Bru

Liggienge

Ouwe kopergraevure van Bru

Bru in 1866

De kerke nae d'n oorlog.

Mosselschepen in Bru

Jachthaevene van Bru

De sluus

Bru (Nederlands: Bruinisse) is 'n durp in d'n gemeênte Schouwen-Duveland. 't Ao 3.790 inweuners op 1 januaori 2023. Bru is 'elegen an de Rieksweg 59. In 1967 wier ier de Greveliengendam 'eopend nae Flakkee, de eerste verbindieng van Schouwen mee de buutenwereld. Toet an 1997 was Bru een eihe gemeênte. Nae vee protest ging Bru op in Schouwen-Duveland. Landelek stit Bru even as Iese bekend as mosseldurp. Bru is een eihegereid durp en ulder noeme d'r eige ok we de Republiek Bru. Het is nog aoltoos een kerkelijk durp. Vee inweuners binne lid van de Grifformeerde Gemeênte in Nederland. De Grifformeerde Gemeênte in Nederland van Bru wier in 1847 deu Pieter van Dieke, een oefenaer uut Flupland gesticht. De gemeênte scheidde zich in 1953 of van de synodale Grifformeerde Gemeênte. Van 1948 tot 1960 was Frans Mallan 'ier doômenee. Vadder bin d'r nog een 'Ervormde Kerke en een Grifformeerde Kerk. Van vars is Bru te 'erkennen an de kraene van Scheepswurf Duuvendiek. An den diek woont dn familie Slingerland.

Geschiedenisse

De schorren an de oôstpunt van Duveland weere in 1468 bediekt. Het op die plek 'estichte durp wier anvankelek Oôst-Duveland 'enoemd, maar uitendelek kreeg de ouwere naam Brunisse de overhand. In deze naam is "nisse" een aor woord voor landtong, "bruun" is werschienlek of'eleid van een persoônsnaem, mar kan ok verwiezen naer de bruune kleur van de schorren. De kerke uut 1467 wier 'ebouwd ter eeren Gods, Sijne gebenedijder moedere de maget Sinte Marie en den heyligen apostel Sinte Jacobus de Mindere, die aldaer een patroon wesen zal. Tot de rech'en die de ambachtsheerlek'eid Bruinisse verkreeg, behorende ok 't uutoefenen van rechspraek. As wulder de vele ordonnanties van ambachtsvrouwe Anna van Bourgondië leze, bliekt da-at handhaeven van de orde in die eeste tied nog nie zo eenvoudig was. D'r stit onger meer: Soe wie in onsen ambochte an yemandts huys slaet, steect of worpt, bij daghe ofte bij nachte, alsoe veel vechters als dair sijn, verbueren 27 schellingen, elcken schelling eene groote. Zij verbood ook het dragen van loode codden [knotsen], haecxbijlen, gespannen stalen boghen enz.

In de 18e eêuwe was Bru een welvaerend durp. Dat kunne wulder lezen int boek 'De Tegenwoordige Staat der Vereenigde Nederlanden, Beschrijving van Zeeland’. Dit wier in 1753 uut'egeven in Amsterdam. Deerin wort volgende vermeldover Bru: Het dorp Bruinisse is het grootste en treffelijkste Dorp des geheelen Eilands, leggende aan de Noordoostzyde van de Polder tegen het water, weinig minder dan derdehalf Uur van Zierikzee. Het is voorzien van een bekwaame Haven, daar gelaadene Schuiten kunnen af en aanvaaren, van welke een Veer op Battenoord is, hebbende de Haven, wegens hare goede gelegenheid, de overvaart op en van Herking en Battenoord, in 't land van Flakkee, geheel naar zich getrokken. Ook vaart 'er een Marktschuit van op Holland Voorts is 'er mede een Veer op Steenbergen, en nog in Zijpe, onder deze Heerlijkheid, een Veer op Filipsland en St. Annaland Het dorp legt meest langwerpig. Van de Haven loopt een ruime Straat regt uit op de Kerk, ten welken aanzien dit Dorp niet ongelyk is aan dat van Sommelsdyk. Bezuiden de Kerk heeft het ook een lange rechte Straat. De toegang tot dezelve wordt gemaakt door een regten weg, omtrent 150 Roeden lang, en wederzijds met Olmeboomen beplant. Voorts is het Dorp, rondsom het Kerkhof, ook betimmerd en alom wel bestraat. Honderd en negen huizen worden 'er te Bruinisse geteld, die allen wel onderhouden worden, en onder welken veele aanzienlyk zyn. Onder dezelven zyn ook een Brouwery en twee Bakkeryen, terwijl op de andere Dorpen niet meer, dan op ieder eene Bakkery, gevonden wordt. Buiten dit getal van Huizen zyn 'er drie en twintig Hofsteden te Lande. In 't jaar 1747 zyn 'er honderd een en zeventig weerbaare Mannen, boven de agttien en beneden de zestig jaaren oud, bevonden. Het getal der Ingezetenen, zoo jong als oud van beiderlei geslagt, wordt op zeven honderd gerekend. De Kerk, omtrent het midden des Dorps staande, is niet alleen ruim en groot, maar ook de regelmaatigste van geheel Duiveland Zy is voorzien van een vierkanten spitsen Tooren, hebbende twee Klokken en een Slaguurwerk, met twee Uurwyzers. Tot geryf der Ingezetenen en tegens gevaar van Brand, is aan de Noordzyde der Kerk een goede Regenbak. Van binnen heeft de Kerk een Konsistorie en een School. Voorts zyn in dezelve onderscheidene zitplaatsen voor den Heer Baljuw, Wet, Gezwoorens, Kerkmeesters en Kommies, alsmede een Grafkelder voor de Heer en Vrouwen. Ook is zy versierd met veertien Geslagtswapens der overleedene Heeren en Vrouwen, daar onder twee zyn van de laatstoverleedene Heeren Willem de Jonge en Anthony Nollens, van Marmer, met Beeld en Lofwerk heerlijk opgesierd, tegenover malkanderen in den muur uitmuntende. Voor de Hervorming was de Kerk den Apostel Jakobus toegewyd, en stond ter begeevinge van de Heer De Deken en 't Kapittel van St. Salvator te Utrecht, genoot twee deelen haarer Inkomsten. De Kerkeraad bestaat 'er uit een Predikant, vier Ouderlingen en twee Diakenen, waar van twee Ouderlingen en een Diaken jaarlyks afgaan. De Vermaaking geschiedt doorgaans op den tweeden Paaschdag, in een Collegium Qualificatum. Ruim tweehonderd Ledematen worden 'er thans geteld. Veertien Predikanten, de tegenswoordige daaronder begreepen, hebben sedert de Hervorming deeze Kerk bediend,- de eerste is geweest eenen Remeeus de Monier. In 'tjaar 1590, op den 10 van Zomermaand, zynde Pinxsterdag, hield men 'er het eerste H. Avondmaal. Weleer werdt op Bruinisse een jaarlykse Kermis gehouden op St. Jakob, ter oorzaak van gedagte Kerkwyding doch in 't jaar 1690 is dit, op verzoek van den Heer Willem de Jonge van Bruinisse, by Oktrooi van de Staaten van Zeeland, om, gelyk het Oktrooi zegt, zoo veel doenlijk alle overblyfselen van bygeloof te weeren, veranderd, en daartoe bepaald de naaste Week voor de Goesche Markt, in welke Week, van den eenen Zondag tot de anderen niemand te Bruinisse mag worden beslaagen of bekommerd over eenige Geldschulden. Ook moeten 'er des Donderdags in die Week, alle de Paarden der Parochie te Markt komen, op zekere boete. De voornaamste Handel der Ingezetenen van Bruinisse is de Meeneering, die 'er meer dan elders gedreeven wordt, en door welke, in zoo een klein begrip, twee Meestooven worden gaande gehouden.Voorts onderhouden zy zich met het bouwen van Koornland, hebbende, buiten de Dyken en Gorssen, weinige bekwaame Weiden, die naauwlyks, tot noodig voedzel van Paarden en Beesten, genoegzaam zyn. Sommigen vinden ook hun bestaan uit het visschen en verkoopen van Oesters, Mosselen en anderen Schulpvisch, waartoe hier doorgaans vijf en twintig, ja dertig Hoog-aarsen en andere Schuiten voor handen zyn. De Stoofpolder, aan de Oostzyde van Bruinisse tegen Wydaars en 't Zype leggende, en zynen naam ontleenende van de Meestoove van Bruinisse, bij dezelven staande, is in 't jaar 1621 eerstmaals bedykt.

Op 5 jannewari 1945 wier Bru vanof Flupland 'ebombardeerd deu de geallieerden. 'Ierbij gingen tientallen weuningen en onger aore de kerke uut 1467, eertieds gewijd an Jakobus de Mindere, en korenmeule De Zwaluw uut 1866 verlore. Meule Het Hert uut 1772 was weges de straetegische liggiengk in 1943 op last van de Duutsers of'ebroken. In 1952 wier een nieuwe kerke in gebruuk 'enomen. Frans Mallan was ier dommenee tiejes de Waetersnoȏdramp van 1953. Nae d’n oorlog ae vee Bruenaers nog een vaerke in wier beest meestâ nae n’jaer dood e’stooke, in mee stroo e’brand, de kinders uut de buurte, kreege zweerte, sluven in kaontjes, de slachter aelde oak z’n daermen d’r uut want dae most de woste in. Stront van t’vaerke gieng op de mispit, mae dae gooide ze oak net zo makkelijk den beer uut t’uusje bie, de mis was voo tof want dan groeide de blomkool, de roapen, de spruten, de aerbezems in de doornappels véé beter. In 1967 wier ier de Greveliengendam 'eopend nae Flakkee, de eerste verbindieng van Schouwen mee de buutenwereld. Toet an 1997 was Bru een eihe gemeênte. Nae vee protest ging Bru op in Schouwen-Duveland. Bru stô bekend om z'n mosselschêpen, nae Iese eit Bru d'r de meêste schepen van Nederland. Varder kent Bru een antal scheepswurven, Maaskant, Padmos en Duvendiek.

Verbindiengen

Vanof Ziepe, vlakbie Bru vertrok de boot nae Flupland. In 1967 wier ier de Greveliengendam 'eopend nae Flakkee, de eerste verbindieng van Schouwen mee de buutenwereld. In 1989 wier die dam ok an'esloten op de Flupsdam. De sluus bie Bru is ien van de drukste sluzen van Nederland, mar wor vooral voo recreaosievaert gebruukt. De sluus is de ienige verbindieng van de Greveliengen mee aore waeters.

Voebal

De voebalclub van Bru iet Bruse Boys.

Lieste mee burgemeêsters van Bru

Ambtsperiode	Naem burgemeêster	Partij of stroôming	Biezonderheên
1811 - 1861	Cornelis van de Stolpe Mz.
1861 - 1864	J.B. Nederveen
1864 - 1896	Cornelis Marinus Voorbeijtel
1897 - 1909	Jewannes Elenbaas
1909 - 1939	Simon Hage
1939 - 1951	W. van den Berg Dz.	ARP
1951 - 1958	H.K. Michaëlis	CHU
1959 - 1969	C.H. van de Linde	CHU
1970 - 1974	G. (Gijsbertus) Hokken	CHU
1976 - 1989	T.C. (Theo) Hekman	CHU / CDA
1990 - 1996	A. (Arnold) Vogelaar	CDA

Stikje in 't dialect van Bru

Dit stikje is geschreven deu vrouwe Wiebrens-Beekman: ’t Was nog in den tied dat bie ons op ’t durp bienae aolle mensen der un keu op nae iewe, zoan spekfabriek, was in de winter best lekker, spek, vleis, in woste je kon net zo véé snie as je wouw. ébiggen deu ’t durp, in ze déé goeie zaeken, dae ging éél wat mannen mi un bigge op ter rik nae ruus in de bigge tied. Mun moeder (Pietje Beekman-Zoeter) was oaltied ok gek van zoan beesje, mé men oade geen verkenskot, dus ok geen keu.

Me op un keer, dae kwaeme de biggetjes weer an é kuierd, in moeder moster natuurluk ok even bi gae kieke op d’Ouwestraete, allo Pietje zei Jan Vleugel is ter niks vo je bie, kiek us wat éénlief kleintje (dat was ’t keuninkje un beesje dat eigelijk te vee was bie de kroo, die kaje voo un riesdaelder (5) kriege ze koste maest negen gulden dus voo een riesdaelder dat was geen pries. Moeder bekeek un van voren nae achter wat oade ze der zin in, mé ja dae was geen kot. Toe Pietje neem ten noe zei Jan dat kot da kom wae – moeder liet der eige overpraete, allo zei ze, zet un dan mae in de schuure, Jan was a lank a lekker dat un der van of was, in wist nie oe gauw of ten dat beesje in de schuure zou zette. Jan kreeg zun riesdaelder in gieng weg in moeder zat in de schure bi de bigge, ze gieng trek a voozun zurrege ie kreeg un schutteltje melk mé brood in een mum van tied slobberden ie oalles op.

Me ja noe kwam het; waer most ze noe mit dat beest nae toe, me ze zat nie gauw verlege, ze zei tegen mien, Joantje gae is bie Koos Aak (Haeck) om een spekkiste(dat waere verschrikkelijk grote kisten die a je voo un gulden koape kon as ze der waere. Gelokkig trof ’t goed in kwamk mit un kiste thuus, ze wier achter neer é zet, in de bigge oade un kot.

Mé dae kwam voader thuus, mé Pietje wat is dat noe zeit ten, oe kom ja an die bigge ie is nie groter dan un ond, wat mo je dae noe mee doe. Opkweeke zei moeder, weet je zei voader, dan zet ik un in de bestie dan kan un vannacht bie joe slaepe, moeder wee – noe beje toch nie gek é waer zit je verstand, jie mit je bigge.

Zo gieng ’t nog un stuitje deur, op den duur docht voader. ‘k Za der zin me geve un mens zun lust is un mens zun leven, zo was ’t, de bigge in zun kiste groeide als kool in mit Sinterkloas wier un u slacht. Ondertussen was ter un nieuw verkenskot é komme, in ieder voorjaer wier der een bigge in u zet. Mé op dat eerste biggetje was moeder vreed groos, in gaen mens kon begriepe oeter uut zo’n klein beesje zoan flienke keu é komme was. ’t Gevolg was dat mun iedere winter wee spek en woste van onze keu aete.

Mossels uut Bru

Ze vaere van Bru mi mossels

De maesten tied van ’t jaer

Ze dee dat vroeger vóó de Vliet

Me ok wé vóó de Claer

Dat is a lank veranderd

Dae óór je noe mae van

Ze gae noe mitter mossels

Naae de mart in Rotterdam.

Ze doe dae goeie zaeken

Want de mossel is véé waerd

In ’t recept om ze te eten

Is jaeren lank bewaerd

Ze bin der om te koken

In ze bakke lekker bruen

Je maek ze klaer mi spekvet

Mi peper, zout in juun.

Gestoofd in soms geseuterdt

Dat wil der ok we in

Me un pannetje ut de schelpe

Dae smul un ander wéé van

Op un bruuloft of un feesje

’t Is goed om bie te kommen

Zoa nae et borreluur

Die lekkere Zeeuwse mossels

Bin voedzaam in gezond

In mensen die ze luste

Bin nog maest

Goed Zeeuws, goed rond.

Eboor'n

• Cees van den Bos, politicus
• Hugo de Jonge, politicus

Lienks nae buten

• Plaatsengids
• AlleCijfers