Jizan viloyati
|
| ||
| Mintaqa | ||
|---|---|---|
| Tarkibida |
 Saudiya Arabistoni | |
| Maʼmuriy markazi | Jazan | |
| Amin | Shahzoda Muhammad bin Nosir | |
| Amin oʻrinbosari | Muhammad bin Abdulaziz bin Muhammad as-Saud | |
| Aholi (2017) | 1,567,547 kishi | |
| Maydoni | 11 671 km² | |
| Xaritada | ||
 | ||
| 17°30′0″N 42°30′0″E / 17.50000°N 42.50000°E | ||
Jizan viloyati, shuningdek, Jazan (arabcha: جيزان) Saudiya Arabistonining ikkinchi kichik (Al-Bahadan keyin) mintaqa. Qizil dengiz sohili boʻylab 301 kmga choʻzilgan, Yamanning shimolidadir. Maydoni 11,671 km², 2017-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra 1,567,547 aholiga ega[1]. Mintaqa qirollikdagi eng yuqori aholi zichligiga ega. Poytaxti – Jazan shahri; Shahzoda Muhammad bin Nosir 2001-yil aprelidan beri amir lavozimidadir[2].
Qizil dengizdagi 100 dan ortiq orollar viloyat tarkibidadir. Jazan Ekonomik Siti mintaqa iqtisodiyotini rivojlantirish va Saudiya Arabistoni iqtisodiy oʻsishining bir qismiga aylantirish rejalashtirilgan mega loyihadir[3]. Saudiya Arabistonining birinchi qoʻriqlanadigan hududi boʻlgan Farasan orollarida qishda Yevropadan uchib kelgan koʻchmanchi qushlar yashaydi.
Geografiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]Viloyat uch qismga boʻlingan.
- Ichki hududdagi Al-Saravot togʻlari, balandligi taxminan 3000 m gacha.
- Al-Hazun oʻrmon hududi asosan oʻrmonlardan iborat boʻlib, unda baʼzi hududlar boy yaylovlar bilan ajralib turadi.
- Tekisliklarda qahva, boshoqli don ekinlari (arpa, tariq va bugʻdoy) va mevalar (olma, banan, uzum, mango, papayya, olxoʻri va sitrus navlari) yetishtiriladi.
Togʻli hududlardagi iqlim Asirning nisbatan nam iqlimiga oʻxshash boʻlsa-da, Jizan viloyatining qirgʻoqboʻyi hududlari Tihomaning bir qismi boʻlib, mamlakatdagi eng issiq hudud, oʻrtacha maksimal harorat 40 °C gacha boʻladi. Qirgʻoq boʻyidagi koʻrfazlardan keladigan yuqori namlik iqlimni odatdagidan ham koʻproq chidab boʻlmas darajada ogʻirlashtirib qoʻyadi. Yomgʻir juda kam, yiliga 75 millimetrdan kam (3 dyum). Sabya shahri togʻ va plyaj oʻrtasidagi markazda joylashgan.
Aholi
[tahrir | manbasini tahrirlash]| Yil | Aholi | ±% |
|---|---|---|
| 1992 | 865,961 | — |
| 2004 | 1,187,587 | — |
| 2010 | 1,374,845 | — |
| 2018 | 1,603,659 | — |
| Ism | Mahalliy nom | Aholini roʻyxatga olish 2004-yil 15-sentyabr | Aholini roʻyxatga olish (2010-yildagi dastlabki) | Aholini roʻyxatga olish (2017) |
|---|---|---|---|---|
| Abu Arish | أبو عريش | 123 943 | 196 462 | |
| Al-Dair | الدائر | 49 239 | 58 325 | |
| Al-Darb | الدرب | 52 062 | 70 740 | |
| Ahad Al-Masariha | أحد المسارحة | 70 038 | 109 866 | |
| Al-Aridah | العارضة | 62 841 | 76 033 | |
| Al-Aydabi | العيدابي | 52 515 | 61 043 | |
| Al-Harth | الحرث | 47 073 | 23 496 | |
| Al-Rait | الريث | 13 406 | 19 022 | |
| Baish | بيش | 58 269 | 77 406 | |
| Damod | ضمد | 62 366 | 71 256 | |
| Farasan | فرسان | 13 962 | 18 015 | |
| Jazan | جازان | 255 340 | 163703 | |
| Sabya | صبياء | 198 086 | 227 519 | |
| Samtah | صامطة | 128 447 | 201 959 | |
| Umumiy viloyat | 1 187 587 | 1 374 845 | 1 567 547 |
Etnografiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]Arab tilida aholining 90 % dan ortigʻi soʻzlashadi. Jizanning bir qismi koʻpchilik Yaman tomonidan Yamanning bir qismi ekanligi daʼvo qilingan. Saudiya Arabistoni-Yaman urushi (1934) paytida Saudiya Arabistoni tomonidan qoʻshib olingan va Imom Yahyo Toif shartnomasida Yamanning mintaqaga daʼvosidan voz kechgan. Yana koʻpchilik yamanliklar 2000-yildagi Saudiya-Yaman chegarasi toʻgʻrisidagi kelishuvga koʻra rasmiy ravishda hal boʻlgunga qadar Jizanga daʼvo qilishda davom etishgan[4].
Ekologik loyihalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]2019-yilda Saudiya Arabistoni hukumati mintaqada suv va atrof-muhit boʻyicha loyihalarini amalga oshirish uchun 213 million dollar ajratgan. Bunday loyihalarga kanalizatsiya tarmogʻini oʻrnatish, kanalizatsiya tarmogʻi, uy xoʻjaliklari uchun kanalizatsiya ulanishlari va nasos stantsiyasi kiradi[5].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Population Characteristics surveys“. General Authority for Statistics (2017). 2019-yil 28-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 7-avgust.
- ↑ „CTHM issues 4 royal decrees“. kuna.net.kw (2001).
- ↑ „Jazan Economic City Quarter Report“. Rcjy.gov.sa (2017). 2018-yil 15-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 7-avgust.
- ↑ Schmitz, Charles. Historical Dictionary of Yemen. Rowman & Littlefield, 2017-10-25 — 269-bet. ISBN 9781538102336.
- ↑ „Saudi Arabia implements environmental projects in Jazan worth over $200m“. Arab News (2019-yil 15-aprel). Qaraldi: 2019-yil 15-aprel.