Hojiabdulaziz Abdurasulov

Hoji Abdulaziz Abdurasulov portreti

Hoji Abdulaziz Abdurasulov (Rasulov; 1852 — Samarqand — 1936) — xonanda, sozanda (tanbur, dutor), bastakor, Oʻzbekiston xalqartisti (1932). Tanbur ijrochiligi va Shashmaqomning cholgʻu yoʻllarini Hoji Rahim-berdidan, hofizlik sanʼati sirlarini hamda Nasr shoʻʼbalarini samarqandlik Borux hofiz, keyinchalik Ota Jalollan oʻrgangan. Haj safarlarini qilib (1887-88 va 1907-08), Eron, Arabiston, Hindiston, Afgʻo-niston xalqlari musiqa madaniyati, ijrochilik uslublari bilan tanishgan, oʻz sanʼatini ham namoyish etgan. 1920- yillari konsert guruhlarida qatnashgan, musiqa toʻgaraklarini tashkil etgan. Samarqandda Musiqa va xoreografiya institutida oʻqituvchi (1928 — 31); M.Ashrafiy, T.Sodiqov, Yu. va R.Rajabiylar, I.Ikromov, M.Burhonov, D.Zokirov, M.Leviyev, N.Hasanov kabi sanʼatkorlar H.dan taʼlim olishgan.

H. murakkab ashula yoʻllarini oʻz ovoziga moslab, ijodiy yondoshgan holda oʻzbek va tojik tillarida mahorat bilan aytgan. U „Guluzorim“p turk, „Bozurgoniy“ga Zebo pari, „Be-bokna“ va „Ushshoq“ yoʻllariga Namudi Uz zol, „Abdu-rahmonbegi“ga namudi Navo avjlarini bogʻlab, ularning taʼsirchanlik va yoqimlilik kuchini orttirgan. „Ushshoq“ shu tufayli ham „Ush-shoqi Hoji“ va „Samarqand Ush-shogʻi“ nomlari bilan mashhur. Xonanda repertuarida 200 dan ortiq xalq ashulalari va maqom yoʻllari bulib, ular ichida mumtoz musiqa asarlari asosiy oʻrin tutadi. Jumladan, „Ushshoq“, uning taronasi, qashqarchasi va ufari, „Rosti Panjgoh“, „Iroq“ va „Navo“ maqomlari yoʻli, „Abdurahmonbegi-1“, uning ufari, „Nasrulloyi“, „Iroq“ning qashqarchasi va ufari, „Gulyor“, „Orazi Gulyor“, „Ufar“, „Arzimni aytay“, „Qurbon oʻlam“ va hokazo kuy va ashula yoʻllari alohida ajralib turadi. Ularni H. Sharq mumtoz shoirlari — Hofiz, Navoiy, Fuzuliy, Zebun-niso, Amiriy, Fazliy kabilarning gʻazallari bilan aytgan. H. mohir sozanda sifatida ham tanilgan boʻlib, maqom yoʻllarini tanbur va dutorda ijro etgan. Ijrosidagi koʻpgina ashulalar 1909-yildan boshlab gramplastinka va fonograflarga yozib olingan. Samarqand musiqa kollsjiga H. nomi berilgan. 1997-yildan Samarqandda H. nomidagi xonandalar tanlovi oʻtkazilmoqda. H. vafotidap soʻng "Buyuk xizmatlari uchun" ordeni bilan mukofotlangan (2001).