eshitmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

e-shit-moq

Etimologiyasi

ESHIT- ’quloq bilan qabul qil-’. Yoʻlchi bu soʻz-larni eshitdi — da, oʻz hulohlariga ishonmadi (Oybek). Bu soʻz qadimgi turkiy tildagi 'quloqqa kir-’ maʼnosini anglatgan esh- feʼlidan -(i)t orttirma qoʻshimchasi bilan hosil qilingan (ЭСТЯ, I, 319; DS, 185): esh- + it = eshit-. Bu soʻz asli 'oʻzini quloq sol— D^IR~’ maʼnosini bildirgan (esh— 'quloqqa kir-’, eshit-- 'quloqqa kirit—’).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Tovushni eshitish aʼzo-si orqali qabul qilmoq; qulogʻiga kirmoq, chalinmoq. ◆ Kimningdir ingraganini eshitdi. Otning kishnaganini eshitdi. sht Saodat-xonning oyoq sharpasini eshitib, sekin koʻz-larini yumdi. S. Zunnunova, „Yangi direktor“ . ◆ Otasining xurragini eshitib, koʻngli ravshan tortdi. M. Ismoiliy, „Fargʻonat“ . o.

2 Diqqat-eʼtibor bilan, maʼno, mazmu-nini ham anglash, oʻzlashtirish maqsadida quloq bermoq; tinglamoq. ◆ U Meʼmorning gaplarini etiroz bildirmay eshitar, bosh qimirlatibtasdiqlardi. Mirmuhsin, „Meʼmor“ . ◆ Uz umrimda koʻp odamlarni koʻrganman, koʻplarning sarguzashtlarini eshitganman. S. Ahmad, „Yulduz“ .

3 Xabar topmoq, xabardor boʻlmoq, eshitib bilmoq. ◆ Doston bitibdi, deb eshitdik, ogʻa. Qachon oʻqiysiz? S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ . ◆ Changʻi saylini ham oʻzing oʻylab topding. Bilarding, opang eshitib qolsa, adabingni berishini. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ .

Gap eshitmoq Soʻkish, qargʻish va sh.k. mazmundagi tanbeh olmoq. ◆ Qilar ishni qshch-gan Pismiq-ku, mana endi men gap eshityap-man. E. Raimov, „Ajab qishloq“ .

Sinonimlari

qulogʻiga kirmoq, quloq bermoq; tinglamoq

Antonimlari

ЭШИТМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Feʼl

eshitmoq

• Turkcha: işitmek, duymak

Ruscha _ru

eshitmoq
1 слышать; слушать; Samarqandga ketarmishsiz deb eshitdim я слышал, что вы едете в Самарканд; ◆ radio ~ слушать радио; ◆ leksiya ~ слушать лекцию; eshit(ing)! (по)слушай(те)!; vzvod, mening komandamni eshit! взвод, слушай мою команду!; qizim, senga aytaman, kelinim, sen eshit погов. тебе говорю, дочка, а ты, невестка, слушай; eshitgan quloqqa yomon погов. что люди скажут, когда услышат; koʻrganni eshitgan yengar погов. слышавший пытается опровергнуть очевидца; koʻrgan bilan eshitgan bir emas посл. видевший и слышавший - не одно и то же; teshik quloq eshitmay qolmas посл. (букв. ухо с отверстием не может не услышать) слухом земля полнится;
2 заслушивать (доклад, информацию и т. п.);
3 прослушать; ◆ matematika kursini ~ прослушать курс (лекций) по математике;
4 выслушать (замечание, брань, выговор и т. д.); seni deb rosa gap eshitdim из-за тебя мне многое пришлось выслушать; из-за тебя мне пришлось немало наслушаться;
5 перен. прислушиваться (к голосу сердца, души, совести и т. п.); понимать, осознавать, почувствовать (сердцем, душой); Qoʻrboshi ... vijdon sadosini eshitib oʻtirmadi (А. Ќодирий, «Ўтган кунлар») Курбаши ... не стал прислушиваться к голосу совести;
6 (в вопросительной форме) служит для подчеркнутого выделения сказанного, для заострения внимания; chindan aytayotibman, eshityapsanmi?! Я всерьёз говорю, слышишь?!; я не шучу, слышишь ты?!