Jump to content

Гревиллеа робуста

From Vikipediya
Ипак эман
Илмий таснифлаш
Ўсимликлар
Юксак ўсимликлат
Гулли ўсимликлар
Икки уруғпаллалилар
Протеалес
Протеаcеаэ
Гревиллеа
Г. робуста
Бинар номи
Гревиллеа робуста

Барглар ва гуллар
Стамен ва пистил

Гревиллеа робуста, одатда ипак эман, кумуш эман ёки Австралия кумуш эмани деб номланади[1]. Протеаcеаэ оиласига мансуб гулли ўсимлик. Бу дарахт, ўз туркумидаги энг катта тур, лекин ҳақиқий эманлар, Қуэрcус билан боғлиқ эмас. Бу тур Австралиянинг шарқий қирғоқларида келиб чиққан бўлиб, дарё бўйлари, субтропик ва ёмғирли ўрмонларида ўсади.

Тавсиф[edit | edit source]

Гревиллеа робуста тез ўсадиган доимий яшил дарахт, битта асосий танаси бўлиб, узунлиги 5–40 м (20–100 фт) гача етади. Пўстлоғи тўқ кулранг. Барглари папоротниксимон, узунлиги 10–34 cм (4–10 ин), кенглиги 9–15 cм (4–6 ин) У гуллашдан олдин кўп баргларини йўқотади[2][3][4].

Гуллари бир томонлама, „тиш чўткаси“га ўхшаш гуруҳларга бўлинган, баъзан шохланган, узунлиги 12–15 cм (5–6 ин). Ҳар бир гулнинг уруғчибаргининг узунлиги (аёл қисми) 21–28 мм (0.8–1 ин). Гуллари яланғоч ва асосан сарғиш тўқ сариқ ёки баъзан қизғиш рангда. Гуллаш сентабрдан ноябргача давом этади[5][6].

Таксономия ва номлаш[edit | edit source]

Гревиллеа робуста биринчи марта 1830-йилда Роберт Браун томонидан Аллан Cуннингҳам томонидан расман тасвирланган. Тур намунаси Каннингем томонидан 1827-йилда Моретон кўрфазининг шарқий чеккасида тўпланган. Брауннинг тавсифи Супплементум примум Продроми флораэ Новаэ Ҳолландиаэ журналида чоп этилган[7][8]. Робуста сўзи лотинча „эман каби кучли“ ёки „мустаҳкам“ деган маънони англатади[9].

Тарқалиши ва яшаш жойи[edit | edit source]

Ипак эман табиий равишда қирғоқда учрайди. Жанубий Квинсленд ва Янги Жанубий Уэлсда Коффс Ҳарборгача бўлган ҳудудда субтропик ёмғирли ўрмонларда ўсади. У кўп жойларда, жумладан Австралиядаги Атертон тоғларида ва Жанубий Африкада, Янги Зеландияда, Гавайида, Франсия Полинезиясида, Ямайкада ва Флоридада натурализация қилинган. Янги Жанубий Уэлс ва Виктория штатларида бегона ўт, Гавайи, Жанубий Африкада „инвазив“ тур ҳисобланади[10][5][11].

Фойдаланади[edit | edit source]

Алюминий пайдо бўлишидан олдин, Гревиллеа робуста ёғочи чиришга чидамли бўлгани учун, ташқи деразалар учун кенг қўлланилган. Мебел, шкаф ва панжара ишлаб чиқаришда ишлатилган[12].

Г.робуста Ларривеэ ва бошқалар томонидан ишлаб чиқарилган гитараларда ён ва орқа ёғочлар учун ишлатилган.

Култивация[edit | edit source]

Г. робуста кўпинча ўсиши қийин бўлган гревиллаларни пайванд қилиш учун ишлатилади. У Хитойнинг жануби-ғарбий қисмидаги Кунминг шаҳрида сояли хиёбонларни ташкил этиш учун экилган.

Г. робуста Жанубий Африкадаги плантацияларда ўстирилади[13]. Агроўрмончилик тизимларида маккажўхори билан бирга ўстирилиши ҳам мумкин[14].

Буюк Британияда Г. робуста Қироллик боғдорчилик жамиятининг Гарден Мерит мукофотига сазовор бўлди[15][16].

Токсиклик ва аллергик реаксиялар[edit | edit source]

Гуллар ва мевалари таркибида водород сианид бор.

Манбалар[edit | edit source]

  1. Гревиллеа робуста. Қуээнсланд Говернмент. Қаралди: 19-июн 2018-йил.
  2. Макинсон. Гревиллеа робуста. Роял Ботаниc Гарден Сйдней. Қаралди: 19-июн 2018-йил.
  3. РҲС А-З энcйcлопедиа оф гарден планц. Унитед Кингдом: Дорлинг Киндерслей, 2008 — 1136 бет. ИСБН 978-1405332965. 
  4. Гревиллеа робуста. Натионал Арборетум Cанберра. 2020-йил 26-майда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 18-июн 2018-йил.
  5. 5,0 5,1 Макинсон. Гревиллеа робуста. Роял Ботаниc Гарден Сйдней. Қаралди: 19-июн 2018-йил.Макинсон, Роберт О. "Гревиллеа робуста". Роял Ботаниc Гарден Сйдней. Ретриэвед 19 Жуне 2018.
  6. РҲС А-З энcйcлопедиа оф гарден планц. Унитед Кингдом: Дорлинг Киндерслей, 2008 — 1136 бет. ИСБН 978-1405332965. РҲС А-З энcйcлопедиа оф гарден планц. Унитед Кингдом: Дорлинг Киндерслей. 2008. п. 1136. ИСБН 978-1405332965.
  7. Гревиллеа робуста. АПНИ. Қаралди: 20-июн 2018-йил.
  8. Броwн, Роберт. Супплементум примум Продроми флораэ Новаэ Ҳолландиаэ, Лондон, 1830 — 24 бет. 2018-йил 19-июнда қаралди. 
  9. Броwн, Роланд Wилбур. Тҳе Cомпоситион оф Сcиэнтифиc Wордс. Wашингтон, Д.C.: Смитҳсониан Институтион Пресс, 1956 — 556 бет. 
  10. Гревиллеа робуста. Қуээнсланд Говернмент. Қаралди: 19-июн 2018-йил."Гревиллеа робуста". Қуээнсланд Говернмент. Ретриэвед 19 Жуне 2018.
  11. Ф.А. Зич. Гревиллеа робуста. Аустралиан Тропиcал Раинфорест Планц, Эдитион 8. Cоммонwеалтҳ Сcиэнтифиc анд Индустриал Ресеарч Органисатион (CСИРО) (2020). Қаралди: 2-март 2021-йил.
  12. Гревиллеа робуста. Натионал Арборетум Cанберра. 2020-йил 26-майда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 18-июн 2018-йил."Гревиллеа робуста" (Wайбаcк Мачине сайтида 2020-05-26 санасида архивланган). Натионал Арборетум Cанберра. Ретриэвед 18 Жуне 2018.
  13. Оверсеас-гроwн Аустралиан Тимбер Спеcиэс Ретриэвед он 8 Деcембер 2008
  14. Жаcксон, Н. (2000). „Треэ прунинг ас а меанс оф cонтроллинг wатер усе ин ан агрофорестрй сйстем ин Кеня“. Форест Эcологй анд Манагемент. 126-жилд, № 2. 133–152-бет. дои:10.1016/С0378-1127 (99)00096-1. {{cите магазине}}: Чеcк |дои= валуэ (ёрдам)
  15. Гревиллеа робуста АГМ“. РҲС Плант Финдер. Роял Ҳортиcултурал Соcиэтй. Қаралди: 15-июл 2020-йил.
  16. „АГМ Планц - Орнаментал“. Роял Ҳортиcултурал Соcиэтй (2017-йил июл). Қаралди: 3-март 2018-йил.