Opvanggebied

'n Opvanggebied (drainage basin of catchment basin in Engels) is 'n grondgebied waar alle oppervlakwater van reën, smeltende sneeu of ys saamkom by 'n enkele punt by 'n laer hoogte, gewoonlik die uitgang van die kom, waar die water aansluit by 'n ander watermassa, soos 'n rivier, meer, opgaardam, riviermond, moerasland, see of oseaan. As 'n stroompie dus by 'n spruit aansluit wat op sy beurt by 'n klein riviertjie aansluit wat 'n syrivier van 'n groter rivier is, is daar 'n reeks van toenemend groter (en teen 'n laer hoogte) opvanggebiede. Die Missouri- en Ohio-rivier val binne hul eie opvanggebiede en ook binne die opvanggebied van die Mississippi-rivier.

'n Voorbeeld van 'n opvanggebied. Die stippellyn is die hoofwaterskeiding van die hidrografiese kom.

'n Animasie van die opvanggebied van die Latorița-rivier in Romenië. 

In geslote opvanggebiede kom die water byeen by 'n enkele punt binne die kom, wat bekend staan as 'n sinkput, wat 'n permanente meer kan wees, 'n droë meer of 'n punt waar oppervlakwater ondergronds verlore gaan. Die opvanggebied sluit alle strome en riviere in wat die water na die sinkput toe voer, asook die grondoppervlakke van waar die water in die kanale invloei.

Die opvanggebied werk soos 'n tregter deur al die water binne die area op te vang en dit na 'n enkele punt te voer. Elke opvanggebied word topografies geskei van aangrensende opvanggebiede deur 'n waterskeiding, buiterand, of komgrens, wat bestaan uit 'n aaneenskakeling van hoër geografiese verskynsels, soos rante, koppies of berge, wat 'n versperring vorm. 

Vernaamste opvanggebiede van die wêreld

Kaart

Opvanggebiede van die hoofoseane en seë van die wêreld. Die grys gebiede is endorheïese komme wat nie na die see toe uitvloei nie.

Oseaanopvanggebied

Die volgende is 'n lys van die vernaamste oseaanopvanggebiede:

• Sowat 48.7% van die wêreld se grond vloei uit in die Atlantiese Oseaan. In Noord-Amerika vloei oppervlakwater na die Atlantiese Oseaan via die Saint Lawrence-rivier en die Groot Mere-komme, die Oostelike Kusstrook van die VSA, die Kanadese kusstroke en die grootste deel van Newfoundland en Labrador. Byna die hele Suid-Amerika oos van die Andes vloei ook na die Atlantiese Oseaan, asook die meeste van Wes- en Sentraal-Europa en die grootste deel van die westelike deel van Afrika suid van die Sahara, asook Wes-Sahara en 'n deel van Marokko.
• Die Arktiese Oseaan ontvang die meeste dele van noordelike Kanada, noord-Alaska, die noordelike kus van die Skandinaviese skiereiland in Europa, baie van sentraal- en noord-Rusland, met 'n totaal van 17% van die wêreld se grond.
• Net meer as 13% van die grond in die wêreld vloei uit na die Stille Oseaan. Dit sluit 'n groot deel van China, oos- en suidoos-Rusland, Japan, die Koreaanse skiereiland, Indo-China, Indonesië en Maleisië in, asook groot dele aan die weste van die VSA, Kanada en Sentraal- en Suid-Amerika.
• Die Indiese Oseaan se opvanggebied is sowat 13% van die aarde se grond. Die sluit die ooskus van Afrika, kuste van die Rooisee en die Persiese Golf in, die Indiese subkontinent, Burma en die grootste deel van Australië.
• Die Suidelike Oseaan ontvang Antarktika se water. Antarktika bestaan uit sowat 8% van die wêreld se grond.

Grootste rivierkomme

Die vyf grootste rivierkomme, volgens area, van grootste na kleinste is die opvanggebied van die Amazone, die Río de la Plata, die Kongo, die Nyl en die Mississippi. DIe drie riviere waaruit die meeste water vloei, van die meeste na die minste, is Amazone-, Ganga- en Kongo-rivier.

Interne-afvoerstelsel-komme

'n Interne-afvoerstelsel in Sentraal-Asië

Interne-afvoerstelsel-komme (endorheic drainage basins in Engels) is binnelandse opvanggebiede wat nie na 'n oseaan vloei nie. Sowat 18% van alle grond vloei na interne mere of seë of sinkputte. Die grootste hiervan bestaan uit 'n groot deel van Asië se binneland, wat afvloei na die Kaspiese See, die Aralmeer en talle kleiner mere. Ander interne-afvoerstelsel-gebiede is onder meer die Groot Kom in die Verenigde State, 'n groot deel van die Sahara-woestyn, die opvanggebied van die Okavango-rivier (Kalahari-kom), die hooglande naby die Groot Mere van Afrika, die binneland van Australië en die Arabiese Skiereiland, en dele van Mexico en die Andes. Party hiervan, soos die Groot Kom, is nie enkele opvanggebiede nie, maar 'n versameling van aparte, nabygeleë geslote komme.

In interne-afvoerstelsel-watermassas van staande water is verdamping die vername manier van water wat minder word, en is die water dikwels meer souterig as die oseane. 'n Uiterste voorbeeld hiervan is die Dooie See.

Die belangrikheid van opvanggebiede

Geopolitieke grense

Opvanggebiede is histories belangrik om gebiedsgrense te bepaal, veral in gebiede waar handel op water belangrik was. Die Engelse koningshuis het byvoorbeeld die Hudson's Bay Company 'n monopolie op pelshandel gegee in die hele Hudsonbaai-kom, 'n area wat Rupert's Land genoem is. Biostreek- politieke organisasies sluit staatsooreenkomste of ander politieke entiteite in 'n bepaalde opvanggebied in om die watermassa waarin dit afvloei te bestuur. Voorbeelde van die sulke tussenstaatse ooreenkomste is die Groot Mere-kommissie en die Tahoe Plaaslike Beplanningsagentskap.

Hidrologie

Die opvanggebied van die Ohio-rivier, 'n deel van die Mississippi-rivier se opvanggebied

In hidrologie is die opvanggebied 'n logiese eenheid van fokus om die beweging van water binne 'n hidrologiese siklus te bestudeer, omdat die meerderheid van die water wat by die kom se uitloop uitvloei, ontstaan het as neerslag wat op die opvanggebied geval het. 'n Deel van die water wat die grondwater-stelsel binnegaan, kan na die uitvloei van 'n ander opvanggebied vloei, omdat die rigting waarin grondwater vloei nie altyd ooreenstem met hul oorhoofse afvloeinetwerk nie. Die hoeveelheid water wat uit 'n kom vloei, kan gemeet word met 'n stroommeter wat by die kom se uitlaatpunt geplaas word.

Reënmeterdata word gebruik om die totale neerslag oor 'n opvanggebied te meet, en daar is verskillende maniere om dié data te interpreteer. As die reënmeters baie is gelyk versprei is deur 'n gebied wat gelyke neeslae kry, sal die rekeningkundige gemiddelde-metode goeie resultate gee. Met die Thiessen-poligoonmetode word die opvanggebied in poligone opgedeel met 'n reënmeter in die middel van elke poligoon wat veronderstel word verteenwoordigend is van daardie poligoon se reënval. Die isohyetal-metode behels dat kontoerlyne van gelyke neerslae oor die reënmeters op 'n kaart geteken word. Deur die dele tussen hierdie boë en die hoeveelheid water op te tel is tydrowend.

Isochroon-kaarte kan gebruik word om te wys hoe lank dit neem vir afloopwater in 'n opvanggebied om 'n meer, opgaantenk of uitvloeipunt te bereik, met die veronderstelling dat die reën oral dieselfde val.

Geomorfologie

Opvanggebiede is die vername hidrologiese eenheid wat gebruik word in rivier-geomorfologie. Die opvanggebied is die bron van water en sediment wat van hoërliggende plekke deur die rivierstelsel na laagliggend dele beweeg terwyl hulle die kanaalvorme verander.

Ekologie

Die Mississippi-rivier vang die grootste area op van enige VSA-rivier, waarvan baie landboustreke is. Landbou-afloopwater en ander waterbesoedeling wat na die uitvloeipunt vloei, is die oorsaak van die suurstoftekort, of dooiesone, in die Golf van Mexiko.

Opvanggebiede is belangrik in ekologie. Namate water oor die grond en met riviere langs vloei, tel dit voedingstowwe, sediment en besoedelende stof op. Die water vervoer dit na die uitvloeipunt van die opvanggebied, en kan die ekologiese prosesse op pad en in die ontvangende waterbron beïnvloed.

Die moderne gebruik van kunsmatige kunsmis, wat stikstof, fosfor en kalium bevat, het die monde van opvanggebiede benadeel. Die minerale kan daar versamel en die natuurlike mineraalbalans versteur. Dit kan eutrofikasie veroorsaak waar plante se groei versnel word deur die bykomende stowwe.

Hulpbronbestuur

Omdat opvanggebiede samehangende eenhede in 'n hidrologiese sin is, het dit algemene gebruik geword om waterbronne te bestuur op grond van individuele opvanggebiede. In die Amerikaanse deelstaat Minnesota word staatseenhede wat dit beheer "watershed districts" genoem. In Nieu-Seeland word hulle opvanggebiedrade genoem. In Brasilië bepaal die Nasionale Beleid van Waterbronne, volgens wet no. 9.433 van 1997, die opvanggebiede as streekskeidings van die Brasiliaanse waterbestuur.

Opvanggebied-faktore

Die opvanggebied is die belangrikste faktor om te bepaal wat die moontlikheid van oorstromings is.

Opvangfaktore is: topografie, vorm, grootte, grondsoort en grondgebruik. Die topografie bepaal hoe lank dit vir die reën neem om die rivier te bereik, terwyl die grootte van die opvanggebied, asook die grondsoort en ontwikkelings die hoeveelheid water bepaal wat die rivier bereik.

Topografie

Oor die algemeen speel die topografie 'n groot rol in hoe vinnig die afloopwater 'n rivier sal bereik. Reën wat in steil, bergagtige dele val, sal die hoofrivier vinniger bereik as op gelyke grond wat net effens afdraande loop.

Vorm

Die vorm sal bydra tot die spoed waarmee die afloopwater die rivier bereik. 'n Lang, dun opvanggebied sal langer neem om af te loop as een wat sirkelvormig is.

Grootte

Die grootte van die opvanggebied sal help om die hoeveelheid water wat die rivier bereik te bepaal. Hoe groter dit is, hoe groter is die kans vir oorstromings. Dit word ook bepaal deur die lengte en breedte van die opvanggebied.

Grondsoort

Die grondsoort sal help bepaal hoeveel water die rivier bereik. Sekere grondsoorte soos sanderige grond dreineer maklik en reën wat op sanderige grond val sal waarskynlik deur die grond geabsorbeer word. Grond wat egter klei bevat, kan amper ondeurdringbaar wees en reën wat op kleigrond val sal afvloei en kan tot oorstromingvlakke bydra. Na aanhoudende reënval kan selfs goed dreinerende grond deurweek word, wat beteken dat al die reënval daarna eerder die rivier sal bereik as om deur die grond geabsorbeer te word.

Grondgebruik

Grondgebruik kan bydra tot die hoeveelheid water wat die rivier bereik, net soos met kleigrond. Reënval op dakke, sypaadjies en paaie sal byvoorbeeld in riviere beland sonder bykans enige absorbering in die grondwater.

Sien ook

• Waterskeiding
• Integrated catchment management
• Interbasin transfer
• International Journal of River Basin Management (JRBM)
• International Network of Basin Organizations
• Main stem
• River Basin Management Plans
• River bifurcation
• Tenaja
• Time of concentration
• Watershed Central (U.S. EPA web site)

Bronne

• DeBarry,Paul A. (2004). Watersheds: Processes, Assessment and Management. John Wiley & Sons.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Opvanggebied.
• Science week catchment factsheet
• Catchment Modelling Toolkit
• Water Evaluation And Planning System (WEAP) – modeling hydrologic processes in a drainage basin
• New Mexico State University – Water Task Force Geargiveer 13 September 2006 op Wayback Machine
• Recommended Watershed Terminology Geargiveer 11 Februarie 2009 op Wayback Machine
• Watershed Condition Classification Technical Guide United States Forest Service
• Science in Your Watershed, USGS
• Studying Watersheds: A Confluence of Important Ideas
• Water Sustainability Project Sustainable water management through demand management and ecological governance, with the POLIS Project at the University of Victoria
• Map of the Earth's primary watersheds Geargiveer 8 April 2004 op Wayback Machine, WRI
• What is a watershed and why should I care? Geargiveer 21 Januarie 2012 op Wayback Machine
• Cycleau – A project looking at approaches to managing catchments in North West Europe Geargiveer 11 Oktober 2006 op Wayback Machine
• American Water Resources Association Geargiveer 24 Maart 2018 op Wayback Machine
• flash animation of how rain falling onto the landscape will drain into a river depending on the terrain
• StarHydro – software tool that covers concepts of fluvial geomorphology and watershed hydrology
• EPA Surf your watershed
• Florida Watersheds and River Basins – Florida DEP