4 Vesta, twee van die grootste drie asteroïdes, is deur Nasa se ruimtetuig Dawn besoek wat in 2007 gelanseer is.

Hoewel baie komete al van die Aarde af bestudeer is, sommige eeue lank, is net ’n paar van naderby besoek. In 1985 het die International Cometary Explorer die eerste verbyvlug van ’n komeet (21P/Giacobini-Zinner) gedoen voordat dit aangesluit het by Halley Armada, wat die bekende Halley se Komeet bestudeer het. Die sondeerder Deep Impact het teen 9P/Tempel gebots om meer oor sy struktuur en samestelling te wete te kom, en die Stardust-ruimtetuig het monsters van ’n ander komeet se stert teruggestuur. Die Philae-landingstuig het in 2014 suksesvol op komeet Churyumov-Gerasimenko geland as deel van die groter Rosetta-sending.

Hayabusa was ’n robottuig van Japan wat ’n monster van die naby-aarde-asteroïde 25143 Itokawa teruggebring het Aarde toe. Dit is op 9 Mei 2003 gelanseer en het op 13 Junie 2010 teruggekeer.

Diepruimteverkenning

[wysig | wysig bron]
Dié foto van die Hubble-ultradiepveld sluit sterrestelsels van verskillende ouderdomme, groottes, vorms en kleure in. Die kleinste, rooiste stelsels is die verstes wat nog afgeneem is.
Die Hubble-ruimteteleskoop

Diepruimteverkenning behels die verkenning van die verste streke van die ruimte.[36] Vanweë die enorme afstande word ruimteteleskope gebruik om sterrestelsels en ander verafgeleë hemelliggame waar te neem en te fotografeer. Omdat hulle buite die Aarde se atmosfeer geleë is, word steurings, strale en ligbesoedeling wat grondgebaseerde teleskope kniehalter, uitgeskakel.[37]

Amerika se eerste ruimteteleskoop was die OAO-2, wat in 1968 gelanseer is, en die eerste Sowjetse teleskoop die ultravioletteleskoop Orion 1, aan boord van die ruimtestasie Saljoet 1 in 1971. Sedertdien is verskeie teleskope gelanseer, wat data terugstuur Aarde toe wat wissel van foto's in sigbare lig tot X-strale, infrarooi, gammastrale, ultraviolet, radio- en mikrogolwe. Van hulle kan in verskillende frekwensiebande werk.

Van die bekendste ruimteteleskope is TESS en die Hubble-, Fermi-, Kepler- en Spitzer-ruimteteleskoop. Die James Webb-ruimteteleskoop is in Desember 2021 lanseer en sal ’n resolusie en sensitiwiteit sonder presedent hê van langgolflengte-sigbarelig tot middelinfrarooi. Dit sal Hubble en Spitzer vervang. Die teleskoop het ’n gesegmenteerde primêre spieël van 6,5 meter en is in 'n halowentelbaan om die Aarde-Son-L2-punt.

’n Foto van NGC 1952 deur Chandra, Hubble en Spitzer.
’n Foto van NGC 1952 deur Chandra, Hubble en Spitzer.
’n Foto van NGC 1952 deur Chandra, Hubble en Spitzer.  
Draaikolk-sterrestelsel (Messier 51).
Draaikolk-sterrestelsel (Messier 51).
Draaikolk-sterrestelsel (Messier 51).  
Die sterreswerm Pismis 24 en NGC 6357.
Die sterreswerm Pismis 24 en NGC 6357.
Die sterreswerm Pismis 24 en NGC 6357.  
Die eerste foto van ’n swartkolk, in Messier 87.
Die eerste foto van ’n swartkolk, in Messier 87.
Die eerste foto van ’n swartkolk, in Messier 87.  
Saamgestelde foto van die sterrestelselswerm bekend as 1E 0657-56.
Saamgestelde foto van die sterrestelselswerm bekend as 1E 0657-56.
Saamgestelde foto van die sterrestelselswerm bekend as 1E 0657-56.  
Die botsende Antenne-sterrestelsels.
Die botsende Antenne-sterrestelsels.
Die botsende Antenne-sterrestelsels.  
Die dwergsterrestelsel NGC 178.
Die dwergsterrestelsel NGC 178.
Die dwergsterrestelsel NGC 178.  
NGC 613.
NGC 613.
NGC 613.  

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Roston, Michael (28 Augustus 2015). "NASA's Next Horizon in Space". New York Times (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 Mei 2020. Besoek op 28 Augustus 2015.
  2. ↑ Chow, Denise (9 Maart 2011). "After 13 Years, International Space Station Has All Its NASA Rooms" (in Engels). Space.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Februarie 2020.
  3. ↑ Connolly, John F. (Oktober 2006). "Constellation Program Overview" (PDF). Constellation Program Office. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 10 Julie 2007. Besoek op 6 Julie 2009.
  4. ↑ Lawler, Andrew (22 Oktober 2009). "No to NASA: Augustine Commission Wants to More Boldly Go" (in Engels). Science. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Mei 2013.
  5. ↑ "President Outlines Exploration Goals, Promise". Address at KSC (in Engels). 15 April 2010. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Augustus 2019.
  6. ↑ Joseph A. Angelo (2014). Spacecraft for Astronomy. Infobase Publishing. p. 20. ISBN 978-1-4381-0896-4.
  7. ↑ "How Many Stars in the Milky Way?". NASA Blueshift. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Januarie 2016.
  8. ↑ Staff (2 Januarie 2013). "100 Billion Alien Planets Fill Our Milky Way Galaxy: Study" (in Engels). Space.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Mei 2020. Besoek op 3 Januarie 2013.
  9. ↑ Conselice, Christopher J.; et al. (2016). "The Evolution of Galaxy Number Density at z < 8 and Its Implications". The Astrophysical Journal. 830 (2): 83. arXiv:1607.03909v2. Bibcode:2016ApJ...830...83C. doi:10.3847/0004-637X/830/2/83.
  10. ↑ Fountain, Henry (17 Oktober 2016). "Two Trillion Galaxies, at the Very Least". New York Times (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 31 Desember 2019. Besoek op 17 Oktober 2016.
  11. ↑ 11,0 11,1 Borenstein, Seth (3 Maart 2016). "Astronomers Spot Record Distant Galaxy From Early Cosmos". Associated Press. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Maart 2016. Besoek op 1 Mei 2016.
  12. ↑ 12,0 12,1 "GN-z11: Astronomers push Hubble Space Telescope to limits to observe most remote galaxy ever seen" (in Engels). Australian Broadcasting Corporation. 3 Maart 2016. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 September 2019. Besoek op 10 Maart 2016.
  13. ↑ "NASA on Luna 2 mission". Sse.jpl.nasa.gov. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 31 Maart 2012. Besoek op 24 Mei 2012.
  14. ↑ "NASA on Luna 9 mission". Sse.jpl.nasa.gov. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 31 Maart 2012. Besoek op 24 Mei 2012.
  15. ↑ "NASA on Luna 10 mission". Sse.jpl.nasa.gov. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Februarie 2012. Besoek op 24 Mei 2012.
  16. ↑ Harwood, William (12 September 2013). "Voyager 1 finally crosses into interstellar space". CBS News. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 November 2013. Besoek op 28 Mei 2019.
  17. ↑ "Voyager - Mission Status". Jet Propulsion Laboratory (in Engels). National Aeronautics and Space Administration. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Mei 2020. Besoek op 1 Januarie 2019.
  18. ↑ "Voyager 1". BBC Solar System (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Februarie 2018. Besoek op 4 September 2018.
  19. ↑ Dinerman, Taylor (27 September 2004). "Is the Great Galactic Ghoul losing his appetite?". The space review (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Augustus 2019. Besoek op 27 Maart 2007.
  20. ↑ Knight, Matthew. "Beating the curse of Mars". Science & Space (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Februarie 2020. Besoek op 27 Maart 2007.
  21. ↑ "India becomes first Asian nation to reach Mars orbit, joins elite global space club". The Washington Post. 24 September 2014. Besoek op 24 September 2014.
  22. ↑ "India's spacecraft reaches Mars orbit ... and history". CNN (in Engels). 24 September 2014. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Januarie 2020. Besoek op 24 September 2014.
  23. ↑ Harris, Gardiner (24 September 2014). "On a Shoestring, India Sends Orbiter to Mars on Its First Try". New York Times (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Februarie 2020. Besoek op 25 September 2014.
  24. ↑ "India Successfully Launches First Mission to Mars; PM Congratulates ISRO Team". International Business Times (in Engels). 5 November 2013. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Maart 2020. Besoek op 13 Oktober 2014.
  25. ↑ Bhatt, Abhinav (5 November 2013). "India's 450-crore mission to Mars to begin today: 10 facts". NDTV (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Oktober 2014. Besoek op 13 Oktober 2014.
  26. ↑ "Hope Mars Probe". mbrsc.ae (in Engels). Mohammed Bin Rashid Space Centre. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 April 2019. Besoek op 22 Julie 2016.
  27. ↑ Molczan, Ted (9 November 2011). "Phobos-Grunt – serious problem reported" (in Engels). SeeSat-L. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 Januarie 2019. Besoek op 9 November 2011.
  28. ↑ "Project Phobos-Grunt – YouTube" (in Engels). Ru.youtube.com. 22 Augustus 2006. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Januarie 2020. Besoek op 24 Mei 2012.
  29. ↑ 29,0 29,1 Wong, Al (28 Mei 1998). "Galileo FAQ: Navigation" (in Engels). NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Oktober 2000. Besoek op 28 November 2006.
  30. ↑ Hirata, Chris. "Delta-V in the Solar System" (in Engels). California Institute of Technology. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Julie 2007. Besoek op 28 November 2006.
  31. ↑ Suomi, V.E.; Limaye, S.S.; Johnson, D.R. (1991). "High winds of Neptune: A possible mechanism". Science. 251 (4996): 929–932. Bibcode:1991Sci...251..929S. doi:10.1126/science.251.4996.929. PMID 17847386.
  32. ↑ Agnor, C.B.; Hamilton, D.P. (2006). "Neptune's capture of its moon Triton in a binary-planet gravitational encounter". Nature. 441 (7090): 192–194. Bibcode:2006Natur.441..192A. doi:10.1038/nature04792. PMID 16688170. Besoek op 10 Mei 2006.
  33. ↑ "NASA's New Horizons Team Publishes First Kuiper Belt Flyby Science Results" (in Engels). NASA. 16 Mei 2019. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Desember 2019. Besoek op 17 Mei 2019.
  34. ↑ "Voyager Frequently Asked Questions" (in Engels). Jet Propulsion Laboratory. 14 Januarie 2003. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Julie 2017. Besoek op 8 September 2006.
  35. ↑ Roy Britt, Robert (26 Februarie 2003). "Pluto mission gets green light at last". space.com (in Engels). Space4Peace.org. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 November 2008. Besoek op 26 Desember 2013.
  36. ↑ "Space and its Exploration: How Space is Explored". NASA.gov. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Julie 2009. Besoek op 1 Julie 2009.
  37. ↑ Chaisson, Eric; McMillan, Steve (2002). Astronomy Today, Fourth Edition. Prentice Hall.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Ruimteverkenning&oldid=2679842"