Jarilo

Jarilo (Russies: Ярило; Pools: Jaryło) was die Slawiese god van plantegroei en vrugbaarheid. Hy is ook verbind met die lente, oorlog en die oes.

Bronne

Die enigste historiese bronne wat dié godheid noem, is die drie biografieë van die Duitse vegter-biskop sint Otto, wat in die vroeë 12de eeu verskeie militêre-pastorale ekspedisies gelei het na die streke van die Slawiese stamme wat naby die Oossee gewoon het. Hy beskryf feeste in Slawiese stede waarop die oorlogsgod Gerovit aanbid is. Dit was waarskynlik ’n verknoeiing van die oorspronklike Slawiese naam Jarowit.

Die aanbidding van Jarilo het egter nog lank ná die Slawiërs se kerstening voortgeleef in folklore. Tot in die 19de-eeuse Rusland, Wit-Rusland en Serwië is volksfeeste met die naam Jarilo in die laat lente en vroeë somer gevier. Hulle was nie-Christelik van aard. In Noord-Kroasië en Suid-Slowenië is soortgelyke lentefeeste Jurjevo of Zeleni Juraj of Zeleni Jurij (Groen Joris) genoem. Dit was ’n feesdag van sint Joris (George), maar feitlik al die elemente was van heidense oorsprong en soorgelyk aan feeste van ander Slawiese nasies. Die stam van die naam, jar, beteken lente of somer.

Tydens die feeste sou groepe dorpenaars in die natuur of deur dorpe gaan stap. Iemand sou gekies word om Jarilo or Juraj te wees wat te perd ry: ’n strooipop, ’n man of ’n kind wat met groen takke behang is, of ’n meisie wat soos ’n man aangetrek is. Liedere sou gesing word oor Jarilo/Juraj se terugkeer van ’n ver land oor die see, die terugkeer van lente na die wêreld, en van seëninge, oorvloed en vrugbaarheid wat op hande is.

Mite

Deur folklore-tekste van dié feeste te bestudeer en hulle te vergelyk met die struktuur van ander Indo-Europese mitologieë het die Kroatiese geleerdes Radoslav Katičić en Vitomir Belaj baie antieke Slawiese mites omtrent Jarilo gerekonstrueer. Hy was ’n tipiese godheid wat elke jaar gelewe en gesterwe het en dan hergebore is. Sy lewensiklus het die jaarlikse lewe van koring gevolg: van die saad- tot die plant- tot die oesstadium.

Jarilo was die tiende, verlore seun van die god van donder, Peroen, wat gebore is op die laaste nag van Februarie, op Velja Noć (Groot Nag), die heidense Slawiese viering van die nuwe jaar. In dieselfde nag word Jarilo uit sy wiegie gesteel en na die onderwêreld geneem waar Weles, Peroen sy groot vyand, hom as sy eie seun grootmaak. Weles regeer oor die groen onderwêreld met sy grasvlaktes en ewige fontein, waar Jarilo grootword en die beeste van sy aanneempa oppas. Dié wêreld het volgens die Slawiërs "oorkant die see" gelê, dit was die plek waarheen voëls elke winter gevlieg het.

Op die lentefees van Jare/Jurjevo, keer Jarilo terug van die wêreld van die dooies ("van oor die see") en bring lente van die immergroen onderwêreld na die ryk van die lewendes. Hy ontmoet sy suster Morana en maak haar die hof. Aan die begin van die somer, op die fees wat later as Ivanje/Ivan sou bekend staan, vier Koepala hul goddelike bruilof. Die heilige verbintenis tussen broer en suster, kinders van die oppergod, bring vrugbaarheid en oorvloed na die aarde en verseker ’n goeie oes. Omdat Jarilo die (aangenome) seun van Weles is en sy vrou die dogter van Peroen, bring hul huwelik vrede tussen die twee groot gode; dus verseker dit dat daar geen storms sal wees wat die oes kan verwoes nie.

Ná die oes is Jarilo egter ontrou aan sy vrou en sy maak hom dood uit wraak (laat hom terugkeer na die onderwêreld). Dit laat die vyandigheid tussen Peroen en Weles weer opvlam. Sonder haar man, die god van plantegroei en vrugbaarheid, kwyn Morana weg – en die hele natuur saam met haar. Sy verys as simbool van die komende winter; sy verander in ’n ou, gevaarlike godin van donkerte en ryp, en sterf eindelik aan die einde van die jaar. Die hele mite sou hom elke jaar herhaal en die vertel van die sleuteldele van die verhaal het gepaard gegaan met groot jaarlikse feeste van die Slawiese kalender.

Christelike 'Jarilo'

Jarilo is ná die kerstening van die Slawiërs vervang deur sint Joris (George), moontlik omdat hulle name ietwat ooreenstem, maar dalk ook omdat sint Joris gewoonlik uitgebeeld word as ’n ridder op ’n perd wat ’n draak verslaan, terwyl die Slawiërs geglo het dat Jarilo ’n perd se gedaante gehad het en dat sy aanneempa ’n slangagtige god was. Nog ’n moontlikheid is dat sint Joris volgens sommige legendes oor en oor herbore word. Vanweë die belangrikheid van Jarilo vir boere as ’n god van plantegroei en vrugbaarheid, is die aanbidding van Jarilo nooit heeltemal gestaak nie. Die lentefeeste waarmee sy terugkeer van die onderwêreld gevier is, het feitlik onveranderd voortgeleef in die folklore van verskeie Slawiese lande.

Erflating

’n Klein planeet, 2273 Yarilo, wat in 1975 ontdek is deur die Sowjet-sterrekundige Ljoedmila Tsjernich, is na hierdie Slawiese god genoem.

Verwysings

• V. Belaj. Walk through year, mythical background of Croatian folk beliefs and customs, Golden Marketing. Zagreb, 1998.

Sien ook

• Morana
• Weles
• Peroen
• Slawiese mitologie