dicweli
Plinne cogne | Sipotcheye cogne |
---|---|
dicweli | dcweli |
Etimolodjeye
candjîBodje tîxhon « kwel » (come li neyerlandès « kwellen », tourmeter), avou l’ cawete di codjowaedje « -i » des viebes, avou l’ betchete « di- » des viebes.
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /dɪ.kwɛ.ˈlɪ/ /di.kwɛ.ˈli/ /dy.kwɛ.ˈli/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /di.kwɛ.ˈli/
- Ricepeures : di·cwe·li
Viebe
candjîDjin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | dicweli / dicwelixh |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | dicwelixhoz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | dicwelixhans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | dicwelixhnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | dicwelirè / dicwelixhrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | dicwelixheu |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | dicwelixhe |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | dicweli |
Ôtes codjowaedjes | come prusti |
dicweli (v. sins coplemint)
- amwinri pår, a ndè mori, tot cåzant d' ene djin, d' ene biesse.
- Les infirmires sognèt des prijhnîs låtchîs so parole, etassîs dvins des guetos, divant di dcweli. — André Gauditiaubois (fråze rifondowe).
- Les cis ki sont do minme sonk ont ene foice so n' on l' ôte; i plèt "magnî l' sonk do cour" d' on parint et insi, li fé dcweli. — Jean-Marie Lecomte (fråze rifondowe).
- Fåt saveur k' après ene dizindjnêye pareye, ces biesses la ni savèt pus magnî normåldimint, et k' ele si leyèt dcweli. — Pierre Otjacques (fråze rifondowe).
- Vos voeroz k' i dihotrèt. Pa, i dicwelixh a l' ouy— Édouard Remouchamps, Bultén del Societé d' Lidje, Bulletin de 1858, «w:Li savtî», 77-143 (fråze rifondowe).
- So les håyes come e bwès, totes les foyes sont djaeneyes
et gotèt djus des coxhes, ene a ene, — come les låmes
del bele såjhon qui s’ sint dcweli
— Henri Simon, "Li pan dè Bon Diu", "Li tchèrwèdje" (fråze rifondowe).
- (imådjreçmint) endaler tot doûçmint, tourner a rén.
- I s' fåt mete a l' idêye K' ele dicwelixh, li veye. — Marcel David (fråze rifondowe).
- Dj' inme mî aveur on no flamind et disfinde li walon k' on no pår walon et leyî dcweli m' lingaedje. — Marcel Slangen (fråze rifondowe).
- Clédiès, coucous et magriyetes,
Rafreceyes et tot a ployetes
Dicwelixhèt drî les bouxhons— Martin Lejeune, "L’amour vint dè passer", dins « L’année des poètes » (1892), p. 230 (fråze rifondowe).
Sinonimeye
candjî- (divni maigue a ndè mori) : amwinri, maigri, setchi, souwer, souwer evoye, alanmi, si discheure, lanwi
- (tourner a rén) : croufyî
Ortografeyes
candjîSipårdaedje do mot
candjîRatournaedjes
candjîtourner a rén po ne sacwè
- Francès : péricliter (fr)
Pårticipe erirece
candjîdicweli
- Pårticipe erirece do viebe "dicweli".
- Tansou aveut dcweli, et divni come on tchet d’ après l’ Sint-Djhan dins les samwinnes k’ avént shût. — Lucyin Mahin, Vera (fråze rifondowe).
Codjowas
candjîdicweli | dicwelixh |
dicweli
- indicatif prezintrece, prumire djin do singulî, do viebe « dicweli »
- Dji nd a pus po lontins, poy ki dj' dicweli a vuwe d' ouy.
- kimandeu prezintrece, deujhinme djin do singulî, fôme camaerådrece