Англия Премер-лигаси

Англия Премер-лигаси, одатда АПЛ деб ҳам аталади, Англия футбол лигаси тизимининг энг юқори лигаси ҳисобланади. АПЛда 20 та жамоа ўзаро куч синашишади. Лига Энглиш Фоотбалл Леагуэ(ЭФЛ) билан кўтарилиш ва қуйи лигага тушиш тизими асосида ишлайди. Мавсумлар одатда августдан майгача давом этади. Ҳар бир жамоа 38 та ўйин ўтказади ҳамда ҳар бир клуб бошқа барча 19 та клуб билан иккитадан учрашув ўтказади: меҳмонда ва уйда[1]. Кўпгина ўйинлар дам олиш кунлари кечқурунлари ўтказилади, баъзида иш кунлари кечки пайт ҳам ўйинлар режалаштирилади[2].

Англия Премер-лигаси
Давлат Англия
Конфедерация УЭФА
Футбол тузилмасидаги ўрни 1
Ташкил этилган 20-феврал, 1992-йил (32 йил аввал) (1992-02-20)
Жамоалар сони 20 (1995–96-йилги мавсумдан бери)
Пастки лига ЭФЛ Чампионшип
Ички кубоклар
Халқаро мусобақалар
Амалдаги чемпион Манчестер Cитй
(8-чемпионлиги)
Энг кўп марта чемпион Манчестер Унитед
(13 марта)
Тўпурарлар Алан Шеарер (260)
ТВ ҳамкорлар
Веб-сайт премиэрлеагуэ.cом
ПЛ2010-2011.пнг
Жорий мавсум: 2024–25 Премиэр Леагуэ

Мусобақа Англия Премер-лигаси сифатида 1992-йил 20-февралда Биринчи дивизион (1888-йилдан 1992-йилгача юқори лига) клубларининг Англия футбол лигасидан ажралиб чиқиш қарори асосида ташкил этилган. Бироқ, жамоалар ҳали ҳам ЭФЛ Чампионшипга тушиб кетиши ва кўтарилишлари мумкин. Премер-лига 5 миллиард фунт стерлинглик телевизион ҳуқуқлар шартномасидан фойдаланади, Скй ва БТ Гроуп мос равишда 128 ва 32 ўйинни трансляция қилиш учун ички ҳуқуқларни кафолатлайди[3][4]. Ушбу шартнома 2025-йилдан 2029-йилгача тўрт мавсум давомида 6,7 миллиард фунт стерлингга кўтарилади[5]. Премер-лига 2022-йилдан 2025-йилгача хориждаги телевизион ҳуқуқлардан 7,2 миллиард доллар даромад олиши тахмин қилинмоқда[6]. Клубларга 2016-17-йилларда 2,4 миллиард фунт стерлинг марказий тўлов даромадлари ажратилди, яна 343 миллион фунт стерлинг ЭФЛ клубларига ҳамкорлик тўлови сифатида берилди[7][8].

Премер-лига дунёдаги энг кўп томоша қилинадиган спорт лигаси бўлиб, 212 давлатда 643 миллион уйда эфирга узатилади, потенциал томошабинлар сони 4,7 миллиард кишини ташкил этади[9][10]. 2018-19-йилги мавсумда Премер-лига ўйинларига ўртача ташриф 38 181 нафарни ташкил этди, барча ўйинлар бўйича жами ташриф буюрувчилар сони эса ҳар қандай футбол ассоциацияси лигаси орасида энг юқори бўлиб, 14 508 981 кишини ташкил этди ва стадионларнинг кўпчилиги ҳажми деярли тенг[11][12][13][14]. 2023-йил ҳолатига кўра, Премер-лига сўнгги беш мавсум давомида Европа мусобақаларидаги ўйинлари бўйича УЭФА коэффициенти рейтингида Испания Ла Лигасидан олдин биринчи ўринни эгаллади[15]. Англия Премер-лигаси УЭФА Чемпионлар Лигаси титуллари сони бўйича Испания Ла Лигасидан кейин иккинчи ўринда туради, олтита инглиз клуби жами ўн бешта Европа чемпионлигини қўлга киритган[16].

1992-йилда ташкил этилганидан бери Премер-лигада 51 та клуб иштирок этган: Англиядан 49 та ва Уэлсдан иккита. Бу клубларнинг еттитаси чемпионликни қўлга киритган: Манчестер Унитед (13), Манчестер Cитй (8), Челсеа ФC (5), Арсенал ФC (3), Блаcкбурн Роверс (1), Леиcестер Cитй (1) ва Ливерпоол Ф.C. (1)[17]. Манчестер Унитед энг кўп чемпионликни қўлга киритган(ўн учта), Манчестер Cитй эса тўртта кетма-кет чемпионликни қўлга киритган. Лига ташкил этилгандан фақат олтита клуб АПЛда қуйи лигага тушиб кетмасдан ўйнаган: Арсенал, Челсеа ФC, Эвертон, Ливерпоол, Манчестер Унитед ва Тоттенҳам Ҳоцпур Ф.C.[18].

Тарихи

edit

Келиб чиқиши

edit

1970-йиллар ва 1980-йилларнинг бошларида Европада сезиларли муваффақиятларга қарамай, 1980-йилларнинг охири инглиз футболи учун қуйи нуқта бўлди. Стадионлар ёмонлашди, мухлислар ноқулай шароитларга дуч келишди, безорилик авж олди ва 1985-йилда Ҳейсел стадиони ҳалокати ортидан инглиз клублари беш йил давомида Европа мусобақаларидан четлатилди[19]. 1888-йилда АПЛ ўз мамлакатининг биринчи дивизиони ҳисобланган Италия А Сериаси ва Испания Ла Лигаси каби лигалардан томошабинлар сони ва даромадлари бўйича ортда қолди ва бир нечта энг яхши инглиз футболчилари чет элга кўчиб ўтишди[20].

1990-йилларнинг охирига келиб, пасайиш тенденцияси тескари тус ола бошлади. 1990-йилги ФИФА Жаҳон чемпионатида Англия терма жамоаси ярим финалга чиқди; Европа футболининг бошқарув органи бўлган УЭФА 1990-йилда инглиз клубларининг Европа мусобақаларида ўйнашига қўйилган беш йиллик тақиқни бекор қилди, натижада Манчестер Унитед 1991-йилда УЭФА Чемпионлар Лигаси кубогини қўлга киритди[20].

Клублар

edit

Премер-лигада 1992-йилда ташкил этилганидан то 2023-24-йилги мавсумгача 51 та клуб ўйнаган.[21]

Чемпионлар

edit
Клуб Титуллар сони Иккинчи ўрин Чемпионлик мавсуми
Манчестер Унитед 13 7 1992–93, 1993–94, 1995–96, 1996–97, 1998–99, 1999–2000, 2000–01, 2002–03, 2006–07, 2007–08, 2008–09, 2010–11, 2012–13
Манчестер Cитй 8 3 2011–12, 2013–14, 2017–18, 2018–19, 2020–21, 2021–22, 2022–23, 2023–24
Челсеа 5 4 2004–05, 2005–06, 2009–10, 2014–15, 2016–17
Арсенал 3 8 1997–98, 2001–02, 2003–04
Ливерпоол 1 5 2019–20
Блаcкбурн Роверс 1 1 1994–95
Леиcестер Cитй 1 0 2015–16


Манбалар

edit
  1. „Wҳен wилл гоал-лине течнологй бе интродуcед?“. 2013-йил 9-июлда асл нусхадан архивланган.
  2. „Wҳй ис тҳере а Сатурдай фоотбалл блаcкоут ин тҳе УК фор ливе стреамс & ТВ броадcасц?“. Гоал Индиа. 2022-йил 2-майда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2022-йил 2-май.
  3. „Энглиш Премиэр Леагуэ броадcаст ригҳц рисе то 82 биллион“. Скй Неwс. Ассоcиатед Пресс. 2021-йил 19-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2021-йил 19-август.
  4. „Скй анд БТ пай лесс ин неw £4.46бн Премиэр Леагуэ фоотбалл деал“. Скй Неwс. 2021-йил 19-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2021-йил 19-август.
  5. „Премиэр Леагуэ агреэс реcорд £6.7бн доместиc ТВ ригҳц деал“. ББC Спорт. 2023-йил 4-декабрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2023-йил 4-декабр.
  6. „У.С. Деал Ваулц Премиэр Леагуэ Интернатионал Ригҳц Овер Доместиc Ригҳц“. Фронт Оффиcе Спорц (2022-йил 15-феврал). 2023-йил 4-декабрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2023-йил 4-декабр.
  7. Смитҳ, Рорй; Драпер, Кевин; Панжа, Тариқ. „Тҳе Лонг Сеарч то Филл Соccер'с Биггест, Тоугҳест Жоб“ (2020-йил 9-феврал). 2020-йил 9-февралда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2021-йил 19-август.
  8. Тҳе Фоотбалл Ассоcиатион Премиэр Леагуэ Лимитед (2017-йил 1-июн). „Премиэр Леагуэ валуэ оф cентрал пайменц то Cлубс“. Пресс-релиз.
  9. „Ҳисторй анд тиме аре кей то поwер оф фоотбалл, сайс Премиэр Леагуэ чиэф“ (2013-йил 3-июл). 2016-йил 9-ноябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2013-йил 3-июл.
  10. „Плайинг тҳе гаме: Тҳе софт поwер оф спорт“. Бритиш Cоунcил. 2018-йил 10-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 9-октябр.
  11. „Энглиш Премиэр Леагуэ Перформанcе Стац – 2018–19“. ЭСПН. 2019-йил 16-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 16-август.
  12. „Бундеслига Статистиcс: 2014/2015“. ЭСПН ФC. 2016-йил 29-январда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 18-январ.
  13. „Энглиш Премиэр Леагуэ Перформанcе Стац – 2018–19“. ЭСПН. 2019-йил 16-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 16-август.
  14. Чард, Ҳенрй „Ёур гроунд'с тоо биг фор ёу! Wҳич стадиумс wере cлосест то cапаcитй ин Энгланд ласт сеасон?“. Скй Спорц. 2018-йил 6-ноябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2016-йил 30-январ.
  15. уэфа.cом „Мембер ассоcиатионс – Cоунтрй cоэффиcиэнц – УЭФА.cом“ (2021-йил 6-май). 2019-йил 4-декабрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2021-йил 6-май.
  16. О, Герард „Чампионс Леагуэ: Wҳат Cоунтрй Ҳас Беэн тҳе Мост Суccессфул“. Блеачер Репорт. 2022-йил 2-майда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2022-йил 2-май.
  17. „Премиэр Леагуэ Cомпетитион Формат & Ҳисторй | Премиэр Леагуэ“. 2022-йил 24-июлда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2022-йил 24-июл.
  18. „Ҳоw лонг ҳаве Эвертон беэн ин топ-флигҳт, wҳич отҳер cлубс ҳаве невер гоне доwн“ (2023-йил 14-май). 2023-йил 9-майда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2023-йил 9-май.
  19. „1985: Энглиш теамс баннед афтер Ҳейсел“. ББC Неwс (1985-йил 31-май). 2017-йил 8-июнда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2006-йил 8-август.
  20. 20,0 20,1 „А Ҳисторй оф Тҳе Премиэр Леагуэ“. Премиэр Леагуэ. 2011-йил 18-ноябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2007-йил 22-ноябр.
  21. „Cлубс“. Премиэр Леагуэ. 2018-йил 3-декабрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 25-январ.