Bước tới nội dung

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Biết chữ”

Đây là một bài viết cơ bản. Nhấn vào đây để biết thêm thông tin.
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trước
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Add 1 book for Wikipedia:Thông tin kiểm chứng được (20240105)) #IABot (v2.0.9.5) (GreenC bot
Add 2 books for Wikipedia:Thông tin kiểm chứng được (20240805)) #IABot (v2.0.9.5) (GreenC bot
 
(Không hiển thị phiên bản của một người dùng khác ở giữa)
Dòng 1: Dòng 1:
{{1000 bài cơ bản}}[[Tập tin:Literacy rate world.PNG|nhỏ|phải|400px|Thống kê dân số biết đọc biết viết trên thế giới]]
{{1000 bài cơ bản}}[[Tập tin:Literacy rate world.PNG|nhỏ|phải|400px|Thống kê dân số biết đọc biết viết trên thế giới]]
'''Biết chữ''' được hiểu phổ biến là khả năng [[đọc]], [[Chữ viết|viết]] và sử dụng [[số]] trong ít nhất một phương pháp viết, một cách hiểu được phản ánh bởi các định nghĩa từ điển và sổ tay chính thống.<ref>"Literate." Merriam-Webster.com. Merriam-Webster, n.d. Web. ngày 19 tháng 8 năm 2014.<http://www.merriam-webster.com/dictionary/literate>.</ref><ref>{{Chú thích sách|url=https://archive.org/details/speechtoprintlan00loui|title=Speech to print: language essentials for teachers|last=Moats, Louisa|publisher=Paul H. Brookes Pub|year=2000|isbn=978-1-55766-387-0|location=Baltimore, MD|pages=|doi=|oclc=|access-date =|url-access=registration}}</ref> Tuy nhiên, bắt đầu từ những năm 1980, các nhà nghiên cứu xóa mù chữ đã duy trì việc xác định biết chữ là một khả năng ngoài bất kỳ sự kiện đọc và viết thực tế nào, bỏ qua những cách đọc và viết phức tạp luôn xảy ra trong một bối cảnh cụ thể và song song với các giá trị liên quan đến bối cảnh đó.<ref>{{Chú thích sách|url=https://archive.org/details/logicofwritingor0000good|title=The Logic of Writing and the Organization of Society|last=Jack Goody|work=Overview|publisher=Cambridge University Press|year=1986|isbn=978-0-521-33962-9|url-access=registration}}</ref><ref>{{Chú thích sách|title=Ways with Words: Language, Life and Work in Communities and Classrooms|url=https://archive.org/details/wayswithwordslan00heat|last=Heath|first=Shirley Brice|publisher=Cambridge UP|year=1983|isbn=9780511841057|location=Stanford|pages=}}</ref><ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=R0UdWQ5thf8C|title=Literacy in Theory and Practice|last=Brian V. Street|publisher=Cambridge University Press|year=1984|isbn=978-0-521-28961-0|chapter=Overview|chapter-url=https://books.google.com/books?id=R0UdWQ5thf8C&pg=PA2%202}}</ref><ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=R0UdWQ5thf8C|title=Literacy in theory and practice|last=Brian V. Street|publisher=Cambridge University Press|year=1984|isbn=978-0-521-28961-0|chapter=The 'Autonomous' Model&nbsp;I|chapter-url=https://books.google.com/books?id=R0UdWQ5thf8C&pg=PA19}}</ref><ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=R0UdWQ5thf8C|title=Literacy in theory and practice|last=Brian V. Street|publisher=Cambridge University Press|year=1984|isbn=978-0-521-28961-0}}</ref><ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=R0UdWQ5thf8C|title=Literacy in theory and practice|last=Brian V. Street|publisher=Cambridge University Press|year=1984|isbn=978-0-521-28961-0|chapter=The 'Autonomous' Model&nbsp;II|chapter-url=https://books.google.com/books?id=R0UdWQ5thf8C&pg=PA44}}</ref> Quan điểm cho rằng xóa mù chữ luôn liên quan đến các yếu tố văn hóa và xã hội <ref>Beach, Richard, Judith Green, Michael Kamil, and [[Timothy Shanahan (nhà giáo dục)|Timothy Shanahan (educator)]]. ''Multidisciplinary Perspectives on Literacy Research'', 2nd ed. Cresskill, NJ: Hampton P., 2005 [''viii'']. {{ISBN|1-57273-626-7}}</ref><ref name="dspace.unza.zm">{{Chú thích tạp chí|last=Benson Mkandwire|first=Sitwe|date=2018|title=Literacy versus Language: Exploring their Similarities and Differences|url=|journal=Journal of Lexicography and Terminology|volume=2|issue=1|pages=37–55 [38]|via=}}</ref> được phản ánh trong quy định của [[Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc|UNESCO]] rằng biết chữ là "khả năng xác định, hiểu, giải thích, tạo, giao tiếp và tính toán, sử dụng các tài liệu được in và viết ''liên quan đến việc thay đổi bối cảnh''. " <ref>UNESCO. (2006) ''Education for All: A Global Monitoring Report''. Chapter 6: "Understandings of Literacy." p. 147-159., emphasis added. http://www.unesco.org/education/GMR2006/full/chapt6_eng.pdf</ref> Sự quan tâm hiện đại về xóa mù chữ như là một "tập hợp phụ thuộc vào bối cảnh của thực tiễn xã hội" <ref>Lindquist, Julie. (2015). "Literacy." ''Keywords in Writing Studies.'' Paul Heilker and Peter Vandenberg, eds. Utah State University Press, 99-102. DOI: 10.7330/9780874219746.c020</ref> phản ánh sự hiểu biết rằng các hoạt động đọc và viết của cá nhân phát triển và thay đổi theo tuổi thọ <ref>{{Chú thích sách|title=The Lifespan Development of Writing|last=Bazerman, Charles, et al., eds.|publisher=NCTE|year=2018|isbn=978-0-8141-2816-9|location=Urbana, IL|pages=}}</ref> khi bối cảnh văn hóa, chính trị và lịch sử của họ thay đổi.<ref>[[Michele Knobel]] (1999). ''Everyday Literacies: Students, Discourse, and Social Practice'', New York: Lang</ref><ref>Gee, J.&nbsp;P. (1996). ''Social Linguistics and Literacies: Ideologies in Discourses'' Philadelphia: Falmer.</ref> Ví dụ, ở [[Scotland]], xóa mù chữ đã được định nghĩa là: "Khả năng đọc, viết và sử dụng số, xử lý thông tin, bày tỏ ý kiến và ý kiến, đưa ra quyết định và giải quyết vấn đề, như thành viên gia đình, công nhân, công dân và người học suốt đời. " <ref>{{Chú thích web|url=http://www.scotland.gov.uk/Resource/Doc/158952/0043191.pdf|tựa đề=Adult Literacy and Numeracy in Scotland|ngày=2001|nhà xuất bản=Scottish Government}}</ref>
'''Biết chữ''' được hiểu phổ biến là khả năng [[đọc]], [[Chữ viết|viết]] và sử dụng [[số]] trong ít nhất một phương pháp viết, một cách hiểu được phản ánh bởi các định nghĩa từ điển và sổ tay chính thống.<ref>{{Chú thích web|url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/literate|tựa đề=Definition of LITERATE|ngày=2024-07-15|website=www.merriam-webster.com|ngôn ngữ=en|ngày truy cập=2024-07-22}}</ref><ref>{{Chú thích sách|url=https://archive.org/details/speechtoprintlan00loui|title=Speech to print: language essentials for teachers|last=Moats, Louisa|publisher=Paul H. Brookes Pub|year=2000|isbn=978-1-55766-387-0|location=Baltimore, MD|pages=|doi=|oclc=|access-date =|url-access=registration}}</ref> Tuy nhiên, bắt đầu từ những năm 1980, các nhà nghiên cứu xóa mù chữ đã duy trì việc xác định biết chữ là một khả năng ngoài bất kỳ sự kiện đọc và viết thực tế nào, bỏ qua những cách đọc và viết phức tạp luôn xảy ra trong một bối cảnh cụ thể và song song với các giá trị liên quan đến bối cảnh đó.<ref>{{Chú thích sách|url=https://archive.org/details/logicofwritingor0000good|title=The Logic of Writing and the Organization of Society|last=Jack Goody|work=Overview|publisher=Cambridge University Press|year=1986|isbn=978-0-521-33962-9|url-access=registration}}</ref><ref>{{Chú thích sách|title=Ways with Words: Language, Life and Work in Communities and Classrooms|url=https://archive.org/details/wayswithwordslan00heat|last=Heath|first=Shirley Brice|publisher=Cambridge UP|year=1983|isbn=9780511841057|location=Stanford|pages=}}</ref><ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=R0UdWQ5thf8C|title=Literacy in Theory and Practice|last=Brian V. Street|publisher=Cambridge University Press|year=1984|isbn=978-0-521-28961-0|chapter=Overview|chapter-url=https://books.google.com/books?id=R0UdWQ5thf8C&pg=PA2%202}}</ref><ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=R0UdWQ5thf8C|title=Literacy in theory and practice|last=Brian V. Street|publisher=Cambridge University Press|year=1984|isbn=978-0-521-28961-0|chapter=The 'Autonomous' Model&nbsp;I|chapter-url=https://books.google.com/books?id=R0UdWQ5thf8C&pg=PA19}}</ref><ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=R0UdWQ5thf8C|title=Literacy in theory and practice|last=Brian V. Street|publisher=Cambridge University Press|year=1984|isbn=978-0-521-28961-0}}</ref><ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=R0UdWQ5thf8C|title=Literacy in theory and practice|last=Brian V. Street|publisher=Cambridge University Press|year=1984|isbn=978-0-521-28961-0|chapter=The 'Autonomous' Model&nbsp;II|chapter-url=https://books.google.com/books?id=R0UdWQ5thf8C&pg=PA44}}</ref> Quan điểm cho rằng xóa mù chữ luôn liên quan đến các yếu tố văn hóa và xã hội <ref>Beach, Richard, Judith Green, Michael Kamil, and [[Timothy Shanahan (nhà giáo dục)|Timothy Shanahan (educator)]]. ''Multidisciplinary Perspectives on Literacy Research'', 2nd ed. Cresskill, NJ: Hampton P., 2005 [''viii'']. {{ISBN|1-57273-626-7}}</ref><ref name="dspace.unza.zm">{{Chú thích tạp chí|last=Benson Mkandwire|first=Sitwe|date=2018|title=Literacy versus Language: Exploring their Similarities and Differences|url=|journal=Journal of Lexicography and Terminology|volume=2|issue=1|pages=37–55 [38]|via=}}</ref> được phản ánh trong quy định của [[Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc|UNESCO]] rằng biết chữ là "khả năng xác định, hiểu, giải thích, tạo, giao tiếp và tính toán, sử dụng các tài liệu được in và viết ''liên quan đến việc thay đổi bối cảnh''."<ref>UNESCO. (2006) ''Education for All: A Global Monitoring Report''. Chapter 6: "Understandings of Literacy." p. 147-159., emphasis added. http://www.unesco.org/education/GMR2006/full/chapt6_eng.pdf</ref> Sự quan tâm hiện đại về xóa mù chữ như là một "tập hợp phụ thuộc vào bối cảnh của thực tiễn xã hội"<ref>{{Chú thích|last=Lindquist|first=Julie|title=Literacy|date=2015|url=http://www.upcolorado.com/utah-state-university-press/item/2711-keywords-in-writing-studies|work=Keywords in Writing Studies|pages=99–102|editor-last=Heilker|editor-first=Paul|publisher=Utah State University Press|doi=10.7330/9780874219746.c020|isbn=978-0-87421-974-6|access-date=2024-07-22|editor2-last=Vandenberg|editor2-first=Peter}}</ref> phản ánh sự hiểu biết rằng các hoạt động đọc và viết của cá nhân phát triển và thay đổi theo tuổi thọ<ref>{{Chú thích sách|title=The Lifespan Development of Writing|last=Bazerman, Charles, et al., eds.|publisher=NCTE|year=2018|isbn=978-0-8141-2816-9|location=Urbana, IL|pages=}}</ref> khi bối cảnh văn hóa, chính trị và lịch sử của họ thay đổi.<ref>{{Chú thích sách|title=Everyday literacies: students, discourse, and social practice|url=https://archive.org/details/everydayliteraci0000knob|last=Knobel|first=Michele|date=1999|publisher=Lang|isbn=978-0-8204-3970-9|series=Counterpoints : studies in the postmodern theory of education|location=New York, NY}}</ref><ref>{{Chú thích sách|title=Social linguistics and literacies: ideology in discourses|url=https://archive.org/details/sociallinguistic0000geej|last=Gee|first=James Paul|date=1996|publisher=Taylor & Francis|isbn=978-0-7484-0499-5|edition=2nd|series=Critical perspectives on literacy and education|location=London; Bristol, PA}}</ref> Ví dụ, ở [[Scotland]], xóa mù chữ đã được định nghĩa là: "Khả năng đọc, viết và sử dụng số, xử lý thông tin, bày tỏ ý kiến và ý kiến, đưa ra quyết định và giải quyết vấn đề, như thành viên gia đình, công nhân, công dân và người học suốt đời."<ref>{{Chú thích web|url=http://www.scotland.gov.uk/Resource/Doc/158952/0043191.pdf|tựa đề=Adult Literacy and Numeracy in Scotland|ngày=2001|nhà xuất bản=Scottish Government}}</ref>


Các định nghĩa mở rộng như vậy đã thay đổi các khí niệm biết chữ lâu đời, ví dụ như khả năng đọc báo, một phần vì sự tham gia ngày càng tăng của máy tính và các công nghệ kỹ thuật số khác trong giao tiếp đòi hỏi các kỹ năng bổ sung (ví dụ như giao tiếp với [[trình duyệt web]] và chương trình [[Chương trình soạn thảo văn bản|xử lý văn bản]], tổ chức và thay đổi cấu hình của các tập tin, vv). Bằng cách mở rộng, việc mở rộng các bộ kỹ năng cần thiết này đã được biết đến, một cách đa dạng, như kiến thức [[Trình độ tin học|máy tính]], kiến thức thông tin và kiến thức [[Kiến thức công nghệ|công nghệ]].<ref>{{Chú thích sách|title=Literacy in the new media age|last=Kress, Gunther R.|publisher=Routledge|year=2003|isbn=978-0-415-25356-7|location=New York|pages=}}</ref> Ở những nơi khác định nghĩa của chữ mở rộng khái niệm ban đầu của "khả năng mua" vào các khái niệm như "biết chữ nghệ thuật," <ref>{{Chú thích sách|title=Integrating multiple literacies in K-8 classrooms: cases, commentaries, and practical applications|url=https://archive.org/details/integratingmulti0000unse|last=McKenna, Michael C.|last2=Richards, Janet C.|publisher=L.&nbsp;Erlbaum Associates|year=2003|isbn=978-0-8058-3945-6|location=Hillsdale, NJ|pages=}}</ref> [[Kiến thức thị giác|biết chữ thị giác]] (khả năng hiểu các hình thức trực quan của các thông tin liên lạc như [[Ngôn ngữ cơ thể|ngôn ngữ cử chỉ]], hình ảnh, bản đồ và video), [[Biết chữ thống kê|hiểu biết về thống kê]],<ref>{{Chú thích web|url=http://www.stat.auckland.ac.nz/~iase/islp/|tựa đề=ISLP — Home|website=www.stat.auckland.ac.nz}}</ref> hiểu biết cơ bản,<ref>{{Chú thích sách|title=Multiliteracies for a Digital Age|url=https://archive.org/details/multiliteraciesf0000selb|last=Stuart Selber|publisher=Southern Illinois University Press|year=2004|isbn=978-0-8093-2551-1|location=Carbondale|pages=}}</ref> [[Kiến thức truyền thông|hiểu biết kiến thức truyền thông]], kiến thức [[Biết chữ sinh thái|sinh thái]] và [[Hiểu biết sức khỏe|hiểu biết về sức khỏe]].<ref>Zarcadoolas, C., Pleasant, A., & Greer, D. (2006). ''Advancing health literacy: A framework for understanding and action''. Jossey-Bass: San Francisco, CA.</ref>
Các định nghĩa mở rộng như vậy đã thay đổi các khí niệm biết chữ lâu đời, ví dụ như khả năng đọc báo, một phần vì sự tham gia ngày càng tăng của máy tính và các công nghệ kỹ thuật số khác trong giao tiếp đòi hỏi các kỹ năng bổ sung (ví dụ như giao tiếp với [[trình duyệt web]] và chương trình [[Chương trình soạn thảo văn bản|xử lý văn bản]], tổ chức và thay đổi cấu hình của các tập tin, vv). Bằng cách mở rộng, việc mở rộng các bộ kỹ năng cần thiết này đã được biết đến, một cách đa dạng, như kiến thức [[máy tính]], kiến thức thông tin và kiến thức [[công nghệ]].<ref>{{Chú thích sách|title=Literacy in the new media age|last=Kress, Gunther R.|publisher=Routledge|year=2003|isbn=978-0-415-25356-7|location=New York|pages=}}</ref> Ở những nơi khác định nghĩa của chữ mở rộng khái niệm ban đầu của "khả năng mua" vào các khái niệm như "biết chữ nghệ thuật,"<ref>{{Chú thích sách|title=Integrating multiple literacies in K-8 classrooms: cases, commentaries, and practical applications|url=https://archive.org/details/integratingmulti0000unse|last=McKenna, Michael C.|last2=Richards, Janet C.|publisher=L.&nbsp;Erlbaum Associates|year=2003|isbn=978-0-8058-3945-6|location=Hillsdale, NJ|pages=}}</ref> [[Kiến thức thị giác|biết chữ thị giác]] (khả năng hiểu các hình thức trực quan của các thông tin liên lạc như [[ngôn ngữ cơ thể]], hình ảnh, bản đồ và video), hiểu biết về [[thống kê]],<ref>{{Chú thích web|url=http://www.stat.auckland.ac.nz/~iase/islp/|tựa đề=ISLP — Home|website=www.stat.auckland.ac.nz}}</ref> hiểu biết cơ bản,<ref>{{Chú thích sách|title=Multiliteracies for a Digital Age|url=https://archive.org/details/multiliteraciesf0000selb|last=Stuart Selber|publisher=Southern Illinois University Press|year=2004|isbn=978-0-8093-2551-1|location=Carbondale|pages=}}</ref> hiểu biết [[kiến thức truyền thông]], kiến thức [[Sinh thái học|sinh thái]] và [[hiểu biết sức khỏe]].<ref>Zarcadoolas, C., Pleasant, A., & Greer, D. (2006). ''Advancing health literacy: A framework for understanding and action''. Jossey-Bass: San Francisco, CA.</ref>


== Lịch sử ==
== Lịch sử ==
{{Xem thêm|Lịch sử chữ viết}}


=== Thời tiền sử và cổ đại ===
=== Thời tiền sử và cổ đại ===
[[Tập tin:Illiteracy_france.png|liên_kết=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Illiteracy_france.png|phải|nhỏ|Tỷ lệ mù chữ ở Pháp trong thế kỷ 18 và 19]]
[[Tập tin:Illiteracy_france.png|liên_kết=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Illiteracy_france.png|phải|nhỏ|Tỷ lệ mù chữ ở Pháp trong thế kỷ 18 và 19]]
[[Tập tin:Bill_of_sale_Louvre_AO3765.jpg|nhỏ|Hóa đơn bán nô lệ nam và một tòa nhà ở [[Shuruppak]], máy tính bảng [[Sumer]], khoảng năm 2600 trước Công nguyên ]]
[[Tập tin:Bill_of_sale_Louvre_AO3765.jpg|nhỏ|Hóa đơn bán nô lệ nam và một tòa nhà ở [[Shuruppak]], máy tính bảng [[Sumer]], khoảng năm 2600 [[TCN]] ]]
Biết chữ đã xuất hiện cùng với sự phát triển của các con số và tính toán sớm nhất là 8000 BCE. Kịch bản phát triển độc lập ít nhất năm lần trong lịch sử loài người [[Lưỡng Hà]], [[Ai Cập]], [[Văn minh lưu vực sông Ấn|nền văn minh lưu vực sông Ấn]], vùng đất thấp [[Trung Bộ châu Mỹ|Trung bộ châu Mỹ]] và [[Trung Quốc]].<ref name="camb2">Chrisomalis, Stephen (2009), "The Origins and Coevolution of Literacy and Numeracy", in Olsen, D. & Torrance, N. (Eds.), ''The Cambridge Handbook of Literacy'' (pp. 59-74). Cambridge: Cambridge University Press.</ref><ref>{{Chú thích web|url=http://hkotek.com/teaching/intro2015/week5-writing-systems.pdf|tựa đề=Writing Systems|ngày truy cập=ngày 5 tháng 8 năm 2018}}</ref>
Biết chữ đã xuất hiện cùng với sự phát triển của các con số và tính toán sớm nhất là 8000 [[TCN]]. Kịch bản phát triển độc lập ít nhất năm lần trong lịch sử loài người [[Lưỡng Hà]], [[Ai Cập]], [[Văn minh lưu vực sông Ấn|nền văn minh lưu vực sông Ấn]], vùng đất thấp [[Trung Bộ châu Mỹ|Trung bộ châu Mỹ]] và [[Trung Quốc]].<ref name="camb2">Chrisomalis, Stephen (2009), "The Origins and Coevolution of Literacy and Numeracy", in Olsen, D. & Torrance, N. (Eds.), ''The Cambridge Handbook of Literacy'' (pp. 59-74). Cambridge: Cambridge University Press.</ref><ref>{{Chú thích web|url=http://hkotek.com/teaching/intro2015/week5-writing-systems.pdf|tựa đề=Writing Systems|ngày truy cập=ngày 5 tháng 8 năm 2018}}</ref>


Các hình thức [[Chữ viết|giao tiếp bằng văn bản]] sớm nhất bắt nguồn từ [[Sumer]], nằm ở phía nam Lưỡng Hà khoảng 3500-3000 TCN. Trong thời đại này, xóa mù chữ là "một vấn đề chủ yếu là chức năng, được thúc đẩy bởi nhu cầu quản lý số lượng thông tin mới và loại quản trị mới được tạo ra bởi thương mại và sản xuất quy mô lớn".<ref>Easton, P. (in press). "History and spread of literacy", Excerpted from ''Sustaining Literacy in Africa: Developing a Literate Environment'', Paris: UNESCO Press pp. 46-56.</ref> Các hệ thống chữ viết ở Mesopotamia lần đầu tiên xuất hiện từ một hệ thống ghi âm, trong đó mọi người đã sử dụng các mã thông báo ấn tượng để quản lý thương mại và sản xuất nông nghiệp.<ref>{{Chú thích tạp chí|last=Schmandt-Besserat|first=D|year=1978|title=The earliest precursor of writing|url=https://archive.org/details/sim_scientific-american_1978-06_238_6/page/38|journal=[[Scientific American]]|volume=238|issue=6|pages=38–47|bibcode=1978SciAm.238f..50S|doi=10.1038/scientificamerican0678-50}}</ref> Hệ thống mã thông báo đóng vai trò là tiền thân của chữ viết [[Chữ hình nêm|hình nêm]] sớm khi mọi người bắt đầu ghi thông tin trên các bảng đất sét. [[Chữ hình nêm|Các]] văn bản [[chữ hình nêm]] thể hiện không chỉ các dấu hiệu số, mà cả các [[chữ tượng hình]] mô tả các đối tượng được đếm.<ref name="camb2"/>
Các hình thức [[Chữ viết|giao tiếp bằng văn bản]] sớm nhất bắt nguồn từ [[Sumer]], nằm ở phía nam Lưỡng Hà khoảng 3500–3000 TCN. Trong thời đại này, xóa mù chữ là "một vấn đề chủ yếu là chức năng, được thúc đẩy bởi nhu cầu quản lý số lượng thông tin mới và loại quản trị mới được tạo ra bởi thương mại và sản xuất quy mô lớn".<ref>Easton, P. (in press). "History and spread of literacy", Excerpted from ''Sustaining Literacy in Africa: Developing a Literate Environment'', Paris: UNESCO Press pp. 46-56.</ref> Các hệ thống chữ viết ở Mesopotamia lần đầu tiên xuất hiện từ một hệ thống ghi âm, trong đó mọi người đã sử dụng các mã thông báo ấn tượng để quản lý thương mại và sản xuất nông nghiệp.<ref>{{Chú thích tạp chí|last=Schmandt-Besserat|first=D|year=1978|title=The earliest precursor of writing|url=https://archive.org/details/sim_scientific-american_1978-06_238_6/page/38|journal=[[Scientific American]]|volume=238|issue=6|pages=38–47|bibcode=1978SciAm.238f..50S|doi=10.1038/scientificamerican0678-50}}</ref> Hệ thống mã thông báo đóng vai trò là tiền thân của [[chữ hình nêm]] sớm khi mọi người bắt đầu ghi thông tin trên các bảng đất sét. Các văn bản [[chữ hình nêm]] thể hiện không chỉ các dấu hiệu số, mà cả các [[chữ tượng hình]] mô tả các đối tượng được đếm.<ref name="camb2"/>


[[Chữ tượng hình Ai Cập]] xuất hiện từ năm 3300-3100 trước Công nguyên và mô tả biểu tượng hoàng gia nhấn mạnh quyền lực giữa các giới tinh hoa khác. Hệ thống chữ tượng hình Ai Cập là hệ thống ký hiệu đầu tiên có giá trị [[Ngữ âm học|ngữ âm]].
[[Chữ tượng hình Ai Cập]] xuất hiện từ năm 3300–3100 TCN và mô tả biểu tượng hoàng gia nhấn mạnh quyền lực giữa các giới tinh hoa khác. Hệ thống chữ tượng hình Ai Cập là hệ thống ký hiệu đầu tiên có giá trị [[Ngữ âm học|ngữ âm]].


Chữ viết ở vùng Lưỡng Hà thấp lần đầu tiên được đưa vào thực hành bởi các nền văn minh [[Văn minh Olmec|Olmec]] và [[Văn minh Zapotec|Zapotec]] vào năm 900-400 trước Công nguyên. Những nền văn minh này đã sử dụng chữ viết [[Ký tự|glyphic]] và hệ thống ký hiệu số vạch và chấm cho các mục đích liên quan đến biểu tượng hoàng gia và hệ thống lịch.
Chữ viết ở vùng Lưỡng Hà thấp lần đầu tiên được đưa vào thực hành bởi các nền văn minh [[Văn minh Olmec|Olmec]] và [[Văn minh Zapotec|Zapotec]] vào năm 900–400 TCN. Những nền văn minh này đã sử dụng chữ viết [[Ký tự|glyphic]] và hệ thống ký hiệu số vạch và chấm cho các mục đích liên quan đến biểu tượng hoàng gia và hệ thống lịch.


Các ký hiệu viết sớm nhất ở Trung Quốc có từ thời [[nhà Thương]] vào năm 1200 trước Công nguyên. Những ký hiệu có hệ thống này đã được tìm thấy ghi trên xương và ghi lại những hy sinh, những cống nạp nhận được và động vật bị săn bắn, đó là những hoạt động của giới thượng lưu. Những bản khắc xương tiên tri này là tổ tiên đầu tiên của chữ viết hiện đại của Trung Quốc và có chữ viết và chữ số [[Chữ tượng hình|tượng hình]].
Các ký hiệu viết sớm nhất ở Trung Quốc có từ thời [[nhà Thương]] vào năm 1200 TCN. Những ký hiệu có hệ thống này đã được tìm thấy ghi trên xương và ghi lại những hy sinh, những cống nạp nhận được và động vật bị săn bắn, đó là những hoạt động của giới thượng lưu. Những bản khắc xương tiên tri này là tổ tiên đầu tiên của chữ viết hiện đại của Trung Quốc và có chữ viết và chữ số [[Chữ tượng hình|tượng hình]].


[[Chữ lưu vực sông Ấn]] phần lớn là hình ảnh và chưa được giải mã. Nó có thể hoặc không bao gồm các dấu hiệu trừu tượng. Người ta cho rằng họ đã viết từ phải sang trái và kịch bản được cho là [[Chữ tượng hình|logic]]. Bởi vì nó chưa được giải mã, các nhà ngôn ngữ học không đồng ý về việc liệu nó có phải là một hệ thống chữ viết hoàn chỉnh và độc lập hay không; tuy nhiên, nó thực sự được cho là một hệ thống chữ viết độc lập xuất hiện trong văn hóa [[Harappa]].
[[Chữ lưu vực sông Ấn]] phần lớn là hình ảnh và chưa được giải mã. Nó có thể hoặc không bao gồm các dấu hiệu trừu tượng. Người ta cho rằng họ đã viết từ phải sang trái và kịch bản được cho là [[Chữ tượng hình|logic]]. Bởi vì nó chưa được giải mã, các nhà ngôn ngữ học không đồng ý về việc liệu nó có phải là một hệ thống chữ viết hoàn chỉnh và độc lập hay không; tuy nhiên, nó thực sự được cho là một hệ thống chữ viết độc lập xuất hiện trong văn hóa [[Harappa]].


==Số liệu quốc tế==
==Số liệu quốc tế==
⚫
{{Xem thêm|Danh sách nước theo tỷ lệ biết chữ}}
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
! Hạng!! Quốc gia!! % dân số biết đọc/viết
! Hạng!! Quốc gia!! % dân số biết đọc/viết
|-
|-
| 1 || [[Úc]] || 99,9
| 1 || [[Úc]] || rowspan="20" | 99,9
|-
|-
| 1 || [[Áo]] || 99,9
| 1 || [[Áo]]
|-
|-
| 1 || [[Bỉ]] || 99,9
| 1 || [[Bỉ]]
|-
|-
| 1 || [[Canada]] || 99,9
| 1 || [[Canada]]
|-
|-
| 1 || [[Cộng hòa Séc]] || 99,9
| 1 || [[Cộng hòa Séc]]
|-
|-
| 1 || [[Đan Mạch]] || 99,9
| 1 || [[Đan Mạch]]
|-
|-
| 1 || [[Phần Lan]] || 99,9
| 1 || [[Phần Lan]]
|-
|-
| 1 || [[Pháp]] || 99,9
| 1 || [[Pháp]]
|-
|-
| 1 || [[Gruzia]] || 99,9
| 1 || [[Gruzia]]
|-
|-
| 1 || [[Đức]] || 99,9
| 1 || [[Đức]]
|-
|-
| 1 || [[Iceland]] || 99,9
| 1 || [[Iceland]]
|-
|-
| 1 || [[Cộng hòa Ireland|Ireland]] || 99,9
| 1 || [[Cộng hòa Ireland|Ireland]]
|-
|-
| 1 || [[Nhật Bản]] || 99,9
| 1 || [[Nhật Bản]]
|-
|-
| 1 || [[Luxembourg]] || 99,9
| 1 || [[Luxembourg]]
|-
|-
| 1 || [[Hà Lan]] || 99,9
| 1 || [[Hà Lan]]
|-
|-
| 1 || [[New Zealand]] || 99,9
| 1 || [[New Zealand]]
|-
|-
| 1 || [[Na Uy]] || 99,9
| 1 || [[Na Uy]]
|-
|-
| 1 || [[Thụy Điển]] || 99,9
| 1 || [[Thụy Điển]]
|-
|-
| 1 || [[Thụy Sĩ]] || 99,9
| 1 || [[Thụy Sĩ]]
|-
|-
| 1 || [[Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland|Anh Quốc]] || 99,9
| 1 || [[Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland|Anh Quốc]]
|-
|-
| 21 || [[Estonia]] || 99,8
| 21 || [[Estonia]] || 99,8
|-
|-
| 22 || [[Barbados]] || 99,7
| 22 || [[Barbados]] || rowspan="4" | 99,7
|-
|-
| 22 || [[Latvia]] || 99,7
| 22 || [[Latvia]]
|-
|-
| 22 || [[Ba Lan]] || 99,7
| 22 || [[Ba Lan]]
|-
|-
| 22 || [[Slovenia]] || 99,7
| 22 || [[Slovenia]]
|-
|-
| 26 || [[Belarus]] || 99,6
| 26 || [[Belarus]] || rowspan="3" | 99,6
|-
|-
| 26 || [[Litva]] || 99,6
| 26 || [[Litva]]
|-
|-
| 26 || [[Slovakia]] || 99,6
| 26 || [[Slovakia]]
|-
|-
| 29 || [[Kazakhstan]] || 99,5
| 29 || [[Kazakhstan]] || rowspan="2" | 99,5
|-
|-
| 29 || [[Tajikistan]] || 99,5
| 29 || [[Tajikistan]]
|-
|-
| 31 || [[Armenia]] || 99,4
| 31 || [[Armenia]] || rowspan="3" | 99,4
|-
|-
| 32 || [[Nga]] || 99,4
| 32 || [[Nga]]
|-
|-
| 32 || [[Ukraina]] || 99,4
| 32 || [[Ukraina]]
|-
|-
| 34 || [[Hungary]] || 99,3
| 34 || [[Hungary]] || rowspan="2" | 99,3
|-
|-
| 34 || [[Uzbekistan]] || 99,3
| 34 || [[Uzbekistan]]
|-
|-
| 36 || [[Tonga]] || 98,9
| 36 || [[Tonga]] || 98,9
|-
|-
| 37 || [[Azerbaijan]] || 98,8
| 37 || [[Azerbaijan]] || rowspan="2" | 98,8
|-
|-
| 37 || [[Turkmenistan]] || 98,8
| 37 || [[Turkmenistan]]
|-
|-
| 39 || [[Albania]] || 98,7
| 39 || [[Albania]] || rowspan="3" | 98,7
|-
|-
| 39 || [[Kyrgyzstan]] || 98,7
| 39 || [[Kyrgyzstan]]
|-
|-
| 39 || [[Samoa]] || 98,7
| 39 || [[Samoa]]
|-
|-
| 42 || [[Ý]] || 98,5
| 42 || [[Ý]] || rowspan="2" | 98,5
|-
|-
| 42 || [[Trinidad và Tobago]] || 98,5
| 42 || [[Trinidad và Tobago]]
|-
|-
| 44 || [[Bulgaria]] || 98,2
| 44 || [[Bulgaria]] || 98,2
Dòng 118: Dòng 120:
| 46 || [[Hàn Quốc]] || 97,9
| 46 || [[Hàn Quốc]] || 97,9
|-
|-
| 47 || [[Mông Cổ]] || 97,8
| 47 || [[Mông Cổ]] || rowspan="2" | 97,8
|-
|-
| 47 || [[Saint Kitts và Nevis]] || 97,8
| 47 || [[Saint Kitts và Nevis]]
|-
|-
| 49 || [[Tây Ban Nha]] || 97,7
| 49 || [[Tây Ban Nha]] || rowspan="2" | 97,7
|-
|-
| 50 || [[Uruguay]] || 97,7
| 50 || [[Uruguay]]
|-
|-
| 51 || [[Hy Lạp]] || 97,5
| 51 || [[Hy Lạp]] || 97,5
Dòng 130: Dòng 132:
| 52 || [[România]] || 97,3
| 52 || [[România]] || 97,3
|-
|-
| 53 || [[Argentina]] || 97,2
| 53 || [[Argentina]] || rowspan="2" | 97,2
|-
|-
| 53 || [[Maldives]] || 97,2
| 53 || [[Maldives]]
|-
|-
| 55 || [[Hoa Kỳ]] || 97,0
| 55 || [[Hoa Kỳ]] || 97,0
|-
|-
| 56 || [[Cuba]] || 96,9
| 56 || [[Cuba]] || rowspan="2" | 96,9
|-
|-
| 56 || [[Israel]] || 96,9
| 56 || [[Israel]]
|-
|-
| 58 || [[Cộng hòa Síp|Kypros]] || 96,8
| 58 || [[Cộng hòa Síp|Kypros]] || 96,8
Dòng 168: Dòng 170:
| 71 || [[Brunei]] || 92,7
| 71 || [[Brunei]] || 92,7
|-
|-
| 72 || [[Philippines]] || 92,6
| 72 || [[Philippines]] || rowspan="2" | 92,6
|-
|-
| 72 || [[Thái Lan]] || 92,6
| 72 || [[Thái Lan]]
|-
|-
| 74 || [[Malta]] || 92,5
| 74 || [[Malta]] || rowspan="3" | 92,5
|-
|-
| 74 || [[Bồ Đào Nha]] || 92,5
| 74 || [[Bồ Đào Nha]]
|-
|-
| 74 || [[Singapore]] || 92,5
| 74 || [[Singapore]]
|-
|-
| 75 || [[Palestine|Palestin]] || 91,9
| 75 || [[Palestine|Palestin]] || rowspan="3" | 91,9
|-
|-
| 75 || [[Panama]] || 91,9
| 75 || [[Panama]]
|-
|-
| 75 || [[Seychelles]] || 91,9
| 75 || [[Seychelles]]
|-
|-
| 78 || [[Paraguay]] || 91,6
| 78 || [[Paraguay]] || 91,6
Dòng 192: Dòng 194:
| 81 || [[Sri Lanka]] || 90,4
| 81 || [[Sri Lanka]] || 90,4
|-
|-
| 82 || [[México]] || 90,3
| 82 || [[México]] || rowspan="2" | 90,3
|-
|-
| 82 || [[Việt Nam]] || 90,3
| 82 || [[Việt Nam]]
|-
|-
| 84 || [[Saint Lucia]] || 90,1
| 84 || [[Saint Lucia]] || 90,1
Dòng 214: Dòng 216:
| 92 || [[Saint Vincent và Grenadines]] || 88,1
| 92 || [[Saint Vincent và Grenadines]] || 88,1
|-
|-
| 93 || [[Dominica]] || 88,0
| 93 || [[Dominica]] || rowspan="2" | 88,0
|-
|-
| 93 || [[Suriname]] || 88,0
| 93 || [[Suriname]]
|-
|-
| 95 || [[Indonesia]] || 87,9
| 95 || [[Indonesia]] || 87,9
|-
|-
| 96 || [[Bahrain]] || 87,7
| 96 || [[Bahrain]] || rowspan="3" | 87,7
|-
|-
| 96 || [[Cộng hòa Dominica]]na || 87,7
| 96 || [[Cộng hòa Dominica]]na
|-
|-
| 96 || [[Peru]] || 87,7
| 96 || [[Peru]]
|-
|-
| 99 || [[Jamaica]] || 87,6
| 99 || [[Jamaica]] || 87,6
|-
|-
| 100 || [[Bolivia]] || 86,5
| 100 || [[Bolivia]] || rowspan="2" | 86,5
|-
|-
| 100 || [[Liban]] || 86,5
| 100 || [[Liban]]
|-
|-
| 102 || [[Antigua và Barbuda]] || 85,8
| 102 || [[Antigua và Barbuda]] || 85,8
Dòng 242: Dòng 244:
| 106 || [[São Tomé và Príncipe]] || 83,1
| 106 || [[São Tomé và Príncipe]] || 83,1
|-
|-
| 107 || [[Kuwait]] || 82,9
| 107 || [[Kuwait]] || rowspan="2" | 82,9
|-
|-
| 107 || [[Syria]] || 82,9
| 107 || [[Syria]]
|-
|-
| 109 || [[Cộng hòa Congo]] || 82,8
| 109 || [[Cộng hòa Congo]] || 82,8
Dòng 282: Dòng 284:
| 126 || [[Vanuatu]] || 74,0
| 126 || [[Vanuatu]] || 74,0
|-
|-
| 127 || [[Campuchia]] || 73,6
| 127 || [[Campuchia]] || rowspan="2" | 73,6
|-
|-
| 127 || [[Kenya]] || 73,6
| 127 || [[Kenya]]
|-
|-
| 129 || [[Gabon]] || 71,0
| 129 || [[Gabon]] || 71,0
Dòng 300: Dòng 302:
| 135 || [[Lào]] || 68,7
| 135 || [[Lào]] || 68,7
|-
|-
| 136 || [[Cameroon]] || 67,9
| 136 || [[Cameroon]] || rowspan="2" | 67,9
|-
|-
| 136 || [[Zambia]] || 67,9
| 136 || [[Zambia]]
|-
|-
| 138 || [[Angola]] || 66,8
| 138 || [[Angola]] || rowspan="2" | 66,8
|-
|-
| 138 || [[Nigeria]] || 66,8
| 138 || [[Nigeria]]
|-
|-
| 140 || [[Djibouti]] || 65,5
| 140 || [[Djibouti]] || 65,5
Dòng 346: Dòng 348:
| 158 || [[Pakistan]] || 48,7
| 158 || [[Pakistan]] || 48,7
|-
|-
| 159 || [[Cộng hòa Trung Phi]] || 48,6
| 159 || [[Cộng hòa Trung Phi]] || rowspan="2" | 48,6
|-
|-
| 159 || [[Nepal]] || 48,6
| 159 || [[Nepal]]
|-
|-
| 161 || [[Bờ Biển Ngà|Côte d'Ivoire]] || 48,1
| 161 || [[Bờ Biển Ngà|Côte d'Ivoire]] || 48,1
Dòng 382: Dòng 384:


==Việt Nam==
==Việt Nam==
So với các quốc gia khu vực [[Việt Nam]] có tỷ số biết chữ khá cao. Tuy nhiên xét về số lượng ứng dụng theo bài báo cáo của [[Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch]] vào năm 2013 thì Việt Nam có những con số rất khiêm tốn. Tính trung bình thì một người ở Việt Nam đọc 0,8 cuốn [[sách]]/năm (không tính sách giáo khoa). So với [[Malaysia]] thì trung bình một người đọc 10-20 cuốn/năm (2012) và [[Thái Lan]] là 5 cuốn/năm.<ref>[http://vietbao.com/a228004/nay-paris-vua-vao-thu "Nay Paris vừa vào thụ."]</ref><ref>[http://vietnamnet.vn/vn/van-hoa/116946/giat-minh--nguoi-viet-khong-doc-noi-1-cuon-sach-nam.html "Giật mình! Người Việt không đọc nổi 1 cuốn sách/năm"]</ref><ref>[http://vietnamnet.vn/vn/van-hoa/70260/ca-nam-khong-doc-noi-cuon-sach--tri-thuc-o-dau-.html "Cả năm không đọc nổi cuốn sách, tri thức ở đâu?"]</ref>
So với các quốc gia khu vực [[Việt Nam]] có tỷ số biết chữ khá cao. Tuy nhiên xét về số lượng ứng dụng theo bài báo cáo của [[Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (Việt Nam)|Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch]] vào năm 2013 thì Việt Nam có những con số rất khiêm tốn. Tính trung bình thì một người ở Việt Nam đọc 0,8 cuốn [[sách]]/năm (không tính sách giáo khoa). So với [[Malaysia]] thì trung bình một người đọc 10-20 cuốn/năm (2012) và [[Thái Lan]] là 5 cuốn/năm.<ref>[http://vietbao.com/a228004/nay-paris-vua-vao-thu "Nay Paris vừa vào thụ."]</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://vietnamnet.vn/giat-minh-nguoi-viet-khong-doc-noi-1-cuon-sachnam-116946.html|tựa đề=Giật mình! người Việt không đọc nổi 1 cuốn sách/năm|tác giả=Hồ Hương Giang|ngày=2013-4-12|website=VietNamNet News|url-status=live|ngày truy cập=2024-07-22}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://vietnamnet.vn/ca-nam-khong-doc-noi-cuon-sach-tri-thuc-o-dau-70260.html|tựa đề=Cả năm không đọc nổi cuốn sách, tri thức ở đâu?|tác giả=Hồ Hương Giang|ngày=2012-5-3|website=VietNamNet News|url-status=live|ngày truy cập=2024-07-22}}</ref>


== Chú thích ==
== Chú thích ==
Dòng 388: Dòng 390:


== Xem thêm ==
== Xem thêm ==

⚫
[[danh sách các nước theo tỷ lệ biết chữ]]
* [[Ngày Quốc tế biết Chữ]]

[[Thể loại:Biết chữ| ]]
[[Thể loại:Biết chữ| ]]
[[Thể loại:Ngôn ngữ học ứng dụng]]
[[Thể loại:Ngôn ngữ học ứng dụng]]

Bản mới nhất lúc 20:47, ngày 6 tháng 8 năm 2024

Thống kê dân số biết đọc biết viết trên thế giới

Biết chữ được hiểu phổ biến là khả năng đọc, viết và sử dụng số trong ít nhất một phương pháp viết, một cách hiểu được phản ánh bởi các định nghĩa từ điển và sổ tay chính thống.[1][2] Tuy nhiên, bắt đầu từ những năm 1980, các nhà nghiên cứu xóa mù chữ đã duy trì việc xác định biết chữ là một khả năng ngoài bất kỳ sự kiện đọc và viết thực tế nào, bỏ qua những cách đọc và viết phức tạp luôn xảy ra trong một bối cảnh cụ thể và song song với các giá trị liên quan đến bối cảnh đó.[3][4][5][6][7][8] Quan điểm cho rằng xóa mù chữ luôn liên quan đến các yếu tố văn hóa và xã hội [9][10] được phản ánh trong quy định của UNESCO rằng biết chữ là "khả năng xác định, hiểu, giải thích, tạo, giao tiếp và tính toán, sử dụng các tài liệu được in và viết liên quan đến việc thay đổi bối cảnh."[11] Sự quan tâm hiện đại về xóa mù chữ như là một "tập hợp phụ thuộc vào bối cảnh của thực tiễn xã hội"[12] phản ánh sự hiểu biết rằng các hoạt động đọc và viết của cá nhân phát triển và thay đổi theo tuổi thọ[13] khi bối cảnh văn hóa, chính trị và lịch sử của họ thay đổi.[14][15] Ví dụ, ở Scotland, xóa mù chữ đã được định nghĩa là: "Khả năng đọc, viết và sử dụng số, xử lý thông tin, bày tỏ ý kiến và ý kiến, đưa ra quyết định và giải quyết vấn đề, như thành viên gia đình, công nhân, công dân và người học suốt đời."[16]

Các định nghĩa mở rộng như vậy đã thay đổi các khí niệm biết chữ lâu đời, ví dụ như khả năng đọc báo, một phần vì sự tham gia ngày càng tăng của máy tính và các công nghệ kỹ thuật số khác trong giao tiếp đòi hỏi các kỹ năng bổ sung (ví dụ như giao tiếp với trình duyệt web và chương trình xử lý văn bản, tổ chức và thay đổi cấu hình của các tập tin, vv). Bằng cách mở rộng, việc mở rộng các bộ kỹ năng cần thiết này đã được biết đến, một cách đa dạng, như kiến thức máy tính, kiến thức thông tin và kiến thức công nghệ.[17] Ở những nơi khác định nghĩa của chữ mở rộng khái niệm ban đầu của "khả năng mua" vào các khái niệm như "biết chữ nghệ thuật,"[18] biết chữ thị giác (khả năng hiểu các hình thức trực quan của các thông tin liên lạc như ngôn ngữ cơ thể, hình ảnh, bản đồ và video), hiểu biết về thống kê,[19] hiểu biết cơ bản,[20] hiểu biết kiến thức truyền thông, kiến thức sinh thái và hiểu biết sức khỏe.[21]

Lịch sử

[sửa | sửa mã nguồn]
Xem thêm: Lịch sử chữ viết

Thời tiền sử và cổ đại

[sửa | sửa mã nguồn]
Tỷ lệ mù chữ ở Pháp trong thế kỷ 18 và 19
Hóa đơn bán nô lệ nam và một tòa nhà ở Shuruppak, máy tính bảng Sumer, khoảng năm 2600 TCN

Biết chữ đã xuất hiện cùng với sự phát triển của các con số và tính toán sớm nhất là 8000 TCN. Kịch bản phát triển độc lập ít nhất năm lần trong lịch sử loài người Lưỡng Hà, Ai Cập, nền văn minh lưu vực sông Ấn, vùng đất thấp Trung bộ châu Mỹ và Trung Quốc.[22][23]

Các hình thức giao tiếp bằng văn bản sớm nhất bắt nguồn từ Sumer, nằm ở phía nam Lưỡng Hà khoảng 3500–3000 TCN. Trong thời đại này, xóa mù chữ là "một vấn đề chủ yếu là chức năng, được thúc đẩy bởi nhu cầu quản lý số lượng thông tin mới và loại quản trị mới được tạo ra bởi thương mại và sản xuất quy mô lớn".[24] Các hệ thống chữ viết ở Mesopotamia lần đầu tiên xuất hiện từ một hệ thống ghi âm, trong đó mọi người đã sử dụng các mã thông báo ấn tượng để quản lý thương mại và sản xuất nông nghiệp.[25] Hệ thống mã thông báo đóng vai trò là tiền thân của chữ hình nêm sớm khi mọi người bắt đầu ghi thông tin trên các bảng đất sét. Các văn bản chữ hình nêm thể hiện không chỉ các dấu hiệu số, mà cả các chữ tượng hình mô tả các đối tượng được đếm.[22]

Chữ tượng hình Ai Cập xuất hiện từ năm 3300–3100 TCN và mô tả biểu tượng hoàng gia nhấn mạnh quyền lực giữa các giới tinh hoa khác. Hệ thống chữ tượng hình Ai Cập là hệ thống ký hiệu đầu tiên có giá trị ngữ âm.

Chữ viết ở vùng Lưỡng Hà thấp lần đầu tiên được đưa vào thực hành bởi các nền văn minh Olmec và Zapotec vào năm 900–400 TCN. Những nền văn minh này đã sử dụng chữ viết glyphic và hệ thống ký hiệu số vạch và chấm cho các mục đích liên quan đến biểu tượng hoàng gia và hệ thống lịch.

Các ký hiệu viết sớm nhất ở Trung Quốc có từ thời nhà Thương vào năm 1200 TCN. Những ký hiệu có hệ thống này đã được tìm thấy ghi trên xương và ghi lại những hy sinh, những cống nạp nhận được và động vật bị săn bắn, đó là những hoạt động của giới thượng lưu. Những bản khắc xương tiên tri này là tổ tiên đầu tiên của chữ viết hiện đại của Trung Quốc và có chữ viết và chữ số tượng hình.

Chữ lưu vực sông Ấn phần lớn là hình ảnh và chưa được giải mã. Nó có thể hoặc không bao gồm các dấu hiệu trừu tượng. Người ta cho rằng họ đã viết từ phải sang trái và kịch bản được cho là logic. Bởi vì nó chưa được giải mã, các nhà ngôn ngữ học không đồng ý về việc liệu nó có phải là một hệ thống chữ viết hoàn chỉnh và độc lập hay không; tuy nhiên, nó thực sự được cho là một hệ thống chữ viết độc lập xuất hiện trong văn hóa Harappa.

Số liệu quốc tế

[sửa | sửa mã nguồn]
Xem thêm: Danh sách nước theo tỷ lệ biết chữ
Hạng Quốc gia % dân số biết đọc/viết
1 Úc 99,9
1 Áo
1 Bỉ
1 Canada
1 Cộng hòa Séc
1 Đan Mạch
1 Phần Lan
1 Pháp
1 Gruzia
1 Đức
1 Iceland
1 Ireland
1 Nhật Bản
1 Luxembourg
1 Hà Lan
1 New Zealand
1 Na Uy
1 Thụy Điển
1 Thụy Sĩ
1 Anh Quốc
21 Estonia 99,8
22 Barbados 99,7
22 Latvia
22 Ba Lan
22 Slovenia
26 Belarus 99,6
26 Litva
26 Slovakia
29 Kazakhstan 99,5
29 Tajikistan
31 Armenia 99,4
32 Nga
32 Ukraina
34 Hungary 99,3
34 Uzbekistan
36 Tonga 98,9
37 Azerbaijan 98,8
37 Turkmenistan
39 Albania 98,7
39 Kyrgyzstan
39 Samoa
42 Ý 98,5
42 Trinidad và Tobago
44 Bulgaria 98,2
45 Croatia 98,1
46 Hàn Quốc 97,9
47 Mông Cổ 97,8
47 Saint Kitts và Nevis
49 Tây Ban Nha 97,7
50 Uruguay
51 Hy Lạp 97,5
52 România 97,3
53 Argentina 97,2
53 Maldives
55 Hoa Kỳ 97,0
56 Cuba 96,9
56 Israel
58 Kypros 96,8
59 Guyana 96,5
60 Moldova 96,2
61 Macedonia 96,1
62 Grenada 96,0
63 Costa Rica 95,8
64 Chile 95,7
65 Bahamas 95,5
66 Bosna và Hercegovina 94,6
67 Colombia 94,2
68 Hồng Kông 93,5
69 Venezuela 93,0
70 Fiji 92,9
71 Brunei 92,7
72 Philippines 92,6
72 Thái Lan
74 Malta 92,5
74 Bồ Đào Nha
74 Singapore
75 Palestin 91,9
75 Panama
75 Seychelles
78 Paraguay 91,6
79 Ecuador 91,0
80 Trung Quốc 90,9
81 Sri Lanka 90,4
82 México 90,3
82 Việt Nam
84 Saint Lucia 90,1
85 Zimbabwe 90,0
86 Jordan 89,9
87 Myanma 89,7
88 Qatar 89,2
89 Malaysia 88,7
90 Brasil 88,4
91 Thổ Nhĩ Kỳ 88,3
92 Saint Vincent và Grenadines 88,1
93 Dominica 88,0
93 Suriname
95 Indonesia 87,9
96 Bahrain 87,7
96 Cộng hòa Dominicana
96 Peru
99 Jamaica 87,6
100 Bolivia 86,5
100 Liban
102 Antigua và Barbuda 85,8
103 Namibia 85,0
104 Mauritius 84,3
105 Guinea Xích Đạo 84,2
106 São Tomé và Príncipe 83,1
107 Kuwait 82,9
107 Syria
109 Cộng hòa Congo 82,8
110 Cộng hòa Nam Phi 82,4
111 Libya 81,7
112 Lesotho 81,4
113 Honduras 80,0
114 El Salvador 79,7
115 Ả Rập Xê Út 79,4
116 Eswatini 79,2
117 Botswana 78,9
118 Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất 77,3
119 Iran 77,0
120 Belize 76,9
121 Nicaragua 76,7
122 Quần đảo Solomon 76,6
123 Cabo Verde 75,7
124 Oman 74,4
125 Tunisia 74,3
126 Vanuatu 74,0
127 Campuchia 73,6
127 Kenya
129 Gabon 71,0
130 Madagascar 70,6
131 Algérie 69,8
132 Tanzania 69,4
133 Guatemala 69,1
134 Uganda 68,9
135 Lào 68,7
136 Cameroon 67,9
136 Zambia
138 Angola 66,8
138 Nigeria
140 Djibouti 65,5
141 Cộng hòa Dân chủ Congo 65,3
142 Malawi 64,1
143 Rwanda 64,0
144 Ấn Độ 61,0
145 Sudan 59,0
146 Burundi 58,9
147 Đông Timor 58,6
148 Papua New Guinea 57,3
149 Eritrea 56,7
150 Comoros 56,2
151 Ai Cập 55,6
152 Ghana 54,1
153 Togo 53,0
154 Haiti 51,9
155 Mauritanie 51,2
156 Maroc 50,7
157 Yemen 49,0
158 Pakistan 48,7
159 Cộng hòa Trung Phi 48,6
159 Nepal
161 Côte d'Ivoire 48,1
162 Bhutan 47,0
163 Mozambique 46,5
164 Ethiopia 41,5
165 Bangladesh 41,1
166 Guinée 41,0
167 Guiné-Bissau 39,6
168 Sénégal 39,3
169 Gambia 37,8
170 Bénin 33,6
171 Sierra Leone 29,6
172 Tchad 25,5
173 Mali 19,0
174 Niger 14,4
175 Burkina Faso 12,8

Việt Nam

[sửa | sửa mã nguồn]

So với các quốc gia khu vực Việt Nam có tỷ số biết chữ khá cao. Tuy nhiên xét về số lượng ứng dụng theo bài báo cáo của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vào năm 2013 thì Việt Nam có những con số rất khiêm tốn. Tính trung bình thì một người ở Việt Nam đọc 0,8 cuốn sách/năm (không tính sách giáo khoa). So với Malaysia thì trung bình một người đọc 10-20 cuốn/năm (2012) và Thái Lan là 5 cuốn/năm.[26][27][28]

Chú thích

[sửa | sửa mã nguồn]
  1. ^ “Definition of LITERATE”. www.merriam-webster.com (bằng tiếng Anh). 15 tháng 7 năm 2024. Truy cập ngày 22 tháng 7 năm 2024.
  2. ^ Moats, Louisa (2000). Speech to print: language essentials for teachers. Baltimore, MD: Paul H. Brookes Pub. ISBN 978-1-55766-387-0.
  3. ^ Jack Goody (1986). The Logic of Writing and the Organization of Society. Overview. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-33962-9.
  4. ^ Heath, Shirley Brice (1983). Ways with Words: Language, Life and Work in Communities and Classrooms. Stanford: Cambridge UP. ISBN 9780511841057.
  5. ^ Brian V. Street (1984). “Overview”. Literacy in Theory and Practice. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-28961-0.
  6. ^ Brian V. Street (1984). “The 'Autonomous' Model I”. Literacy in theory and practice. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-28961-0.
  7. ^ Brian V. Street (1984). Literacy in theory and practice. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-28961-0.
  8. ^ Brian V. Street (1984). “The 'Autonomous' Model II”. Literacy in theory and practice. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-28961-0.
  9. ^ Beach, Richard, Judith Green, Michael Kamil, and Timothy Shanahan (educator). Multidisciplinary Perspectives on Literacy Research, 2nd ed. Cresskill, NJ: Hampton P., 2005 [viii]. ISBN 1-57273-626-7
  10. ^ Benson Mkandwire, Sitwe (2018). “Literacy versus Language: Exploring their Similarities and Differences”. Journal of Lexicography and Terminology. 2 (1): 37–55 [38].
  11. ^ UNESCO. (2006) Education for All: A Global Monitoring Report. Chapter 6: "Understandings of Literacy." p. 147-159., emphasis added. http://www.unesco.org/education/GMR2006/full/chapt6_eng.pdf
  12. ^ Lindquist, Julie (2015), Heilker, Paul; Vandenberg, Peter (biên tập), “Literacy”, Keywords in Writing Studies, Utah State University Press, tr. 99–102, doi:10.7330/9780874219746.c020, ISBN 978-0-87421-974-6, truy cập ngày 22 tháng 7 năm 2024
  13. ^ Bazerman, Charles, et al., eds. (2018). The Lifespan Development of Writing. Urbana, IL: NCTE. ISBN 978-0-8141-2816-9.Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả (liên kết) Quản lý CS1: văn bản dư: danh sách tác giả (liên kết)
  14. ^ Knobel, Michele (1999). Everyday literacies: students, discourse, and social practice. Counterpoints : studies in the postmodern theory of education. New York, NY: Lang. ISBN 978-0-8204-3970-9.
  15. ^ Gee, James Paul (1996). Social linguistics and literacies: ideology in discourses. Critical perspectives on literacy and education (ấn bản thứ 2). London; Bristol, PA: Taylor & Francis. ISBN 978-0-7484-0499-5.
  16. ^ “Adult Literacy and Numeracy in Scotland” (PDF). Scottish Government. 2001.
  17. ^ Kress, Gunther R. (2003). Literacy in the new media age. New York: Routledge. ISBN 978-0-415-25356-7.
  18. ^ McKenna, Michael C.; Richards, Janet C. (2003). Integrating multiple literacies in K-8 classrooms: cases, commentaries, and practical applications. Hillsdale, NJ: L. Erlbaum Associates. ISBN 978-0-8058-3945-6.
  19. ^ “ISLP — Home”. www.stat.auckland.ac.nz.
  20. ^ Stuart Selber (2004). Multiliteracies for a Digital Age. Carbondale: Southern Illinois University Press. ISBN 978-0-8093-2551-1.
  21. ^ Zarcadoolas, C., Pleasant, A., & Greer, D. (2006). Advancing health literacy: A framework for understanding and action. Jossey-Bass: San Francisco, CA.
  22. ^ a b Chrisomalis, Stephen (2009), "The Origins and Coevolution of Literacy and Numeracy", in Olsen, D. & Torrance, N. (Eds.), The Cambridge Handbook of Literacy (pp. 59-74). Cambridge: Cambridge University Press.
  23. ^ “Writing Systems” (PDF). Truy cập ngày 5 tháng 8 năm 2018.
  24. ^ Easton, P. (in press). "History and spread of literacy", Excerpted from Sustaining Literacy in Africa: Developing a Literate Environment, Paris: UNESCO Press pp. 46-56.
  25. ^ Schmandt-Besserat, D (1978). “The earliest precursor of writing”. Scientific American. 238 (6): 38–47. Bibcode:1978SciAm.238f..50S. doi:10.1038/scientificamerican0678-50.
  26. ^ "Nay Paris vừa vào thụ."
  27. ^ Hồ Hương Giang (12 tháng 4 năm 2013). “Giật mình! người Việt không đọc nổi 1 cuốn sách/năm”. VietNamNet News. Truy cập ngày 22 tháng 7 năm 2024.
  28. ^ Hồ Hương Giang (3 tháng 5 năm 2012). “Cả năm không đọc nổi cuốn sách, tri thức ở đâu?”. VietNamNet News. Truy cập ngày 22 tháng 7 năm 2024.

Xem thêm

[sửa | sửa mã nguồn]
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Biết_chữ&oldid=71585832”