avatchi
Apparence
Etimolodjeye
[candjî] Cisse pådje u ci hagnon ci est co a scrire, u a mete d’ adrame. Si vos avoz des cnoxhances so l’ sudjet, vos l’ ploz fé vos-minme.
Bodje « vatche », avou l’ betchete « a- » des viebes ey avou l’ cawete di codjowaedje « -i » des viebes (imådje del pote kel vatche leye cwand ele si coûtche dins del grande yebe); mot cité dins l’ FEW 14, 103b-104a.
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /a.va.t͡ʃi/ /a.va.d͡ʒi/ /a.va.ʃi/ /a.wa.t͡ʃi/ /a.va.ʃiː/ /a.va.d͡ʒe/ /a.va.d͡ʒɛ/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /a.va.t͡ʃi/
- Ricepeures : ava·tchi
Viebe
[candjî]Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | avatchi / avatchixh |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | avatchixhoz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | avatchixhans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | avatchixhnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | avatchirè / avatchixhrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | avatchixheu |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | avatchixhe |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | avatchi |
Ôtes codjowaedjes | come prusti |
avatchi (viebe å coplemint) (å prono : s’ avatchi)
- rabaxhî.
- Cwand k' on-z aplanit, on-z avatchi d' on costé et on-z implit d' l' ôte. — Motî d’ Faimonveye (fråze rifondowe).
- fé toumer.
- Li vatche m' a avatchi dzor leye. — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
- fé flaxhî (tot cåzant di l' air, del plouve so les dinrêyes.
- Li walêye a avatchi tos les grins. — Motî d’ Faimonveye (fråze rifondowe).
- distrure.
- Les manifestants ont avatchi tot l' magazin.
Sinonimeye
[candjî]Parintaedje
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
[candjî]Addjectif
[candjî]singulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | avatchi | avatchis |
femrin padrî | avatcheye | avatcheyes |
femrin padvant | avatcheye | avatcheyès |
avatchi come addjectif djondrece, metou purade divant l' no
- rabaxhî, flaxhî.
- Les avoennes sont tot {~|avatcheyes}}.
- Cwand l’ moye di four est avatcheye, on-z î mete on budea. (ramexhné pa J. Boulard)
- sins coraedje, sins alant, clawé so plaece.
- Li gamene esteut dmorowe avatcheye divant l’ machine a cafè k' ele vineut di spiyî.
Parintaedje
[candjî]Sinonimeye
[candjî]Ratournaedjes
[candjî]sins coraedje, sins alant, clawé so plaece