Эчтәлеккә күчү

Үрдүн

Сылтамалар өстәү
Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Үрдүн latin yazuında])
Үрдүн
гарәп. االْمَمْلَكَةُ الْأُرْدُنِيَةُ الْهَاشِمِيَة‎
Байрак[d]Илтамга[d]
Нигезләнү датасы 1946
Сурәт
Рәсми исем المملكة الأردنية الهاشمية
Кыскача исем 🇯🇴
Катнашучы Мисыр-Исраил сугышы (1967-1970)[d]
Гомер озынлыгы 74,329 ел[1]
... хөрмәтенә аталган Иордан[d]
Демоним Jordanian, jordán, Jordaniano, Yordänan, أردني, أردنية, أردنيون, иорданцы, iordanieni, iordanian, iordaniană, জর্দানীয়, giordano, giordana, giordani, giordane, urduni, xordanu, xordana, Jordanien[2], Jordanienne[2], ירדני, ירדנית, Jordanier, Jordanierin, zordana, zordane, zordani, zordan, Jordanec, Jordanka, أردني, أردنية, أردنيين, أردنيات һәм Iordánach[3]
Рәсми тел гарәп теле[4]
Гимн Үрдүн гимны[d]
Мәдәният Үрдүн мәдәнияте[d]
Шигарь тексты الله، الوطن، الملك, God, Country, King, Бог, Отечество, крал, Yes, it's Jordan, אללה, המולדת, המלך һәм Duw, Gwlad, Y Frenhiniaeth
Дөнья кисәге Азия[5]
Дәүләт  Үрдүн
Башкала Амман
Сәгать поясы UTC+02:00, UTC+03:00 һәм Asia/Amman[d][6]
Иң көнчыгыш ноктасы 32°13′50″ т. к. 39°18′05″ кч. о.
Иң төньяк ноктасы 33°22′ т. к. 38°48′ кч. о.
Иң көньяк ноктасы 29°11′00″ т. к. 36°04′22″ кч. о.
Иң көнбатыш ноктасы 29°22′06″ т. к. 34°57′32″ кч. о.
Геомәгълүматлар Data:Jordan.map
Иң югары ноктасы Jabal Umm ad Dami[d]
Иң түбән ноктасы Үле диңгез
Дәүләт башлыгы вазыйфасы Үрдүн патшасы[d]
Ил башлыгы Габдулла II[d]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы Үрдүн премьер-министры[d]
Хөкүмәт башлыгы Бишер Аль-Хасауна[d][7]
Канунбирү органы Үрдүн халык җыелышы[d]
Үзәк банкы Үрдүн үзәк банкы[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр Германия, Исраил, Австралия, Сүрия, Изге тәхет[d], БГӘ, Аурупа Берлеге, Гыйрак, Малайзия, Пакьстан, Кытай Җөмһүрияте, Мексика, Греция, Мисыр, Бангладеш, Гөрҗистан, Корея Халык Демократик Җөмһүрияте[8], Кытай һәм Маҗарстан
Әгъзалык Берләшкән Милләтләр Оешмасы, Гарәп Лигасы, Бөтендөнья сәүдә оешмасы, Ислам хезмәттәшлеге оешмасы[9], Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], ЮНАМИД[d], Африка икътисади үсеше өчен гарәп банкы[d], Икътисади һәм социаль үсеш өчен гарәп фонды[d], Гарәп валюта фонды[d], Интерпол[10][11], ХКТО[d][12][13], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы[14], Бөтендөнья почта берлеге[15][16], Халыкара телекоммуникацияләр берлеге[d][17], Халыкара гражданнар иминлеген саклау оешмасы[d], Бөтендөнья метеорология оешмасы[18], Бөтендөнья сәламәтлек оешмасы[19] һәм Бөтендөнья таможня оешмасы[d][20]
Никахка керү яше 18 яшь
Халык саны 10 428 241 (19 июнь 2019)[21]
Ир-ат халкы 5 555 605[22], 5 670 775[22], 5 780 154[22] һәм 5 846 915[22]
Хатын-кыз халкы 5 143 079[22], 5 257 947[22], 5 368 123[22] һәм 5 438 953[22]
Административ бүленеше Аджлун (мухафаза)[d], Амман[d], Акаба[d], Эль-Балка[d], Ирбид[d], Джараш[d], Эль-Карак[d], Маан[d], Мадаба[d], Эль-Мафрак[d], Эт-Тафила[d] һәм Эз-Зарка[d]
Акча берәмлеге Үрдүн динары[d]
Номиналь тулаем эчке продукт 45 116 317 042 $[23] һәм 47 451 499 859 $[23]
Кеше потенциалы үсеше индексы 0,72[24]
Inequality-adjusted Human Development Index 0,617[25]
Үз-үзенә кул салулар күрсәткече 2
Эшсезлек дәрәҗәсе 11 ± 1,1 процент[26]
Нәрсә белән чиктәш Исраил, Согуд Гарәбстаны, Сүрия, Гыйрак, Үрдүн елгасының Көнбатыш яры[d] һәм Фәләстыйн[d]
Автомобил хәрәкәте ягы уң[d][27]
Челтәр көчәнеше 230 вольт[28]
Электр аергычы төре NEMA 5-15[d][28], Europlug[d][28], D төре[d][28], Schuko[d][28], BS 1363[d][28] һәм SN 441011[d][28]
Алыштырган Берләшкән Кыйраллыкның Фәләстыйн мандаты[d]
Кулланылган тел гарәп теленең Көньяк Левант диалекты[d], Levantine Arabic Sign Language[d], заманча әдәби гарәп теле[d], гарәп теленең Нәҗд диалекты[d], гарәп теленең Көнчыгыш Мисыр һәм Левант бедуиннары диалекты[d], инглиз теле һәм малай теле
Мәйдан 89 341 ± 1 км²
Һәштәге Jordan
Югары дәрәҗәле Интернет домены .jo һәм .الاردن[d]
Харита сурәте
Позиционная карта
Подробная карта
Официаль символ I. nigricans[d]
Тематик география Үрдүн географиясе[d]
Феноменның икътисады Үрдүн икътисады[d]
Феноменның демографиясе Үрдүн халкы[d]
Мәктәптә укымаган балалар саны 261 842[29]
Джини коэффициенты 33,7[30]
Өстәлгән кыйммәт салымы күләме 16 процент
Тулаем туулар коэффициенты 3,422[31]
Шәһәр халкы 9 757 520[22], 9 990 818[22], 10 214 721[22] һәм 10 363 475[22]
Авыл халкы 941 163[22], 937 903[22], 933 557[22] һәм 922 394[22]
Демократия индексы 3,49[32]
BTI Governance Index 4,68[33], 4,81[33], 4,44[33], 4,43[33], 4,63[33], 4,74[33], 4,84[33][34] һәм 4,86[33]
BTI Status Index 5,12[33], 5,15[33], 5,03[33], 5,09[33], 5,22[33], 5,14[33] һәм 4,98[34]
Социаль медиаларда күзәтүчеләре 69 832
Туым күрсәткече 22,6[22], 22,265[22], 21,95[22] һәм 21,616[22]
Үлем күрсәткече 3,148[22], 3,475[22], 3,868[22] һәм 3,957[22]
Happy Planet Index score 43,9[35]
Илнең мобиль коды 416
Илнең телефон коды +962
Халыкара префикс 0
Гадәттән тыш хәлләрдә ярдәм телефоны 9-1-1[d][36]
Илнең GS1 коды 625
Номер тамгасы коды HKJ
Диңгездәге идентификацияләү номеры 438
Монда җирләнгәннәр төркеме Төркем:Үрдүндә җирләнгәннәр[d]
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме Төркем:Үрдүндә төшерелгән фильмнар[d]
Карта
 Үрдүн Викиҗыентыкта

Үрдүн Һәшими Мәмләкәте (гарәп. المملكة الأردنية الهاشمية‎, әл-Мәмләка з-Үрдүни́я аль-Һәшими́я) яки Иорда́ния, Үрдүн (гарәп. الأردن‎, Әл-Үрдүн) – Якын Көнчыгышта урнашкан гарәп дәүләте. Төньякта Сүрия, төньяк-көнчыгышта Гыйрак, көнчыгышта һәм көньякта Согуд Гарәбстаны, көнбатышта Исраил һәм Фәлистыйн милли идарәсе белән чиктәш. Үрдүн Исраил һәм Фәлистыйн милли идарәсе белән Үле диңгезнең һәм Исраил, Согуд Гарәбстаны һәм Мисыр белән Гәкабә култыгы яр сызыкларын бүлешә.

Биләмәләрнең 90 % тирәсен чүл һәм ярым чүл алып торалар.

Үрдүнгә туристлар Гакәбә култыгының рифларын һәм комлыкларын, Үле диңгезне һәм дөньяның яңа җиде могҗизасының берсе – Петраны күрер өчен киләләр.

Тарих

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Дәүләт төзелеше

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Ил белән король җитәкчелек итә.Закон чыгару органы - Ике палаталы парламент: Сенат - аны король билгели, һәм Депутатлар палатасы.

Административ бүленеш

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Ил 10 мөхәфәзәгә бүленгән.

Табигать

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Илнен зур өлеше-тигезлекләр.Климат коры, субтропик. Уртача температура-гыйнварда-+8-14 градус,июльдә 24-30 градус. Явым-төшем уртача. Иң зур елга-Иордан елгасы, күл - Үле диңгез.

Халкы

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Төп халкы - иордан гарәпләре. Бүгенге көндә Иордания халкының 95-97 % ы — гарәпләр, илдә башка этник төркемнәр дә бар. Төньяк Иорданиядә якынча 20 00 — 32 000 друз яши. Ассирия христианнары халыкның 0,8 % ын тәшкил итә, аларның күбесе качаклар. Биредә шулай ук 30 мең көрд бар, аларның күбесе Төркиядән, Иран һәм Гыйрактан качкан качаклар. Иорданиядә 5 мең әрмән яши. Илдә кайчандыр күпләп яшәгән яһүдләрнең саны нибары 300 кеше тәшкил итә[37].

Дин

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Мөселманнар ил халкының 94-97 % ын тәшкил итә. Аларның 93 % ы сөнниләр — дөньяда сөнниләрнең иң югары проценты. Христиан азчылыгы 4 %.

Искәрмәләр

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  1. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  2. ↑ 2,0 2,1 http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
  3. ↑ The National Terminology Database for Irish — 2006.
  4. ↑ 2 // Конституция Иордании
  5. ↑ https://www.workwithdata.com/place/jordan
  6. ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia
  7. ↑ English Wikipedia community Wikipedia — 2001.
  8. ↑ https://www.ncnk.org/sites/default/files/content/resources/publications/NCNK_Issue_Brief_DPRK_Diplomatic_Relations.pdf
  9. ↑ https://www.oic-oci.org/states/?lan=en
  10. ↑ https://www.interpol.int/Member-countries/World — Интерпол.
  11. ↑ https://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Asia-South-Pacific/JORDAN
  12. ↑ https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/ — ХКТО.
  13. ↑ https://www.opcw.org/about-us/member-states/jordan
  14. ↑ http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp
  15. ↑ http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html
  16. ↑ https://www.upu.int/en/Universal-Postal-Union/About-UPU/Member-Countries?csid=-1&cid=161
  17. ↑ https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8
  18. ↑ https://public.wmo.int/en/members/jordan
  19. ↑ https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/
  20. ↑ https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf
  21. ↑ http://dosweb.dos.gov.jo
  22. ↑ 22,00 22,01 22,02 22,03 22,04 22,05 22,06 22,07 22,08 22,09 22,10 22,11 22,12 22,13 22,14 22,15 22,16 22,17 22,18 22,19 22,20 22,21 22,22 22,23 (unspecified title) — база данных Всемирного банка.
  23. ↑ 23,0 23,1 https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD — Бөтендөнья банкы.
  24. ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  25. ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  26. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS
  27. ↑ http://chartsbin.com/view/edr
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 28,3 28,4 28,5 28,6 World Plugs / мөхәррир Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе
  29. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  30. ↑ https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI
  31. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  32. ↑ 2021 Democracy Index — EIU, 2022.
  33. ↑ 33,00 33,01 33,02 33,03 33,04 33,05 33,06 33,07 33,08 33,09 33,10 33,11 33,12 33,13 https://www.bti-project.org
  34. ↑ 34,0 34,1 https://bti-project.org/en/reports/country-dashboard/JOR
  35. ↑ https://happyplanetindex.org/countries/?c=JOR
  36. ↑ International Numbering Resources Database: ITU-T E.129 National-only numbers linked with emergency services and other services of social value / мөхәррир Халыкара телекоммуникацияләр берлеге
  37. ↑ Jordan Population Growth(ингл.)

Сылтамалар

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Моны да карагыз

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Үрдүн&oldid=4248377