Proxima Centauri
 Leigod gretotas stelas in stelasit: Alpha Centauri ko Sol obsik (Sun). | |
| Nünis küpedik Timäd J2000 | |
|---|---|
| Steläd | Sikäntor (Centaurus) |
| Ascensio recta | 14h 29m 43,0s |
| Declinatio | -62° 40' 46" |
| Litagret jinik (V) | 11,05 |
| Patöfs späktrumik | |
| Pated späktrumik | M5,5 V |
| kölanüm U-B | 1,49 |
| kölanüm B-V | 1,90 |
| Pated cenastel | stel lerupik |
| Stelamafav | |
| Moikamavifot (Rv) | -20,3 km/s |
| Lönamuf (μ) | AR: 3775,64 mbs/yl Dec.: 768,16 mbs/yl |
| Paralak (π) | 771,99 ± 2,25 mbs |
| Fagot | 4,22 ± 0,01 ly 1,295 ± 0.004 ps |
| Litagret verik (MV) | 15,49 |
| Patöfs füsüdik | |
| Masat | 0,12 M☉ |
| Diametalaf | 0,15 R☉ |
| Stralanäm | 5-12 × 10-5 L☉ |
| Vamot | 2.670 K |
| Metalöf | 10% |
| Tulatim | dels 30-33 |
| Bäldot | yels za (täxet) 1 × 109 |
| Nems votik | |
Nänastel redik Proxima Centauri: dil stelasita: Alpha Centauri, binon stel nilikün tefü Sol obsik, fagotü litayels te 4,22. Äsä nem it sagon, el Proxima Centauri topon in eläd Centaurus (Sikäntor). Pätüvos ün 1915 fa hiel Robert Innes, ettimo dilekan Küpedöpa di Johannesburg, Sulüdafrikän, das el Proxima älabon lönamufi ot as el Alpha Centauri. El Innes ämobom nemi Proxima. Ün 1917, in Küpedöp Regik tö Spelakap, stelavan Nedänik: J. Voûte ämafom paralaki killienavik ed äblöfon, das el Proxima jenöfo äbinon tö fagot ot de Sol as el Alpha Centaur e kludo älabon stralanämi vemo fibiki (äbinon stel stralafibikün ettimo sevädik).
Patöfs
[redakön • redakön fonäti]Nänastels valemo litastralons tu fibiko adas küpedabons me logs, ed el Proxima no äbinon pläot. Älabon litagreti jinik mö 11 e litagreti verik go fibiki mö 15,5. Se els Alpha Centauri A u B, el Proxima labonöv litagreti jinik mö 4,5.
Stabü paralak mimbobädasekunas 772,3 ± 2.4 fa munäd: Hipparcos pämaföl, ed i paralak kuratikum mimbobädasekunas 768,7 ± 0,3 pämaföl me FGS (Fine Guidance Sensors: Senöms Geidama Feinik) su Lespadadaleskop Hubble, el Proxima Centauri topon fagotü litayels za 4,2 de Tel, ü 270.000na fagikum ka Sol. Nilädans nilikün binons els Alpha Centauri A e B (fagotü litayels 0,21), Sol, e Stel hiela Barnard (fagotü litayels 6,55). Se Tel palogöl, el Proxima binon fagotü 2° de el Alpha Centauri, ü 4na diamet jinik Muna fulik.
Pu bevü stels sevädik, el Proxima ebinon stel nilikün Sole dü yels za 32.000, ed äblebon soik nog dü yels 33,000, kü popläadon fa Ross 248.
Ün 2002, el VLTI (Very Large Telescope Interferometer) ämafon diameti gulik ela Proxima Centaurus mö mimbobasekuns 1,02 ± 0.08. Sevölo fagoti onik de Tel, diamet jenöfik kanon pakalkulon as zao 1/7 uta Sola, ü 1,5na ut Yupitära. I masat ela Proxima Centaurus binon zao 1/7 ut suna, ü 150na ut Yupitära.
Bi fagot vü els Proxima ed Alpha Centauri binon te 1/20 fagota vü el Proxima e Sol obsik, binos mögik, das el Proxima jenöfo tulon zü el Alpha, labü tulatim yelas za 500.000s u mödikums. Sekü atos, el Proxima lunomiko panemon el Alpha Centauri C. Mögos ye, das no zütülon eli Alpha, do niläd onsik fümiko no binon fädik: el Proxima älabon lönamufi ot äsä stelasit Alpha Centauri.
El Proxima, kobü el Alpha Centauri A e B, binon bevü zeilastels veütikün pro proyeg: Space Interferometry Mission ü SIM ela NASA. El SIM okanon tuvön planetis labü masat so smalik as kilna ut Tela nilü zeilastel. Danü masat e fagot smaliks ela Proxima, el SIM okanon tuvön planetis igo smalikumis zü stel at, üf dabinons.
Tävön lü el Proxima Centauri
[redakön • redakön fonäti]Emoboy eli Proxima Centauri as tävazeili balid tikavik pro täv bevüstelik, do as stel lerupik luveratiko no binon vemo gudik pro lifafoms. Lespadanafs atimik (a.s. el Space Shuttle) kanon vegön vifotü milmets 7,8 a sekun, klu zesüdosöv ones yels 160.000 ad rivön eli Proxima. Lespadavab vifikün jünu fa obs pemeköl, el Helios II, kanon tävön vifotü milmets 70,2 a sekun; igo soiko zesüdosöv one yels 18.000. Kaens nulik no nog pefistudöls okanon mögiko rivön milmetis 300 a sekun, kelos obrefükonöv tävi ad yels „te“ 4.200. Tävaduls valik at pluons nog tu vemiko tefü lifüps menik e cinik. Kludo täv bevüstelik, igo lü stel nilikün, binon atimo nog nemögik.
El Proxima Centauri in literat pöpedik
[redakön • redakön fonäti]- „Proxima Centauri“ binon tiäd lida grupa: At the Drive-In.
- „Proxima Centauri“ binon nem nünömaprograma kompenäta: Proxima Technology.
- In nünömapled Destroy All Humans! (=Distukolöd Menis Valik!) pro el PS2 e Xbox, planet Gorta duton lü stelasit ela Proxima Centauri.
- In televidasökod: Futurama, platäd pajonon in lespad labü vöds: PLUTON: banacem lätik fo el Proxima Centauri.
- Bukasökod: Terran Trade Auhtority (Tedanämät Talik) mänioton stelis mödik nilü Solasit. El Proxima Centauri binon lomastel elas Proximans: neflens Talanas ed belödanas ela Alpha Centauri.
- Ün yels 1950, finü yeloda telid radionasökod Journey into Space (Tävs ini Lespad), Nüfalaflut Mardik, kobü mens anik, kels ilifons neläbiko su Tal, ämotavon lü el Proxima Centauri, do lifüp onsik no ösaidon ad rivön oni.
- Biomagodem: Event Horizon (Jenotahorit) jonon lespadavabi gebü kaenav nulik ad vegön vifiküno ka lit, kel steifülon ad rivön eli Proxima Centauri.
Yüms plödik
[redakön • redakön fonäti]In Linglänapük:
- Fotografot ela Proxima Centauri
- Stelasit Alpha Centauri se topäd ela Sol Station.
- Mafams ela ESO tefü el Proxima (2002)