gåter
Apparence
Etimolodjeye
[candjî]Modele:Bdjf, çou ki dene on viebe avou l’ cawete di codjowaedje « -er » des viebes.
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /ɡɔːˈte/ /ɡoːˈte/ /ɡaːˈte/ /ɡaːˈtɛ/ (betchfessî å)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ɡɔːˈte/
- Ricepeures : gå·ter
Viebe
[candjî]Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | gåte |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | gåtez |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | gåtans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | gåtnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | gåtrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | gåtéve |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | gåte |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | gåté |
Ôtes codjowaedjes | sipepieus tåvlea |
gåter
- (v. sins coplemint) meuri trop foirt, et n' pus esse magnåve, tot djåzant d' on frut.
- Les ceréjhes atakèt a gåter.
- (v. sins coplemint) noeri et tourner a rén, tot djåzant d' on dint.
- T' as tos tes gros dints ki gåtnut.
- (v. sins coplemint) si distrure, piede si cwålité.
- Les hougnetes avént cåzu gåté so pî : nén onk ki les vleut, nén co po rén — André Henin (fråze rifondowe).
- (viebe å coplemint) ni rén dire divant les flotches (d' èn efant, d' èn ome, d' ene feme), lyi dner tot çou k' i (ele) dimande.
- Vos l' avoz gåté dtrop cwand elle esteut ptite.
- (viebe å coplemint) rabaxhî l' cwålité di.
- Tot ça lyi aprindeut ossu ki, dins l' veye, i n' åreut waire di plaijhis ki n' serént nén gåtés pa ene sôre u l' ôte — Joseph Houziaux (fråze rifondowe).
- « Adam m’ gåtrè, di-st i, l’ ouve ki dj’ a fwait si bele.
Dj’ a bén sogne ki l’ pôve ome, tot l’ veyant, ni s’ troubele !
Mins po k’ ele poye si disfinde s’ i dvént trop marôdeu,
Dji lyi va mete des ongues al betchete di ses doets !» — Martin Lejeune, Bultén del Societé d' Lidje, "L’crèyåcion d’Eve", tome 43, p. 140 (fråze rifondowe).
- ((viebe å coplemint) må fé.
- I gåte si bezogne.
- (viebe å coplemint) distrure.
- Ele rexhe avou èn ome maryî; ele va gåter leu manaedje.
- yôrder, anichter.
- Pawou ki sol verdeure
Vos n' gåtexhe vos cotrês
Trossîz-vs djusk' a li dzeure
Trossîz-vs djusk' å hatrea
— Li camrade dè l'joie, Chanchet Barillié, 1852 (fråze rifondowe et rarindjeye).
- Pawou ki sol verdeure
Sinonimeye
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
[candjî]- gâter, pourir
- gâter, chérir à l'excès (un enfant)
- gâter, gâcher, bousiller